Borków Stary to wieś będąca dawną własnością książęcą. Znajduje się na terenie gminy Żelazków w odległości około 7 km na północ od Kalisza, wśród pól, po południowo-wschodniej stronie torów wąskotorowej kolejki (“zbierskiej”) i przy zbiegu traktów ze Skarszewka, Ilna i Russowa z szosą Borków Nowy – Tykadłów.

Krajobrazowy park dworski założony był prawdopodobnie w końcu trzeciego ćwierćwiecza XIX wieku przez Kazimierza Suchorskiego, częściowo w miejsce istniejącego ogrodu w otoczeniu dworu. Powierzchnia całego parku wraz z zabudowaniami dworskimi i stawem wynosi 2,50 ha.

Po II wojnie światowej cały park wraz ze znajdującym się w nim dworkiem stanowił własność Skarbu Państwa. Od niedawna stał się własnością prywatną. Obecnie nowym właścicielem tego kompleksu jest Krzysztof Grzegorczyk.

Historia

Pierwsza wzmianka pisana o miejscowości Borków Stary pochodzi z 1261 roku. Informuje, że była to własność książęca. W 1264 roku książę Bolesław Pobożny nadał ją do lokacji na prawie średzkim. Później na mocy aktu działowego z 1667 roku, przez długie lata Borków Stary był w rękach rodu Szyszkowskich herbu Ostoja i rodu Bogdańskich. W 1823 roku część wsi nabył od Józefa Bogdańskiego i Antoniny Jakubowej Ulejskiej z Bogdańskich Jan Chryzostom Mikorski. Inną część (z zespołem folwarcznym) prawdopodobnie już w XVII przejęło kaliskie kolegium jezuickie i władało do czasu jego rozwiązania w 1773 roku. Później dział ten przejął Józef Mikorski, który przekazał ją w 1820 roku swemu synowi Janowi Chryzostomowi.

Człon Borkowa związany ze Skarszewkiem otrzymał w 1675 roku podkomorzy kaliski Jan Oleśnicki, a w 1691 roku Anna Stanisławska. Od 1704 roku dziedzicem był miecznik płocki Kazimierz Sokołowski. Sześć lat później tę część Borkowa miał biskup poznański Bartłomiej Tarło. Część królewska wsi przeszła w 1807 roku w ręce generała Józefa Zajączka herbu Świnka, a następnie Piotra Gałczyńskiego, który w 1817 roku sprzedał ją wyżej wymienionemu Janowi Chryzostomowi Mikorskiemu. W taki to sposób hrabia Jan Chryzostom Mikorski stał się właścicielem całego Borkowa, który posiadał do 1850 roku. Później Borków przejął w spadku jego syn Roman i już w 1851 roku odsprzedał go Felicjanowi Taczanowskiemu herbu Jastrzębiec. Kolejnymi właścicielami Borkowa, aż do 1912 roku byli Kazimierz Suchorski i Emilian Węgierski. Ten ostatni włości borkowskie przekazał w 1913 roku rodowi Chełkowskich.

Przyroda

Obszar parku rozplanowany jest na rzucie prostokąta wydłużonego z południa na północ i sąsiadującego od strony wschodniej z podwórzem folwarcznym, a od południowej ze spichlerzem i ogrodem użytkowym, na terenie którego znajdują się nowsze domy. Od strony zachodniej park ograniczony jest traktem do Tykadłowa. Przy nabrzeżu północnym znajduje się malowniczy staw. Boczne wejście do parku usytuowane jest od strony zachodniej na osi drogi z Russowa i przy krzyżu i dalej prowadzi ścieżka do dworu. Dwór zwrócony jest elewacją frontową na wschód. Od dworu obecnie rozchodzą się promieniście ścieżki do narożników parku i stawu, sąsiadującego z mniejszą sadzawką położoną po drugiej stronie drogi na podwórze. W parku rośnie 16 gatunków drzew i krzewów.

Najliczniej występuje robinia akacjowa, jesion wyniosły, kasztanowiec biały i klon pospolity. Poza wysokim drzewostanem znajdują się tam dwa cisy krzewiaste.

Na terenie parku nie ma ławek, jest za to piękny oczyszczony staw z chatką dla kaczek i łabędzi, które możemy zobaczyć latem, kiedy tam pływają.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana w oparciu o walory przyrodnicze. Wyznaczono poszczególne jej etapy, nawiązując do wyznaczonych już alejek wewnętrznych. Początkiem ścieżki jest odrestaurowana brama wjazdowa.

1. Trasę wycieczki rozpoczynamy od wejścia na teren parku bramą główną znajdującą się w południowej części parku. Na bramie widnieją tabliczki zakazu wstępu, ze względu na remont i własność prywatną parku.

2. Wchodzimy na biegnącą z północy na południe ścieżkę, następnie na rozwidleniu ścieżek skręcamy w prawo. Mijamy kasztanowca, topole oraz okazały dąb. Cała ścieżka obsadzona jest pięknie przyciętym bukszpanem i prowadzi nas dookoła parku.

3. Kolejnym przystankiem jest położony po prawej stronie staw, przy którym rośnie okazała wierzba płacząca. Na przeciwnym brzegu możemy zobaczyć piękną, drewnianą chatkę dla ptaków. Staw ma też całkiem długi pomost, dzięki któremu można z bliska przyjrzeć się dzikim kaczkom. Warto przyjechać tutaj również zimą, w której to biały puch pokrywa cały park, robiąc tym samym z niego piękne, zimowe widowisko.

4. Dochodzimy do niewielkiego placu przed neoklasycystycznym dworkiem wzniesionym prawdopodobnie w drugiej połowie. XIX wieku. Dworek skierowany jest frontem w kierunku południowo-wschodnim. Dwór jest “murowany, otynkowany, parterowy z nowszym piętrowym czterokolumnowym portykiem na osi, zwieńczonym trójkątnym frontonem, w którym został umieszczony herb Wczele. Od strony południowo-zachodniej znajduje się dobudowana później część piętrowa z niską attyką i panopliami. Dach dwuspadowy z lukarnami” [http://www.zelazkow.ug.gov.pl/].

Od strony wschodniej dworek ma główne wejście, przed którym znajdują się dwa klomby i małe skupisko rododendronów. Po przeciwnej, zachodniej stronie znajdują się trzy stare studnie i dużo pięknych drzew.

5. Idąc dalej, wzdłuż wschodniej elewacji dworku napotykamy najprawdopodobniej na piwnicę. Niestety nie uzyskaliśmy o niej więcej informacji, możemy się tylko domyślać, iż pełniła ona kiedyś funkcję chłodziarki.

6. Ostatnim punktem naszej wycieczki jest spichlerz, który stoi po naszej prawej stronie. Spichlerz ten najprawdopodobniej został zbudowany w 4 ćw. XIX wieku. Po minięciu spichlerza jesteśmy już przy bramie głównej, którą wchodziliśmy. Tu kończy się nasza wycieczka.

Bibliografia

Małyszko Stanisław, Majątki Wielkopolskie. Tom VI: Powiat Kaliski, Szreniawa 2000
Pirc Helmut, Drzewa od A do Z, Warszawa 2006

Uwagi

Informacje dodatkowe
Park wraz z zabudowaniami są własnością prywatną, w trakcie remontu, obecnie są niedostępne dla turystów. Będąc w Borkowie Starym warto oprócz zespołu dworsko-parkowego zobaczyć także “drewniany kościół pw. św. Andrzeja Apostoła z 1710 r. ufundowany przez biskupa Bartłomieja Tarłę z wyposażeniem z XVII i XVIII w. Na ścianach świątyni znajdują się XVIII-wieczne iluzjonistyczne polichromie, odkryte podczas remontu przeprowadzanego w latach 1964-66” [http://www.depechemode.9o.pl/borkowstary.htm]. Jednonawowy kościół z wieżą od zachodu, ma konstrukcję zrębową i jest oszalowany. “Wnętrze barokowe z polichromią pochodzącą z 3 ćwierci XVIII wieku. Na wyposażeniu ołtarz główny i dwa boczne z XVIII wieku; rzeźba późnogotycka z XVI wieku; ambona z obrazem św. Kazimierza Królewicza z XVIII wieku; kamienna chrzcielnica z l ćwierci XVIII wieku” [http://www.galeriawielkopolska.info/borkowstary.html]. Przy kościele znajduje się neogotycka dzwonnica z 1926 r. oraz neoklasycystyczne Mauzoleum Chełkowskich z XIX wieku.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół im. Marii Dąbrowskiej w Russowie
Russów 6
62-817 Żelazków
e-mail: sekretariat@gimrussow.pl, szkola@gimrussow.pl
Opiekun grupy:
Aneta Janicka  Helena Radziwiłowicz
Autorzy opisu:
uczniowie klasy I, II i III, członkowie koła biologicznego, działającego przy Zespole Szkół im. Marii Dąbrowskiej w Russowie: Aneta Janicka, Krystian Stasiak, Anna Galant
uczniowie klasy I, II i III, członkowie koła biologicznego, działającego przy Zespole Szkół Gimnazjum im. Marii Dąbrowskiej w Russowie: Anna Drygała, Krystian Stasiak, Ewelina Jaworska, Anna Galant, Natalia Tułacz, Karolina Kasprzak oraz panie Aneta Janicka i Grażyna Przybylska.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- za wnikliwą ocenę, korektę i doradztwo merytoryczne: nauczycielowi biologii p. mgr Anecie Janickiej.
- za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu: Urzędowi Gminy w Żelazkowie.
Serdecznie dziękujemy:
- za wnikliwą ocenę, korektę i doradztwo merytoryczne: nauczycielowi biologii Pani mgr Anecie Janickiej oraz Pani Grażynie Przybylskiej
- za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu: Urzędowi Gminy w Żelazkowie i Pani Grażynie Przybylskiej
- za udostępnienie fotografii Muzeum Pani Grażynie Przybylskiej

Ładowanie danych ...