Województwo: podkarpackie
Powiat: przemyski

Arboretum wywodzi się od łacińskiego słowa arbor czyli drzewo. Jest to specjalistyczny ogród botaniczny, w którym znajdują się kolekcje drzew i krzewów. Arboretum Bolestraszyce położone jest w odległości 7 km na północny wschód od Przemyśla i należy do cennych zabytków przyrody i kultury naszego kraju, spełniającym różnorodne zadania jako: obiekt przyrodniczy, kulturowy, dydaktyczny i naukowy. Arboretum w głównej swojej specjalności zajmuje się gromadzeniem w warunkach uprawy ogrodowej rzadkich, zagrożonych i ginących roślin we florze polskiej. Powierzchnia Arboretum w Bolestraszycach wynosi 25 ha, w tym 0,87 ha zajmują stawy. Oprócz tego w Cisowej koło Birczy, znajduje się oddział bolestarszyckiego arboretum o powierzchni 283 ha.

Historia

Ogród został założony w roku 1975. Organizatorem i dyrektorem Arboretum był w latach 1975-2001 prof. dr hab. Jerzy Piórecki. Od 2001 roku dyrektorem jest dr Narcyz Piórecki.  Historyczne założenie obejmuje park i dwór, w którym w połowie XIX w. mieszkał i tworzył malarz Piotr Michałowski. Na terenie Arboretum znajduje się również dziewiętnastowieczny fort dawnej Twierdzy Przemyśl.

Zapewne już na przełomie XVII/XVIII stulecia ustabilizowały się  współczesne granice założenia ogrodowego. Po reformie rolnej dwór słuzył jako szkoła podstawowa, a budynki gospodarcze jako gminny ośrodek maszynowy. W 1975 r. teren wraz ze zniszczonymi budynkami władze powiatowe w Przemyślu przekazały Zakładowi Fizjografii i Arboretum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu - dokonano remontu i adaptacji dworu i budynków gospodarczych dla Arboretum, wykonano również prace renowacyjne w ogrodzie.

Obiekty te wraz z ogrodem, układem drogowym i wodnym przeszły w ostatnim ćwierćwieczu XX w. gruntowny remont. Odnowiono i przystosowano na pracownie, sale muzealne, pomieszczenia socjalne i gospodarcze. Murowana stajnia zamieniona została na tzw. dużą oficynę.

Na parterze dworu mieści się obecnie Muzeum Przyrodnicze. Można w nim podziwiać stałą ekspozycję  pod tytułem "Chrońmy ptaki", prezentującą gatunki rodzime, gniazdujące na terenie naszego kraju. Wystawa składa się z kilku działów. Przedstawia m.in. stopień zagrożenia niektórych gatunków w skali Polski, uwzględnia podział pod względem zasiedlanych środowisk: ptaki lasów liściastych, iglastych, pól i zagajników, ptaki wód śródlądowych i mórz. Prezentowane są również ptaki łowne oraz ptaki Arboretum. Co jakiś czas pracownicy Muzeum przygotowują również wystawy czasowe

Atrakcją Arboretum są  stawy. Nad pierwszym, większym i znajdującym się bliżej głównego wejścia, można oglądać ryby i kolekcję lilii wodnych. W okresie kwitnienia lilie wodne budzą zachwyt osób odwiedzających ogród.

Ogród jest miejscem zarówno rodzinnych wycieczek jak i romantycznych randek. Klimatyczne plenery umożliwiają wyciszenie i możliwość napawania się pięknem przyrody.

Roślinność

W Arboretum można spotkać wiele okazów roślin i krzewów. Rośnie tu 2200 drzew i krzewów; 1200, w tym około 600 rodzimych - roślin zielnych;  180 roślin szklarniowych. Wyodrębniono kika kolekcji roslin: dendrologiczną, pomologiczną, roślin wodnych i bagiennych, szklarniowych, wrzosowatych, a także roślin biblijnych i użytkowych.

Dzięki występowaniu różnorodnej roślinności ogród umozliwia licznym grupom zwiedzających poznanie kilku tys. różnych gatunków roślin z Polski i ze świata.

Drzewa i krzewy

W Arboretum Bolestraszyce zgromadzono liczne gatunki drzew, krzewów i krzewinek oraz roślin zielnych. Są to gatunki roślin rodzimych jak i obcego pochodzenia oraz historyczne, czyli dawniej uprawiane, a dziś zanikające, np. wysokopienne jabłonie. Ze starego - historycznego układu ogrodowego przetrwały m.in. okazałe lipy drobnolistne. Pochodzą zapewne z końca XVIII i z pierwszej połowy XIX w. Z końca XIX w. pochodzą topole białe - białodrzewy i jesiony wyniosłe. Najokazalsze zachowane kasztanowce i modrzewie mają 70 lat, a najstarsze derenie jadalne nawet ponad 80 lat. Z natury występują też w Arboretum osiki, tworzące mały gaik, graby, paklon czyli klon polny, olsze czarne i szare, które osiągają pokaźne rozmiary.

Łącznie w kolekcjach zgromadzono wiele drzew i krzewów: cisów jest ponad 1 000, jabłoni 2 370, magnolii 160, dereni jadalnych 160, leszczyny tureckiej 30, kłokoczki południowej 180, cypryśników błotnych ponad 100, metasekwoji chińskiej 150. 

Kolekcja szklarniowa

W kolekcji szklarniowej zgromadzonych jest około 180 gatunków z różnych stref klimatycznych z Azji, Afryki, Ameryki Północnej i Południowej oraz Australii. Rosną tu m.in. kuflik, kazuarina, kordylina australijska, aukuba japońska, kuningamia chińska, cyprys wieczniezielony, podokarp wielkolistny, trzmielina japońska, hibiskus-róża chińska, laur szlachetny, oliwka europejska, granatowiec właściwy, figa, kawa, awokado, cytryna oraz pnącza męczennica i monstera o jadalnych owocach.

Rośliny rzadkie, zagrożone, ginące i chronione

W zbiorze roślin rzadkich, zagrożonych i chronionych występuję  m.in. kolekcja cisa i kłokoczki południowej, cebulica dwulistna, ciemiernik czerwonawy, dąb omszony, dyptam jesionolistny, dziewięćsił popłocholistny, pszonak pieniński, irga kutnerowata, jałowiec sawina, jarząb nieszpułkowy, jarząb szwedzki, salwinia, kosaciec bezlistny, kosaciec trawolistny, kotewka - orzech wodny, marsylia czterolistna, ostrożeń siedmiogrodzki, pajęcznica liliowata, róża francuska, różanecznik żółty, szachownica kostkowata, szczodrzeniec zmienny, wisienka karłowata.

Kolekcja biblijna – umożliwia zapoznanie się z wybranymi rośliny, które pojawiają się na kartach Biblii, Starego i Nowego Testamentu. Są tutaj: pszenica, jęczmień, winorośl, drzewo figowe i granatowe, drzewo oliwkowe. Rośliny zasadzone są w nastrojowym miejscu, niedaleko dworu.

Ogród sensualny

Tuż przy bramie wejściowej znajduje się Ogród Sensualny, czyli odbierany za pomocą zmysłów. Mogą z niego korzystać osoby niepełnosprawne, w tym niewidomi. Zgromadzono w nim rośliny oddziaływujące na wszystkie zmysły poznawcze człowieka. Został tak zorganizowany, aby był wygodny dla osób mających kłopoty z samodzielnym poruszaniem się. W centralnym miejscu znajduje się kamienna kompozycja z elementami przystosowanymi dla roślin wodnych. Rośliny znajdują się na podwyższonych murach co umożliwia bezpośredni kontakt z nimi. W ogrodzie sensualnym zgromadzono kolekcje roślin atrakcyjnych pod względem dotykowym i zapachowym. Pachnących, o ciekawej fakturze, kształcie liści, pędów i owoców. Funkcję informacyjną pełnią tabliczki z powiększonym drukiem oraz wypełnione pismem Brajla, dla osób niewidomych.
 

Uwagi

Ciekawostką na terenie ogrdu w Bolestraszycach są wiklinowe rzeźby bedące pozostałością po corocznych warsztatach wikliniarskich. W Arboretum od 2002 roku odbywają się Międzynarodowe Plenery Artystyczne "Wiklina w Arboretum". Celem pleneru jest stworzenie w przestrzeni Arboretum rzeźb-obiektów z wikliny, które wzbogacają aranżację ogrodu oraz stanowią dużą atrakcję turystyczną.

Na stronie internetowej Arboretum można obejrzeć więcej pięknych zdjęć i zapoznać się ze szczegółami funkcjonowania ogrodu, do którego zwiedzenia szczerze zachęcam.

Bibliografia

• Bieszczady – przewodnik kieszonkowy, wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2006


• Jerzy Piórecki – ogrody i parki dworskie Województwa Podkarpackiego, Rzeszów 2008


• Norbert Ziętal,  Arboretum w Bolestraszycach. W labiryncie drzew i kwiatów, http://www.nowiny24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/99999999/turystyka01/869600887, stan na XII 2010


• Arboretum w Bolestraszycach, http://miasteria.pl/miejsce/Arboretum-w-Bolestraszycach.html


• Bolestraszyce. Całkowicie przebudowane fortalicjum szlacheckie, http://zamki.res.pl/bolestraszyce.htm, stan na XII 2010


• Arboretum w Bolestraszycach, http://www.epodkarpacie.com/index.php?page=guide&main_guide_id=9&usection_id=307, stan na XII 2010


• Oficjalna strona Arboretum w Bolestraszycach

Autor

Autorem pierwotnej wersji opisu Arboretum w Bolestraszycach jest: Joanna Wilgucka

Zdjęcia: Tomasz Droń
 

Ładowanie danych ...