Miejscowość Nakło Śląskie leży na północy przemysłowej aglomeracji Górnego Śląska, w gminie Świerklaniec, powiecie tarnogórskim. Wzmiankowana już była w 1372 r., a należała wtenczas do dóbr rycerskich, jako drewniany gród obronny, otoczony fosą. Od 1671 r. Nakło było siedzibą katolickiej gałęzi rodu Donnersmarcków. W drugiej połowie XIX wieku Nakło stało się słynne dzięki hodowli koni wyścigowych pełnej krwi oraz urządzanych pokazów i wyścigów konnych. Po zakończeniu II wojny światowej, zespół pałacowo-parkowy został przejęty przez Skarb Państwa i przeznaczono go na działalność szkoły rolniczej. Obecnie nieruchomość jest własnością powiatu tarnogórskiego, a użytkownikiem i administratorem jest Starostwo Powiatowe w Tarnowskich Górach oraz Zespół Szkół Agroekonomicznych i Ogólnokształcących im. 1000-lecia Państwa Polskiego. Park przypałacowy położony jest w zachodniej części wsi między ulicami: Główną a Powstańców Śląskich, ma powierzchnię 3 ha, otoczony jest zabytkowym murem oraz oryginalną ostrołukową bramą w stylu neogotyku angielskiego, z kreneleżem (inaczej blanki – zwieńczenie murów obronnych i baszt, w kształcie szeregu zębatych prostokątnych sterczyn z prześwitami). Tuż obok bramy wjazdowej znajduje się kordegarda, w której obecnie znajdują się mieszkania prywatne. We wschodniej części parku znajduje się pałac, budynki stanowiące w przeszłości jego zaplecze oraz drewniany barak wybudowany w latach powojennych dla potrzeb tutejszej szkoły rolniczej. Na krańcach części północnej parku usytuowano kort tenisowy i boisko sportowe.

Historia

Po raz pierwszy Nakło było wymienione w dokumencie sporządzonym w Bytomiu w 1372 r. Dokument ów podpisał jeden z pierwszych właścicieli wsi Zbrosław de Nakel. Wszyscy kolejni właściciele mieszkali wówczas w grodzie obronnym, otoczonym fosą. W XVI wieku nastąpił wzrost znaczenia wsi związany z rozwojem górnictwa na tym terenie. Właściciele Nakła znacznie się wzbogacili. Pozwoliło im to na wybudowanie folwarku oraz niewielkiego murowanego zamku. Prawdopodobnie od XVII wieku obiekt podupadł, gdyż nie był zasiedlony na stałe. W 1671 roku właścicielami dóbr nakielskich jak i zamku stali się członkowie rodziny Henkel von Donnersmarck. Do połowy XIX wieku budowla była użytkowana jako zameczek myśliwski. W 1856 roku Hugon Henkel von Donnersmarck zainicjował budowę pałacu na miejscu starego zamku, wraz z założeniem parkowym o powierzchni ok. 7,05 ha. Całość została otoczona murem. We wschodniej części parku został usytuowany pałac wraz z grupą obiektów stanowiących jego zaplecze. Zachowany do dziś budynek bramny był bardziej rozbudowany i posiadał oranżerie. W 1891 roku zamek uległ przekształceniu przez Łazarza Henkel von Donnersmarck, jak również zmienił swoją funkcję, który z dotychczasowej siedziby letniej stał się główną rezydencją nowego odgałęzienia rodu. Obiekt przebudowany otrzymał dzisiejszą formę. Wnętrza pałacu zostały urządzone komfortowo lecz po 1945 roku zostały całkowicie zdewastowane, między innymi zdarto i rozbito bezpowrotnie wspaniałe dekoracje sztukatorskie.
Park przypałacowy jest projektem autorstwa Petera Josepha Lenne. Dominowały w nim otwarte przestrzenie krajobrazowe ozdobione kompozycjami z drzew i krzewów pochodzenia krajowego i egzotycznego. Po wojnie założenie parkowe uległo zaniedbaniu, układ komunikacyjny został zagęszczony, wolne przestrzenie zostały wypełnione licznymi grupami drzew i krzewów, głównie gatunków rodzinnych, wzbogacone pojedynczymi gatunkami egzotycznymi.
Park figuruje w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Przyroda

W parku występuje wiele gatunków drzew i krzewów, wśród których dominują gatunki liściaste, głównie pochodzenia krajowego tj. lipy, buki, klony, jesiony, dęby, kasztanowce. Cenne okazy drzew zgromadzone są przy głównej alei parkowej. Są nimi: dwa buki zwyczajne o obwodzie 380 cm i 390 cm, dąb szypułkowy o obwodzie 350 cm, jesion 370 cm i 340 cm, lipa drobnolistna 350 cm, wiąz górski 350 cm, tulipanowiec o obwodzie 230 cm. Ciekawostką przyrodniczą jest platan klonolistny (o obwodzie 320 cm), który jest symbolem przetrwania. Kilka lat temu został powalony przez piorun, ale wrośnięty gałęziami korony w ziemię, wciąż żyje, kwitnie i owocuje.

Ścieżka

Trasę ścieżki dydaktycznej po parku pałacowym w Nakle Śląskim wytyczono alejkami zabytkowego parku, z myślą o jej walorach przyrodniczych i historycznych. Mogą odbywać się tu zajęcia przyrody, historii, języka polskiego, plastyki. Można je realizować w różnych okresach od wiosny do jesieni, najlepiej jednak wiosną, w okresie kwitnienia wielu roślin.
Na trasie wyznaczono sześć stanowisk obserwacyjnych, które zostały zaznaczone na planie. Początkiem ścieżki jest zabytkowa brama wjazdowa przy ulicy Głównej.
1. Trasę ścieżki rozpoczynamy od wejścia na teren parku zabytkową bramą w stylu neogotyku angielskiego, z kreneleżem i blankami. Tuż obok bramy wjazdowej znajduje się budynek bramny, który był kiedyś bardziej rozbudowany i posiadał oranżerie, dlatego nazywano go Glasshaus. Obecnie znajdują się w nim mieszkania prywatne.
2. Szeroką aleją posuwamy się w kierunku południowym i po kilkudziesięciu metrach skręcamy w lewo. Dochodzimy do pałacu zbudowanego w 1858 r. w stylu neogotyku angielskiego przez Łazarza IV Henkel von Donnersmarcka, w miejscu zamku z XVI w. W 1891r. pałac rozbudowano, a wieża zamkowa została powiększona i podwyższona. Do 1945r. był on siedzibą rodową katolickiej linii Donnersmarcków. Po wojnie swoją siedzibę znalazło w pałacu Technikum Rolnicze, które mieści się w nim aż do dziś.
3. Idąc dalej w kierunku wschodnim podziwiamy wiekowe drzewa: dęba szypułkowego (Quercus robur) o obwodzie 350 cm, wiąza szypułkowego (Ulmus laevis) o obwodzie 350 cm oraz lipę drobnolistną (Tilia cordata) o obwodzie 300 cm. Nieopodal nich znajdują się zabudowania folwarczne, a zaraz za ogrodzeniem widoczny jest klasztor SM. Boromeuszek ufundowany przez hrabinę Marię von Donnersmarck, żonę Łazarza. Kiedyś był tam Dom Sierot, obecnie znajduje się w nim Dom Pomocy Społecznej.
4. Skręcamy na zachód w boczną ścieżkę, otaczając pałac. Dochodzimy do głównej alei i po kilku metrach skręcamy w prawo. Oglądamy tu powalonego przez burzę platana klonolistnego (Platanus acerifolia), który wciąż żyje, kwitnie i owocuje. Rozpoznajemy drzewo po odrywającej się płatami korze oraz po owocostanach w kształcie kulek na długich ogonkach. Podziwiamy też rosnący obok leciwy jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) (w obwodzie 370 cm).
5. Wracamy na główną aleję, posuwamy się w kierunku południowym. Podziwiamy tu, potężne dwa buki zwyczajne (Fagus sylvatica) o obwodzie 380 cm i 390 cm, o ogromnych konarach w bardzo szerokiej, okrągłej koronie. Drzewa te mają liście skrętoległe, gładkie. Ich kora jest cienka, gładka, popielato-szara, bardzo charakterystyczna dla buka. Owoce buka zwyczajnego to bukiew, czyli trójkanciaste orzeszki umieszczone zwykle po dwie sztuki w jednej okrywie. Są one przysmakiem wielu żyjących tu zwierząt leśnych np. wiewiórek, orzechówek, sójek, myszy zaroślowej. Drewno buka o różowym odcieniu jest bardzo twarde i znajduje zastosowanie w produkcji przemysłowej.
6. Idziemy w kierunku południowym kilka metrów dalej. Po prawej stronie znajduje się tulipanowiec (Liriodendron tulipifera) o obwodzie 230 cm. Jest on drzewem pochodzenia północnoamerykańskiego o oryginalnych liściach wyciętych na wierzchołku, całobrzegich, czteroklapowych, długich aż do 20cm. Wielką jego ozdobą są kwiaty w kształcie tulipana, o płatkach żółtozielonych z pomarańczową plamą w nasadzie. Drzewo kwitnie w czerwcu i lipcu. Jesienią zobaczyć można szyszkowate owoce, złożone z oskrzydlonych orzeszków.
Informacje dodatkowe:
Infrastruktura: Przy parku brak jest parkingu, nie ma ławek i wydzielonych miejsc do odpoczynku, brakuje szaletów oraz placu zabaw dla dzieci. Główna aleja parku wyłożona jest asfaltem, co nie dodaje mu estetyki.
Mocne strony: w pałacu odbywają się wystawy malarskie, a w parku festyny i inne imprezy środowiskowe, pełni on zatem funkcję kulturową dla miejscowej ludności. W parku jest wiele ciekawych zakątków i zagajników przyrodniczych, przebywając w nim można się doskonale zrelaksować.
Słabe strony parku: w parku brakuje parkingu, szaletów, ławek do odpoczynku oraz obiektów gastronomicznych. Tuż przy pałacu stoi drewniany barak, który nijak nie wpisuje się w krajobraz parkowy.

Bibliografia

Rostański Krzysztof, Przyroda województwa katowickiego, Krzeszowice 1997
Rostański Krzysztof, Krzysztof Marek Rostański, Klucz do oznaczania wybranych gatunków drzewiastych, Krzeszowice 1997
Krawczyk Jarosław Aleksander, Kuzio- Podrucki Arkadiusz, Zamki i pałace Donnersmarcków, Radzionków 2003
Krawczyk Jarosław Aleksander, Skarby powiatu tarnogórskiego, Tarnowskie Góry 2006,
Wroński M., Skała życia. Monografia Górniczych Zakładów Dolomitowych w Bytomiu 1890-1990
Kozina Irma, Pałace i zamki na pruskim Górnym Śląsku w latach 1850-1914., MŚ Katowice 2001

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa im. Rodziny Wieczorków w Orzechu
ul. Brzechwy 8
42-622  Orzech
e-mail: sporzech@wp.pl
Opiekun grupy:
mgr Danuta Gałęziok 
Autorzy opisu:
uczniowie klas V i VI: Agata Debel, Barbara Mikołajczyk, Joanna Bronkowska, Kamil Sołtysik, Karolina Jaroszewska, Karolina Wojaczek, Marcin Przypadło, Marta Szołtysik, Monika Bańska, Monika Lasok, Partyk Hetmańczyk, Paulina Korbela, Paweł Lankosz, Weronika Czapla
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Składamy podziękowania
- za doradztwo merytoryczne dyrektor szkoły mgr Urszuli Sowińskiej
- za udostępnienie danych pracownikom Starostwa Powiatowego w Tarnowskich Górach oraz pracownikowi Urzędu Gminy panu Jackowi Barczyk.

Ładowanie danych ...