Osiedle Swoszowice położone jest w południowo-wschodniej części Krakowa niedaleko od słynnej szosy zakopiańskiej. Ma ono charakter uzdrowiskowy, dlatego też tereny zielone mają duże znaczenie. Znajdują się tutaj 3 parki, z których największe znaczenie ma park położony przy uzdrowisku. Pozostałe są mniej znane, ale również godne uwagi.

Opisywany przez nas park położony jest przy ul Merkuriusza Polskiego 2 i stanowi własność Skarbu Państwa. Granice parku wyznacza od południa ul. Merkuriusza Polskiego, natomiast od północy, wschodu i zachodu oddzielony jest ogrodzeniem od prywatnych posesji. Budynek istniejący na tym terenie to willa w neoklasycznym stylu, częściowo piętrowa. Część parterowa w formie odcinkowych arkad, rozpiętych między pilastrami, wzbogacona ażurową attyką tarasu i masywnym portykiem wejściowym. Część piętrowa o boniowanych narożnikach. Dach czterospadowy.

Historia

W drugiej połowie XV w. w tym rejonie istniał folwark i dwór. W dzisiejszym kształcie park związany jest z budową willi przez słynną rodzinę Szarskich w 1880 roku. 6.IX.1984 r. Willa i całość parku została wpisana do rejestru zabytków. Obecnie w Willi znajduje się przedszkole, a w parku plac zabaw dla dzieci przedszkolnych oraz podest do występów na świeżym powietrzu.

Przyroda

Park – ogród został pomyślany jako ogród w stylu angielskim. Zachował swój charakter rekreacyjny i krajobrazowy. Posiada bogaty drzewostan pod względem gatunków drzew. Rosnące tu drzewa tworzą czytelny układ grupowy. Znajdują się tutaj robinie (Robinia pseudoacacia), kasztanowce (Aesculus hippocastanum).

Przeciętny wiek drzew od 70-100 lat. Najstarsze okazy, w tym kilka o wymiarach pomników przyrody liczą od 120-170 lat. Są to: lipa drobnolistna (Tilia cordata), topola biała (Populus alba), topola czarna (Populus nigra) oraz buk pospolity odm. purpurowa (Fagus sylvatica “Atropurpurea”), wierzba biała (Salix alba). Znajdują się tutaj również dęby szypułkowe i bezszypułkowe, klony, olchy, jesiony, graby, brzozy.

W podszycie spotkać można bodziszek, posłonek, podagrycznik, ziarnopłon, maliny oraz siewki występujących tutaj drzew. Kompozycja podporządkowana jest asymetrycznej willi, gdzie akcent zasadniczy stanowi samotny buk. Pozostała część parku zaaranżowana jest w formie grup drzew rozrzuconych na płaszczyźnie trawnika schodzącego ku łęgowemu obniżeniu terenu. Wśród zwierząt spotkać można różne ptaki, owady, gryzonie, płazy.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana tak, aby pokazać całe piękno drzewostanu rosnącego na tym terenie - atrakcyjnego przez 4 pory roku. Jest to ścieżka typowo dendrologiczna.

1. Trasę rozpoczynamy wchodząc bramką od ulicy Merkuriusza Polskiego. Przy bramce po prawej stronie mijamy olbrzymi pień po zwalonym przez wiatr w latach osiemdziesiątych pomniku przyrody – lipie drobnolistnej (Tilia cordata). Mijamy również zabytkowy budynek przedszkola.

2. Na lewo od budynku, naszym oczom ukazuje się strzeliste drzewo topoli białej (Populus alba). Drzewo o potężnym białym pniu góruje na trawniku samotnie, sprawiając wrażenie jakby pokonała wszystkich konkurentów. Przesuwając się kilka metrów do przodu, znajdujemy równie potężną siostrę naszej poprzedniczki.

3. Po prawej stronie od topoli rosną bliźniacze wiekowe drzewa jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior) - bezsęczny pień pokryty płytko spękaną korą. Jest on typowym przedstawicielem wilgotnych zbiorowisk olsowych i łęgowych i właśnie na tym terenie znalazł dla siebie doskonale warunki rozwoju.

4. Kierujemy się za budynek przedszkola i oczom naszym, szczególnie w okresie wiosennym ukazuje się widok niezwykły. Istna feeria barw: kolory zielony, czerwony, biały i żółty mieszają się ze sobą. Sprawcą całego kolorystycznego zamieszania jest między innymi klon jawor odm. Leopolda (Acer pseudoplatanus ”Leopoldii”). Liście tego drzewa jako młode są miedzianoczerwone później zieleniejące z żółtymi i białymi plamami. Bardzo dekoracyjna jest również kora, która oddziela się od pnia owalnymi płatami. Dendrolodzy uważają, że wartość dekoracyjna tego drzewa jest niewielka. My natomiast odnieśliśmy zupełnie inne wrażenie.

5. W pobliżu znajduje się “perełka” parku czyli wspaniały okazały buk pospolity odm. czerwonolistna (Fagus silvatica “Atropurpurea”). To olbrzymie drzewo o obwodzie 390 cm i średnicy 136 cm góruje nad dachem budynku przedszkola. Potężny pień, samotność drzewa, agresywny kolor wzbudzają podziw a zarazem respekt przed jego potęgą. W naszym kraju buki zaliczane są do najpiękniejszych drzew. Są długowieczne i obficie ulistnione. Pnie buków zwłaszcza tych starych są również bardzo malownicze. Owoce tzw. bukiew jest pożywieniem dla licznych zwierząt odwiedzających ogród w różnych porach roku.

6.Kierując się dalej w kierunku północnym w stronę ogrodzenia raz po raz napotykamy grupy drzew. Są to grupy wierzb (Salix), olchy czarnej (Alnus glutinosa) czy tez klonu pospolitego (Acer platanoides). Grupy te tworzą specyficzny odmienny klimat tego zakątka.

7. Dąb jest symbolem męstwa, pod nim spotykali się dawni wojowie przed bitwą w celu opracowania strategii walki. Chociaż czasy się zmieniły i narady wojenne odbywają się zupełnie gdzie indziej to drzewo dalej ma swoją moc. Tak jest i tutaj gdzie konary swoje rozpościera dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) o średnicy 50 i obwodzie 202 cm.

8. Dla porównania w kierunku północno wschodnim od poprzedniego rośnie dąb szypułkowy (Quercus robur) o równie imponujących rozmiarach: średnica 80 i obwód 292cm. Obydwa gatunki dobrze znoszą warunki miejskie, rosną wolno lecz są długowieczne. Szczególnie pięknie wyglądają wtedy, kiedy rosną samotne. Obecność tych dwóch gatunków obok siebie stwarza rewelacyjne warunki do nauki dla dzieci szkolnych. Spadające jesienią z drzewa żołędzie są materiałem do zajęć plastycznych.

9. Przedzieramy się dalej w kierunku północno-zachodnim do narożnika ogrodu i w gęstwinie drzew ukazuje nam się wyjątkowy egzemplarz. Nikt nie spodziewałby się takiego widoku w tak dużym skupisku roślin. To co ukazuje się naszym oczom zapiera dech w piersiach. Gigantycznych rozmiarów topola biała (Populus alba) o zadziwiających wymiarach, które na pewno stawiają ją w szeregu do walki o tytuł najpiękniejszej. Ma ona 530 cm obwodu oraz 184 cm średnicy. Kiedy ochłoniemy z wrażenia (po sesji zdjęciowej) kierujemy się wzdłuż ogrodzenia w stronę ulicy. Mijamy po drodze szpaler jesionów i przez plac zabaw przechodzimy przed wejście główne przedszkola. Jeszcze ostatnie spojrzenie na park i opuszczamy gościnne progi przedszkola.

Uwagi

 Park jest czynny w godzinach otwarcia przedszkola – a szkoda. Jest dość mocno zaniedbany. Tam gdzie bawią się dzieci jest wykoszony trawnik. W innych miejscach teren sprawia wrażenie dzikiego. Brak jest miejsc do parkowania. Można to zrobić tylko wzdłuż ulicy Merkuriusza Polskiego. Brak jest ławeczek, na których można byłoby odpocząć.

Ponieważ drzewostan ma już wiele lat i jak wcześniej zaznaczyliśmy nie jest w najlepszej kondycji zdrowotnej to w tym roku konserwator zabytków wydał pozwolenie na usunięcie 5 drzew. Sadząc po wymiarach są to drzewa ponad 100-letnie. Chcielibyśmy, aby park ten został udostępniony szerszej rzeszy zwiedzających, bo jest to miejsce naprawdę godne uwagi i dlatego do nas należy jego ochrona przed dalszą degradacją -  należy znaleźć fundusze na jego ratowanie.

Bibliografia

• Bugała Władysław, Drzewa i Krzewy, Warszawa 2000


• Seneta Włodzimierz, Dolatowski Jakub, Dendrologia, Warszawa 1997


• Barbara Kędzierska, Inwentaryzacja i zagospodarowanie Parku Uzdrowiskowego w Swoszowicach, praca magisterska, Kraków 1982


• Decyzja w sprawie wpisania dobra kultury do rejestru zabytków, UMK A-661 6.09.1984 r.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa 43 im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
ul. Myślenicka 112
30-698  Kraków
e-mail: sp43@edukonekt.pl
Opiekun grupy:
Barbara Kędzierska 

Autorzy opisu:
Uczniowie z klas 4, 5 i 6: Michał Stoń, Jarek Kmiecik, Paweł Kurleto, Michał Kazior, Paweł Sarga, Darek Knapik, Angelika Bazgier, Karol Widłak, Dominika Cempa, Urszula Zemlińska, Gabriela Suder, Kania Katarzyna.
 

Współpracujacy nauczyciele:
mgr Ewa Tomczyk, mgr Zofia Kania i mgr Urszula Kryszałowicz.

Ładowanie danych ...