Użytek ekologiczny “Dębina” znajduje się na terenie dzielnicy Wilda w lewobrzeżnej części Poznania. Zwarty kompleks leśny o powierzchni 261 ha, ciągnący się wzdłuż lewego brzegu Warty na długości ponad 4 km – od ul. Hetmańskiej do granicy miasta w kierunku południowym. Zachodnią granice wyznaczają ul. Piastowska, a dalej na południe – Dolna Wilda. Linia kolejowa i autostrada A-2, przebiegające z zachodu na wschód, dzielą kompleks na trzy części. Najcenniejsze fragmenty lasów znajdują się na terenach przylegających do linii kolejowej. Ta część Dębiny, to doskonale zachowany las łęgowy z dębami, wiązami i sosnami osiągającymi wiek ponad 200 lat.

Obecnie Dębiną opiekuje się Zarząd Zieleni Miejskiej w Poznaniu, współpracując z Wydziałem Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Poznania i Stowarzyszeniem Miłośników Dębiny, które jest liczącą 200 członków organizacją społeczną, propagującą ochronę przyrody i czynną rekreację, głównie wędkarstwo.

Jak dojechać? Dojeżdżamy autobusem linii 76, wysiadamy na przystanku przy Dolnej Wildzie i kierujemy się wzdłuż torów kolejowych do leśniczówki. Można również dojechać tramwajami linii 4, 12,13 na pętlę na Starołęce. Przechodzimy przez most kolejowy nad Wartą do leśniczówki na Dębinie. Las przecinają utwardzone drogi, wyznaczona jest ścieżki dydaktyczne dla najmłodszych, średniozaawansowanych i zaawansowanych. Przy leśniczówce jest plac zabaw, deszczochrony i miejsce na ognisko oraz parking.

Historia

Las Dębiński położony w południowej części miasta, potocznie zwany Dębiną, jest tradycyjnym miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców Poznania od wieków. Las dębowy należał od XV wieku do klasztoru Karmelitów przy kościele Bożego Ciała. “W 1703 r. podczas Potopu Szwedzkiego Dębinę splądrowano i wycięto ponad 300 dębów. W czasach Wielkiego Księstwa Poznańskiego willę tutaj miała Ludwika – żona namiestnika Księstwa Antoniego Radziwiłła. W 1820 roku wybudowano Drogę Dębińską, która miała ułatwić księżnej dojazd do jej pałacyku” [http://pl.wikipedia.org/wiki/Dębina_(Poznań)]. Po kasacie zakonu w 1856 r, las przeszedł pod władanie Prus, a w latach 40-tych XIX wieku Dębinę przejęło miasto Poznań. Pierwsze dane dotyczące historii formowania się lasów komunalnych w Poznaniu pochodzą z 1834 roku. Grupa wybitnych obywateli Poznania m.in. hr. Edward Raczyński, założyła wówczas Towarzystwo Upiększania Miasta, którego głównym celem był rozwój terenów zielonych w Poznaniu i jego okolicach.

Pierwszym lasem przeznaczonym do użytku publicznego był Las Dębiński o powierzchni 80 ha., który jako fundację przekazała miastu księżna Ludwika Radziwiłłowa. Z czasem wzdłuż Drogi Dębińskiej wybudowano obiekty rozrywkowe: pawilony muzyczne, pergole, altany, podesty do tańca, kręgielnie, muszle koncertowe. Występował tu zespół Teatru Polskiego, odbywały się różnego rodzaju koncerty, spotkania towarzyskie i zloty. Na początku XX wieku w południowej części Dębiny wykopano kilkadziesiąt studni zasilajacych Poznań w wodę, a później powstały stawy filtracyjne ujęć wody. Spowodowało to obniżenie się wód gruntowych, a co za tym idzie zaczęły usychać wrażliwsze dęby i inne gatunki roślin.

W celu ratowania Lasu Dębińskiego Komitet Ochrony Przyrody w latach 1929-1931 zorganizował akcję “Ratować Dębinę”. Dolesiono wówczas teren, otoczono opieką starodrzew, wykonano liczne zabiegi pielęgnacyjne. “W 1994 roku Rada Miasta Poznania utworzyła tu użytek ekologiczny. Obecnie terenem tym opiekuje się Zarząd Zieleni Miejskiej oraz Stowarzyszenie Miłośników Dębiny ‘Leśniczówka’, powstałe w 1985 roku” [http://pl.wikipedia.org/wiki/Dębina_(Poznań)].

Przyroda

Las Dębiński uchodzi za najbardziej zbliżony, pod względem gatunkowego, do naturalnego lasu w Poznaniu. Jest pozostałością po dawnych, rozległych lasach lęgowych rosnących w dolinie Warty. "Na Dębinie zobaczyć możemy wiele gatunków roślin, grzybów i zwierząt. Stwierdzono tutaj występowanie blisko 500 roślin naczyniowych. Na sczególną uwagę zasługuje dendroflora, reprezentowana głównie przez drzewa liściaste związane z lasami dębowo-grabowymi (grądami) a także łęgami i olsami. W wielu miejscach ostały się wiekowe drzewa, głównie dęby, którew są pozostałoscią po dawnej puszczy" [Jaros Radosław, Śliwa Paweł, Użytek ekologiczny Dębina. Przewodnik przyrodniczy dla średniozaawansowanych].

Wiele z tych drzew, ze względu na wiek i okazałe rozmiary, uznanych zostało za pomniki przyrody. Na terenie Lasu Dębińskiego jest ich około 86. Drzewostany mają tu zróżnicowany podszyt oraz bogate w różne gatunki runo leśne. Bogactwo roślin, w połączeniu z bardzo urozmaiconą rzeźbą terenu i licznymi wodami, zarówno płynącymi (rzeka Warta), jak i stojącymi (liczne stawy), stwarzają bardzo dobre warunki do rozwoju świata zwierzęcego, a w szczególności ptaków. W skład stawów – starorzecza rzeki Warty – wchodzą 4 stawy: “Słoneczny”, “Dębowy”, “Borusa” i “Grundela”.

Poza tym, występuje tu jeszcze kilka mniejszych oczek wodnych oraz kilkadziesiąt długich, prostokątnych stawów infiltracyjnych ujęcia wody pitnej utworzonych w okresie międzywojennym i w czasie II wojny światowej. Wodę pompuje się do nich z Warty, następnie filtruje przez naturalne warstwy piasków oraz żwirów i poprzez system drenaży zbiera w sieć wodociągów. Strefa ochronna ujęcia wody zajmuje blisko 182 ha obszaru klina i jest zamknięta dla ludzi. Bardzo ważny element hydrograficzny tego terenu to Warta, której lewy brzeg na odcinku ok. 4 km wchodzi w skład klina. Jeżeli chodzi o ptaki, ornitolodzy naliczyli ich tu ponad 100 gatunków, z czego zdecydowana większość to gatunki lęgowe, to znaczy rozmnażające się na tym terenie. Zamieszkują one właściwie wszystkie partie lasu. Stary drzewostan Dębiny w powiązaniu z wieloma zbiornikami wodnymi stanowi doskonałe środowisko do osiedlania się przedstawicieli tej grupy zwierząt. Do tej pory na obszarze tym stwierdzono ponad 130 gatunków ptaków, m.in.: błotniak stawowy, pustułka, dudek, muchołówki, sześć gatunków dzięciołów, wilga, grzywacz, kowalik, kilka gatunków sikor, szpak, rudzik, kos, drozd, piecuszek, pierwiosnek, strzyżyk, słowik szary i rdzawy, kaczka krzyżówka, głowienka i czernica, perkoz, kokoszka, bocian czarny. W lesie spotkać również można kilka gatunków ssaków, m.in. bobra, lisa, kunę domową, łasicę, wydry, dziki i sarny, a także nietoperze (mroczek późny, borowiec wielki i nocek rudy) [http://www.salamandra.org.pl/przyrodapoznania/].

Ścieżka

Proponujemy przejście wyznaczoną trasą ścieżki przyrodniczej, liczy ona pięć przystanków. Przejście naszej trasy zajmie około dwóch godzin. 

Wyruszamy na wędrówkę spod leśniczówki. Idziemy drogą, mijając po prawej stronie pierwszy z kilku na trasie stawów. 

1. Te zbiorniki wodne, to starorzecza. Starorzecze, to miejsce, w którym kiedyś płynęła rzeka. Lokalne nazwy starorzeczy tworzone są od nazw rzeki. Np. w dolinie Warty są to warciska. 

2. Idziemy dalej dochodząc do rozwidlenia dróg i skręcamy na nim w lewo. Po prawej stronie, nad brzegiem wody rośnie okazały dąb – pomnik przyrody, dalej, po lewej stronie znajduje się drugi przystanek “stare drzewa”. Podczas postoju możemy podziwiać dwa piękne okazałe pomniki przyrody – dęby szypułkowe. Aby drzewo było uznane za pomnik przyrody musi mieć odpowiednie rozmiary, czyli grubość pnia oraz wysokość oraz ciekawy kształt. 

3. Dalsza droga, do kolejnego przystanku skręca nieco w prawo i prowadzi w głąb lasu. Trzeci przystanek, to “warstwy lasu”. Każdy wie i pamięta z lekcji przyrody, że wyróżniamy następujące piętra lasu: wysokie drzewa, podszyt, runo leśne i ściółka. I tutaj można obejrzeć poszczególne warstwy i przyjrzeć się występującym tam gatunkom zwierząt i roślin. Po wnikliwej obserwacji czas na dalszą wędrówkę.

4. Ścieżka prowadzi przez mostek nad starorzeczem i dalej do czwartego przystanku – martwe drzewo. Po lewej stronie ścieżki leży ogromny, powalony pień drzewa. Jest to stary buk. Wydaje się martwy, ale wystarczy się przyjrzeć dokładnie i zauważymy, że tętni w nim życie. Drzewo po przewróceniu, zanim całkiem się rozpadnie, jest miejscem zamieszkania dla tysięcy zwierząt i roślin, często mikroskopijnych rozmiarów. 

5. Przed nami ostatni etap naszej wędrówki, w kierunku piątego przystanku – “gatunki drzew i krzewów”. Droga jest o tyle ciekawa, bo prowadzi pod mostem kolejowym. Podczas wędrówki warto się rozglądać, bo na tej drodze rośnie kilka drzew pomnikowych. Na piątym przystanku mamy okazję obejrzeć różne gatunki drzew i krzewów, przyjrzeć się ich liściom i owocom. 

Po wędrówce możemy się zatrzymać przy leśniczówce i odpocząć. Mamy do dyspozycji plac zabaw oraz kiosk z napojami. Cały teren Dębiny oferuje szerokie możliwości w zakresie wypoczynku i rekreacji. Na Dębinie będą dobrze się czuli zarówno miłośnicy aktywnego wypoczynku, jak szukający spokoju. Dębina posiada doskonale rozwiniętą infrastrukturę rekreacyjną. Posiada ścieżki dla pieszych oraz trasy rowerowe. Są także wyznaczone miejsca, w których można spocząć. Są to place zabaw, ławki, punkty, które przystosowane są do rozpalania ognisk oraz deszczochrony. Dodatkowo w pobliżu leśniczówki jest parking.

Bibliografia

• Zientarski Jacek, Ziółkowska Magdalena, Przewodnik po wybranych parkach i lasach Poznania, Poznań 2004


• Drzewiecka Agnieszka, Użytek ekologiczny Dębina. Dzięciołowe opowieści o Dębinie. Przewodnik dla najmłodszych, Poznań 2003


• Jaros Radosław, Śliwa Paweł, Użytek ekologiczny Dębina. Przewodnik przyrodniczy dla średniozaawansowanych, Poznań 2003


• Pilarek Dorota, Danielewicz Władysław, Gałązka Stanisław, Gornowicz Roman, Mizera Tadeusz, Maciorowski Grzegorz, Badania florystyczno- faunistyczne oraz ocena naukowa walorów przyrodniczych Użytku Ekologicznego Dębina, Poznań 2001


• Pilarek Dorota, Gornowicz Roman, Łabędzki Andrzej, Plan ochrony Użytku Ekologicznego Dębina na lata 2002-2012, Poznań 2002


• Szafran Helena, Miasto Poznań i okolica, Poznań 1959


• Śliwa Paweł, Dębina, http://www.salamandra.org.pl, 2006


• Łyczyński Ireneusz, Stawy Stowarzyszenia Miłośników Dębiny, 2006


• Drzewiecka Agnieszka, Użytek Ekologiczny Dębina. Dzięciołowe opowieści o Dębinie,


• http://www.poznan.pl/

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa nr 18
os. Armii Krajowej 100
61-381 Poznań
e-mail: sp18@poznan.interklasa.pl
Opiekun grupy:
Katarzyna Karnicka 

Autorzy opisu:
nauczycielki Aldona Feder (opiekun szkolnego koła ekologiczno-porzyrodniczego) i Katarzyna Karnicka oraz uczniowie szkolnego koła ekologiczno – przyrodniczego oraz uczennice klasy IV a: Agnieszka Klimek, Julia Klimek, Dominika Gałecka, Monika Wawrzyniak

Podziękowania:
Urząd Miasta Poznania – Wydział Ochrony Środowiska – pani Iwona Zajączek (udostępnianie danych i pomoc w ich uzyskaniu)

Ładowanie danych ...