Właścicielem terenu są Lasy Miejskie miasta stołecznego Warszawy, obwód leśny Bemowo-Koło. Powierzchnia parku wynosi 513,54 ha.

Charakterystyka układu komunikacyjnego - z Warszawy można dojechać ul. Radiową, komunikacją miejską lub podmiejską. Teren parku leży w znacznej części na obrzeżach Warszawy. Na zachód od Warszawy leży Puszcza Kampinoska. Stamtąd wieje dużo wiatrów, co powoduje, że Warszawa otrzymuje znaczne ilości świeżego powietrza. Pomiędzy Warszawą a Puszczą Kampinoską leży Las Bemowski. Jedną stroną na długości kilometra przylega do uroczyska Klaudyny, które należy do Puszczy Kampinoskiej. Z drugiej graniczy z Warszawą. Las otacza lotnisko wojskowe i dwie strzelnice, a w samym sercu znajduje się stacja radarowa oraz zajmowane również przez wojsko Fort "Babice" - najlepiej zachowany fragment zbudowanego za czasów cesarskich zewnętrznego pasa umocnień Warszawy.

Historia

Rezerwat "Łosiowe Błota" jest częścią Parku Leśnego Bemowo, który jest częścią Puszczy Kampinoskiej. Został on utworzony w 1980 roku w celu zachowania, charakterystycznych niegdyś dla Kotliny Warszawskiej, zbiorowisk torfowisk niskich wraz ze stanowiskami rzadkich i chronionych roślin. Drugim rezerwatem Lasu Bemowskiego jest "Kalinowa Łąka". Utworzono go w 1989 roku na niewielkiej powierzchni 3,47 ha obejmującej pojedyncze otwarte torfowisko wraz z przyległymi zbiorowiskami łąkowymi.

Las Bemowski będący własnością komunalną Warszawy przez długie lata był pozostawiony sam sobie. Nie przeprowadzano większych cięć, dzięki czemu znaczne jego obszary uległy wtórnej naturalizacji. Proces ten ułatwiały dogodne warunki siedliskowe (dobre gleby, wilgotność terenu) i do niedawna umiarkowana penetracja ze strony turystów i okolicznych mieszkańców. Dopiero ostatnie lata przyniosły zmianę tej korzystnej sytuacji.

Jeszcze kilka lat temu odwiedzający Las Bemowski kierowali swe kroki do jego północnej, zagospodarowanej części, gdzie istniały zadbane ścieżki, ławki, miejsca na ogniska i plac zabaw dla dzieci. Z dnia na dzień coraz więcej osób odwiedza położoną na południu od ul. Radiowej część lasu. Ma to powiązanie z budową nowych osiedli, a także zwiększeniem zainteresowania społeczeństwa aktywnymi formami wypoczynku.

Przyroda

Wykonana szacunkowo inwentaryzacja dendrologiczna pozwoliła ustalić ilość drzew występujących na tym obszarze. Obliczono, że na powierzchni 9m2 rośnie 16 młodych drzewek (wysokość powyżej 1m) i jedno "dorosłe". Daje to w sumie około 570 tys. dużych i 7686,6 tys. młodych drzew.

Rezerwat "Łosiowe błota"
Ochroną rezerwatową objęto niewielkie, najcenniejsze pod względem przyrodniczym fragmenty. Powierzchnia rezerwatu wynosi 30,67 ha. Nie tworzy on zwartego obszaru. Składa się z dwóch oddalonych od siebie o 500 metrów części. "Ponad dwie trzecie powierzchni rezerwatu zajmują tereny bagienne, które z powodu obniżania się poziomu wód gruntowych zarastają obecnie łozą z domieszką wierzby laurowej, kaliny koralowej, kruszyny i karłowatej olszy. Resztę porasta 40-letni las olszowy, gdzieniegdzie z liczną domieszką brzozy brodawkowatej, starsze zarośla łozowe i niewielkie fragmenty monokultury sosnowej. Na terenie rezerwatu znajdują się cztery torfowiska, w których okresowo stagnuje woda. Ich głównym zbiorowiskiem roślinnym jest zespół turzycy sztywnej, a z ciekawych gatunków roślin można wymienić storczyka plamistego, goździka pysznego, mieczyka dachówkowatego, goryczkę wąskolistną i wierzbę rokitę" [www.przyrodapolska.pl]

Rezerwat "Kalinowa Łąka"
Głównym celem powołania Rezerwatu była ochrona niezwykle bogatej szaty roślinnej, w której skład wchodzą pełnik europejski, storczyki - krwisty, plamisty i szerokolistny oraz mieczyk dachówkowaty, goryczka wąskolistna, pępawa różyczkolistna i miękka, rutewka żółta i wąskolistna, goździk pyszny, pszeniec grzebieniasty i biedrzeniec wielki.

Ciekawa jest również fauna Lasu Bemowskiego. Na terenie parku leśnego można spotkać herbowe zwierzę Kampinoskiego Parku Narodowego - łosia. Zresztą to od niego pochodzi nazwa "Łosiowe Błota". Występują tu także dziki, sarny, lisy, kuny oraz szereg drobnych ssaków charakterystycznych dla niedużych kompleksów leśnych. Spośród ptaków warto wymienić myszołowa, krogulca i dzięcioła czarnego. Ciekawostką jest fakt zimowania na tym terenie grupy czapli siwych. Ostatnia zima była jednak dla nich zbyt mroźna i poszukały sobie innego miejsca. Spośród gadów spotkać tu można rzadkiego na północy Polski gniewosza plamistego. Dobre warunki znajdują tu dla siebie liczne żaby.

Ścieżka

Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna "Śladami Łosia" znajduje się na terenie Lasku Bemowskiego (Obwodu Leśnego Bemowo-Koło). Została stworzona w celach rekreacyjnych i edukacyjnych.

Lasy na terenach wysoko zurbanizowanych spełniają ważną rolę nie tylko w życiu człowieka, ale także wpływają na mikroklimat miasta.

Długość ścieżki: ok. 5 km, czas przejścia: ok. 2 h 30 min. Oznakowanie: przystanki w formie tablic (10) oraz strzałki wskazujące kierunek poruszania się. Ogólna powierzchnia kompleksu 513,54 ha.

Dojazd: autobusy: 122, 105, 149, 523 - przystanek Stare Bemowo, tramwaj linii 20 - przystanek Stare Bemowo.

Na terenach Lasku Bemowskiego znajdują się rezerwaty przyrody "Łosiowe Błota" i "Kalinowa Łąka". W pierwszym występuje duża różnorodność drzew; przeważającym gatunkiem jest sosna. Drugi jest podmokłą, śródleśną łąką z rzadkimi roślinami, np. pełnikiem europejskim.
 

1. Ptasie remizy
Remizy leśne są to skupiska drzew i krzewów owocowych poprawiające zasoby żerowe dla ptaków. Ok. 90 gatunków ptaków odżywia się owocami jarzębu pospolitego, a niektóre nawet uważają je za swój przysmak. W ptasiej remizie występują również drzewa takie jak kruszyna, szakłak pospolity, grusza pospolita i tarnina (śliwa).
Oprócz remiz zakładane są budki dla ptaków: dla sikorek, krętogłowa i kowalika wywieszane są budki typu A (1). Często ptaki (dzięcioły) same budują swe "domy" - drążąc dziuple w drzewach.

2. Mrowisko
Mrówki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania lasu. Mrowiska budują na spróchniałych pniach lub wokoło nich. Na ich bazie budowane są kopce z igliwia, kory i drobnych gałązek. Dodatkowo wzmacniane są rozpuszczoną śliną mrówek. Dzięki temu są o wiele trwalsze.  W Polsce występuje wiele gatunków mrówek, np. mrówka ćmawa.

3. Rezerwat "Łosiowe błota"
Idąc ścieżką Śladami Łosia w pewnym momencie wchodzimy na teren Rezerwatu Łosiowe Błota. Nie wolno nam tam zrywać żadnych ziół leczniczych i innych roślin oraz zbierać owoców i nasion, niszczyć drzew i ściółki leśnej oraz zakłócać ciszy.

Pięć podstawowych gatunków drzew: sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata, olsza szara, dęby szypułkowy i czerwony.

4. Woda i jej rola w lesie
Woda odgrywa bardzo ważną rolę w lesie. Jest niezbędna do życia zwierząt i roślin. W Lasku Bemowskim znajduje się wiele strumyków.

5. Owady w naszych lasach
W parku leśnym występuje wiele rodzajów owadów. Wiele z nich jest szkodnikami. Oto niektóre z nich: borecznik sosnowiec, brudnica mniszka, cetyńce, przypłaszczek granatek, korniki.

6. Pożytki z lasu
Wbrew pozorom wytwarzanie tlenu nie jest jedynym pożytkiem z lasu. Głównym użytkiem lasu jest pozyskiwanie drewna, a ubocznym uzyskiwanie płodów leśnych jak np. nasiona drzew, żywica, grzyby i leśne owoce. Drewno dzieli się na długie (dłużyce) i krótkie (układane w stosy). Dzięki nim budowane są domy, wytwarzany jest papier itp.

7. Jak rośnie las
Proces naturalnego wzrostu drzew jest bardzo trudny i powolny. Dzięki działalności człowieka można ten proces nieco przyspieszyć, zakładając np. szkółki leśne.

8. Dokarmianie zwierzyny leśnej
Aby pomóc zwierzynie (dzikom, sarnom, jeleniom, zającom itp.) leśnicy podjęli się dokarmiania ich. Budują więc paśniki, karmniki, lizawki i korytka. Są one wyjątkowo ważne w okresie zimowym.

9. Zwierzyna i jej tropy
Według myśliwskiej tradycji zwierzyna łowiecka dzieli się na drobna i grubą. Do pierwszej należą m.in. zające i lisy, do drugiej natomiast dziki, sarny, jelenie i daniele.

10. Ochrona lasu przed owadami
Dużym zagrożeniem dla lasu są szkodniki - owady. Niszczą korę i liście drzew. Ich nadmiar jest bardzo niebezpieczny. Kiedyś wskutek "żeru pełnego" (całkowite obżarcie koron drzew) trzeba było wyrąbać 7mln m3 drewna. Dlatego należy go przed nimi chronić za pomocą:
- pułapek feromonowych (zwabianie zapachem-trucizną)
- pułapek klasycznych (w postaci ściętych okrzesanych drzew - na cetyńce)
- opasek lepowych zatrzymujących gąsienice
- stałych partii kontrolnych

Bibliografia

• Emilia Janeczko, Śladami łosia. Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna w Lesie Bemowo, Warszawa


• www.przyrodapolska.pl


• http://zs46bemowo.pl/zielony_certyfikat/index.html

Uwagi

Na terenie lasu przebiega linia kolejowa, która obecnie nie jest używana, są place zabaw dla dzieci oraz specjalne miejsca na ogniska. Wiele osób wybiera się tam na wycieczki rowerowe, uprawia sport.

W ostatnich latach w Lesie Bemowskim prowadzi się cięcia pielęgnacyjne. Ścinane zostają "zabierające światło" szlachetnym gatunkom samosiejki, a właśnie zbiorowiska tych mało przydatnych gospodarczo drzew mają na terenie największe walory estetyczne i przyrodnicze. W trakcie tych prac pielęgnacyjnych odkrzaczony został rezerwat "Kalinowa Łąka". Pozostawiono jednak krzewy na obrzeżach rezerwatu, aby mogły oddzielać jego teren od ludzi i dawać możliwość gniazdowania drobnym ptakom śpiewającym. Zasadnicza przyczyną tego, że torfowiska zostają zarastane, jest obniżenie się poziomu wód gruntowych, którego zahamowanie powinno być głównym sposobem czynnej ochrony otwartych terenów bagiennych. Problem został dostrzeżony przez opiekunów lasu i na śródleśnych kanałach melioracyjnych zaczęły pojawiać się spowalniające odpływy wody zastawki.

"Przed Lasem Bemowskim stoi wiele zagrożeń. Największym z nich jest wzrastająca presja urbanizacyjna. Co jakiś czas wracają pomysły budowy na obrzeżach lasu lub przez jego środek autostrady, drogi ekspresowej lub obwodnicy Warszawy. Zagrożony jest pas łąk między wsiami Janów i Klaudyn - jedyny zachowany korytarz ekologiczny między Lasem Bemowskim a Puszczą Kampinoską. Jeśli go zabraknie bezpowrotnie znikną łosie, dla których sam teren lasu jest zbyt mały. Żołnierzom las nie przeszkadzał, a wręcz był bardzo pomocny w maskowaniu bunkrów, dział i radarów. Obecnie wojsko powoli wycofuje się z tego terenu. Być może dojdzie do przekazania części jego gruntów na cele budowlane, co może być początkiem końca Lasu Bemowskiego. Las Bemowski jest zbyt mały, żeby mógł przetrwać jako enklawa, a jego zamiana w miejski park odbierze mu najcenniejsze wartości przyrodnicze (różnorodność) i estetyczne ("dziki" charakter)." [http://www.przyrodapolska.pl]

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół nr 47 - Gimnazjum nr 84
ul. Anieli Krzywoń 3
01-391 Warszawa
e-mail: zs47@zs47.waw.ids.pl
Opiekun grupy:
Irena Borowska 

Autorzy opisu:
Uczniowie klasy II i III, członkowie koła przyrodniczego:
Grupa 1 (Paulina Gotowicka i Aleksandra Dąbrowska) opracowała dokumentację ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej.
Grupa 2 (Marta Smosarska, Kamila Kosiorek, Dominika Jagło, Weronika Pełka) opracowała dokumentację dotyczącą Parku Leśnego Bemowo.
 

Ładowanie danych ...