Budzisław Górny leży na terenie gminy Kleczew, położonej we wschodniej części województwa wielkopolskiego. Miejscowość Budzisław Górny zajmuje północno-zachodni kraniec gminy, który jednocześnie stanowi fragment obszaru chronionego, jakim jest Powidzki Park Krajobrazowy. Współrzędne geograficzne parku to: 520 21’ N i 180 6’ E. Od miejscowości gminnej – Kleczewa dzieli go około 11 km, od stolicy dawnego województwa - Konina – 33 km.
Zespół dworsko-parkowy w Budzisławiu Górnym usytuowany jest w rozwidleniu dróg z Budzisławia Kościelnego do Wilczyca i wsi Łazy, adres parku: Budzisław Górny 39. Historia właścicieli parku i dworu, jest bardzo długa. Od 16 września 2002 r. właścicielami tegoż obiektu są małżonkowie – Małgorzata i Andrzej Reterscy zamieszkujący na stałe w Warszawie. Obecni właściciele wyremontowali dwór przywracając mu pierwotną świetność. Powracając do korzeni dworu stworzyli klimat z początku zeszłego wieku [Kurdiak 2005].
Powierzchnia parku wynosi 3,56 ha w tym wód 0,42 ha [Karwacki 1979]. Park oraz dworek przedstawiają duża wartość zabytkową, wpisane do rejestru zabytków w dniu 06.09.1990 r. pod numerem A446/187/Ko. Dawny układ komunikacyjny parku, jak i osie widokowe uległ dużym zmianom w przeciągu ostatnich dziesięcioleci, z jednej strony usunięto sporo gatunków dorodnego starodrzewu w okresie powojennym, z drugiej dosadzono liczne nowe gatunki, szczególnie krzewów, w czasach, gdy ponownie właścicielami byli potomkowie rodziny Nekanda-Trepków. Obecni właściciele, sukcesywnie dokonują zmiany w układzie parku, starając się przywrócić mu dawne funkcje. Utworzyli nowe alejki spacerowe, odtworzyli połączenia między ciekami wodnymi w postaci malowniczych mostków, wprowadzili również nowe elementy małej architektury ogrodowej. Na terenie parku wydzielony został obszar na plac zabaw oraz na miejsce na ognisko (gril itp.).
Główny wjazd do parku znajduje się od strony zachodniej przy skrzyżowaniu drogi wiejskiej z szosą. Drugi wjazd znajdował się dawniej od strony północnej – prowadząc aleją jesionową do dworu. Podstawowym budynkiem na terenie parku, jest zabytkowy dwór w stanie z 1922 r., położony w południowo-zachodniej części parku. Budynek dworu położony jest na planie prostokąta z wejściem głównym od strony zachodniej i ogrodowym od wschodu. Układ pomieszczeń dwutraktowy. Bryła budynku zwarta, jednokondygnacyjna z użytkowym poddaszem. Budynek nakryty dachem dwuspadowym z trójosiowymi wystawkami z połaci dachu od strony wschodniej i zachodniej. Od wschodu kolumnowy portyk, od zachodu ganek poprzedzony schodami [Kurdiak 2005].

Historia

Nazwa “Budzisław” pochodzi od prasłowiańskiego, staropolskiego imienia założyciela – rycerza który był pierwszym właścicielem wsi. Już dokumenty z roku 1136 wymieniają nazwę wsi Budzisław. Budzisław Górny i Budzisław Kościelny (leżący obok) to dwie miejscowości, mimo że odrębne to mają wspólną historię. Całe życie gospodarcze, społeczne i kulturalne łączy mieszkańców obu miejscowości. Przez prawie cały wiek XIX właściciele dóbr Budzisławia Górnego byli też właścicielami Budzisławia Kościelnego, oni sami, bądź ich potomkowie [Kurdiak 2005].
Trudno jest ustalić najwcześniejszych właścicieli Budzisławia Górnego (wiek XVI i XVII) znanych z imienia i nazwiska. Najwcześniej znany właściciel, wymieniony z nazwiska (brak imienia) to współlokator kościoła: Miński (1699). Późniejszym właścicielem znanym z imienia i nazwiska był: Andrzej Gorzeński, który nabył te dobra w 1790 roku. W dniu 27 kwietnia 1809 roku nabył on wraz żoną swoją Józefatą (z domu Morawska) dobra ziemskie – należące do rodziny Józefaty – Budzisław Kościelny z przyległościami. Tym sposobem Andrzej Gorzeński został właścicielem dóbr w Budzisławiu Górnym i Kościelnym. Następca jego syn Protazy Gorzeński, przejął cały majątek po śmierci ojca 6 lutego 1821 roku. Syn Protazego, Hipolit Józef, kupił od ojca folwark Budzisław Kościelny (1845 r.). Po śmierci Protazego jego synowie – Józef, Witt i Henryk w 1856 roku zostali podzieleni majątkiem w równych częściach. W wyniku rodzinnych zawirowań, następną właścicielką posiadłości w Budzisławiu Górnym stała się siostra Protazego, Otolia będąca żoną Grabskiego. Nabyła ona prawo do własności majątku, wykupując na licytacji publicznej długi swoich bratanków (1859 r.). Kolejnym właścicielem stał się syn Otoli, Andrzej Grabski (1864 r.). Syn Andrzeja, Kazimierz mając 18 lat, zginął tragicznie w trakcie polowania, kiedy to kuzynowi Grabskiego strzelba samoistnie wypaliła, śmiertelnie raniąc Kazimierza. Ojciec Kazimierza, po śmierci jedynego syna, nie miał już zapału, aby odpowiednio troszczyć się o majątek skoro jedyny jego następca nie żył. Dwór zaczął niszczeć i podupadać. Po śmierci Andrzeja, spadkobiercy rodziny sprzedali majątek Budzisław Górny – Stanisławowi Nekanda-Trepka i jego żonie Annie w roku 1912. W 1926 umiera Stanisław Trepka. Tytuł własności majątku Budzisław Górny był na imię Anny-Marii-Natalii Trepczyny w jednej połowie i Konrada Trepki; w drugiej połowie był własnością Wojciecha Trepki, Wincentyny Formańskiej, Jadwigi Trepka, Bronisławy Trepka, Włodzimierza Trepki i Andrzeja Trepki. 12 października 1927 roku Anna-Maria-Natalia Trepczyna, Wojciech Trepka, Wincentyna Formańska, Jadwiga Trepka i Bronisława Trepka swoje współwłasności sprzedali Konradowi Trepce i w skutek tego właścicielem tego obiektu został najstarszy syn Stanisława – Konrad wraz z żoną Marią Trepczyną z Chrzanowskich [Kurdiak 2005]. Datą formalnego przejęcia majątku jest: 19 października 1927 roku. W 1932 roku Konrad Trepka przekazał majątek swojemu szwagrowi Kazimierzowi Formańskiemu (mąż Jadwigi Trepki). Mimo starań i zabiegów Konrada Trepki a później Kazimierza Formańskiego dobra Budzisław Górny zostały wystawione na sprzedaż publiczną i licytację. Pierwsza taka miała miejsce 5 marca 1932 roku, następne to: 3.10.1933; 30.11.1933; 13.12.1933; 7.10.1935; 9.10.1936; 16.12.1936; 1.10.1938, ostatnia data została wyznaczona na 2.10.1939, jednakże nie doszło już do niej w związku z wybuchem II wojny światowej. Majątek jak wynika z wyżej przedstawionych dat, był kilkakrotnie licytowany, jednakże nigdy nie znalazł się chętny nabywca. Właściciel dworu nie tracił jednak nadziei na wyprowadzenie majątku z długów, ale wojna rozwiązała ten problem. W dniu wybuchu II wojny światowej Kazimierz Formański wraz z rodziną, opuścił dwór udając się w okolice Warszawy. Mówiąc o “właścicielach” dworu w czasie II wojny światowej ma się na myśli okupantów, którzy poprzez zabór zostali samozwańczymi właścicielami. Po wybuchu II wojny światowej majątek Budzisław Górny wchodzi w skład zespołu majątków niemieckich z siedzibą w Wilczynie. Pierwszą osobą zarządzającą dobrami jest F. Shilke, mieszkaniec Kopydłowa, potem Kitzman (imię nie znane) ze Zberzynka i w ostatniej fazie wojny Kotek (imię nie znane). Niemcy stacjonujący w Kleczewie regularnie przyjeżdżali na inspekcję posiadłości, zabierając także należne im kontyngenty zbożowe i zwierzęce.
Po zakończeniu wojny dwór przechodzi na własność skarbu państwa i zamieszkuje go sześć rodzin dawnych robotników majątkowych. W tym czasie park i dwór ulegają znacznej dewastacji. W 1959 roku z dworu zostają wykwaterowani jego mieszkańcy i po bieżącym remoncie zostaje urządzony ośrodek zdrowia i wiejska świetlica. W 1976 ośrodek zdrowia i świetlica zostają przeniesione do nowo wybudowanego budynku, a dwór zostaje poddany gruntownemu remontowi.
Od 1979 do 1986 roku w budynku dworu mieściła się szkoła podstawowa. Potem dwór stał opuszczony, niszczony przez upływający czas.
25 maja 1990 właścicielami dworu i parku zostają Anna i Maciej Rokiccy. Po latach historia wraca do swoich źródeł, ponieważ pani Anna była córką Bronisławy Wodzińskiej z d. Nekanda-Trepka i bezpośrednią wnuczką Stanisława Nekanda-Trepki. Prawo odbierania utraconego mienia po II wojnie światowej dało możliwość kupienia rodzinnej posiadłości. Jednakże utrzymanie i dalsza renowacja dworu okazały się ponad możliwości właścicieli i w 12 lat później, dokładnie 16 września 2002 roku nowymi właścicielami zostali państwo Małgorzata i Andrzej Reterscy z Warszawy, którzy odrestaurowali zabytkowy dwór, a park podworski sukcesywnie przywracają do dawnej świetności i mimo, że park nie jest ogólnie dostępny to przychylność obecnych właścicieli umożliwia prowadzenie wycieczek przyrodniczych na terenie parku.

Przyroda

Park podworski usytuowany jest na terenie płaskim, lekko opadającym w kierunku północno-wschodnim. Od strony południowej do drzewostanu parkowego przylega ogród, który swego czasu stanowił integralną część obiektu parkowego. Obszar parku jest objęty ochroną konserwatorską oraz dodatkowo leży na obszarze Powidzkiego Parku Krajobrazowego. Ma kształt nieregularny, od strony północnej i zachodniej sąsiaduje z zabudowaniami wsi, od strony wschodniej i południowej graniczy z gruntami rolnymi. Od północy oraz wschodu i zachodu park okalają drogi.
Park założony został w stylu swobodnym i formie krajobrazowej, nad ciekiem wodnym spływającym do rozlewisk znajdujących się w północnej części wsi i łączących się z jeziorem Budzisławskim i Wilczyńskim. Autor założenia parkowego nie jest znany, wiadomo jedynie, że park założono w drugiej połowie XIX wieku, a kolejni właściciele zmieniali jego oblicze, dodając nowe gatunki, bądź usuwając wcześniej istniejące.
Park współcześnie stanowi oazę zieleni i atrakcyjny element krajobrazu wsi, dodatkowo dzięki staraniom obecnych i dawnych właścicieli stanowi ciekawą kolekcję roślinności. Odgrywa również poważną rolę biocenotyczno-ekologiczną, będąc siedliskiem dla licznej grupy dziko żyjących zwierząt. Wśród gatunków drzewiastych parku dominują przedstawiciele rodzimej dendroflory, usytuowane według naturalnych dla nich siedlisk, co sprzyja rozwijaniu się gatunków charakterystycznych dla naturalnych zbiorowisk. Starodrzew parkowy bogaty jest w egzemplarze liczące 100-200 lat. Nad malowniczymi stawami spotykamy liczne stare jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior) i olsze czarne (Alnus glutinosa), bezpośrednio nad wodą wierzby: szara (Salix cinerea), iwa (S. caprea), biała (S. alba), krucha (S. fragilis), pięciopręcikowa (S. pentandra), wiciowa (S. viminalis) a także topole białe (Populus alba) i czarne (Populus nigra). W okolicach stawów spotykamy także rozłożyste krzewy leszczyny pospolitej (Corylus avellana). Nieco dalej dorodne dęby szypułkowe (Quercus robur), lipy drobnolistne (Tilia cordata), graby pospolite (Carpinus betulus), klony pospolite (Acer platanoides). Liczne są również wiązy szypułkowe (Ulmus laevis) i polne (Ulmus campestris).
Wśród dendroflory, spotkać także możemy liczne gatunki aklimatyzowane. W wilgotniejszych częściach parku, z daleka rzucają się w oczy srebrzyste pnie topoli balsamicznych (Populus balsamifera). Liczna jest także grupa starych kasztanowców białych (Aesculus hippocastanum), które są fachowo pielęgnowane, tak aby uchronić je przed skutkami żerowania szrotówka kasztanowcowiaczka. Największą ciekawostką parku jest dorodny okaz miłorzębu dwuklapowego (Ginkgo biloba), którego wiek szacowany jest na ok. 150 lat. Wpisany on został do rejestru pomników przyrody. Z innych gatunków należących do nagozalążkowych spotykamy, głównie przedstawicieli z klasy sosnowatych. Pod względem wieku i okazałości rzucają się w oczy okazałe modrzewie europejskie (Larix decidua) rosnące tuż przy dworze oraz świerki kłujące odm. sina (Picea pungens ‘Glauca”). Na klombie usytuowanym z przodu dworu, podziwiać możemy młodsze egzemplarze iglastych gatunków. Uwagę zwraca okaz modrzewia japońskiego (Larix kaempferi) a także młoda sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), sosna górska, czyli kosodrzewina (P. mugo) i sosna czarna (P. nigra).
W północno-wschodniej części parku zachowana jest malownicza aleja jesionowa. Wyróżnia się okaz jesionu wyniosłego w formie zwisającej. Bardzo ciekawym fragmentem parku jest północno-wschodnia część ograniczona rowami i zewnętrzną drogą. Pod koronami starodrzewia wykształcają się płatowo fragmenty runa typowego dla siedlisk grądowych, spotkać tu wiosną możemy kwitnące: zawilce gajowe, ziarnopłony wiosenne, turzycę palczastą, gwiazdnicę wielkokwiatową, perłówkę zwisłą, i wiechlinę gajową. Ciekawym gatunkiem, tej części parku obok dorodnych dębów szypułkowych, jest pojedynczy okaz choiny kanadyjskiej (Tsuga canadensis).
Park wyróżnia się niezwykle dużą różnorodnością gatunków krzewów, które sadzone są w formie żywopłotów, grup lub pojedynczo. Spotykamy tu często: ligustr pospolity (Ligustrum vulgare), śnieguliczkę białą (Symphoricarpos albus), lilak pospolity (Syringa vulgaris), bez czarny (Sambucus nigra), głogi jednoszyjkowe (Crataegus monogyna), czeremchę pospolitą (Prunus padus), dereń biały (Cornus alba), trzmielinę pospolitą (Euonymus europaeus), szakłak pospolity (Rhamnus catharticus) a także tawlinę jarzębolistną (Sorbaria sorbifolia). W licznych fragmentach parku, spotykamy młode egzemplarze gatunków drzewiastych wyrosłych, jako samosiewy. Pod koronami drzew podziwiać można zbiorowiska roślin zielnych. Nad stawami dominują gatunki nitrofilne z trybulą leśną, pokrzywą zwyczajną, glistnikiem jaskółcze ziele, czosnaczkiem pospolitym. Z ciekawostek przyrodniczych parku wymienić należy także dość bogaty świat grzybów. Stwierdzono tu m.in. nie notowany do tej pory w Powidzkim Parku Krajobrazowym chroniony gatunek grzyba z rodzaju gwiazdosz (Geastrum sp.) oraz notowaną w tych okolicach purchawicę olbrzymią (Langermannia gigantea).
System stawów stwarza wspaniałe warunki dla rozwoju roślinności wodno-błotnej, nad stawami spotkać można karbieńca pospolitego, tojeść bukietową i rozesłaną, pałkę szerokolistną, trzcinę pospolitą a w wodach rzęsę drobną i rzęsę trórowkową. Stawy są też siedliskiem wielu bezkręgowców oraz płazów. Park jest także siedliskiem dla żerowania i gniazdowania wielu gatunków ptaków, a obecni właściciele wspomagają gniazdujące gatunki poprzez wieszanie budek lęgowych.

Ścieżka

Ścieżka uwzględnia zagadnienia zarówno przyrodniczo-ekologiczne, jak i historyczne tego miejsca, przez co staje się interdyscyplinarną. Opisywana ścieżka daje możliwość poznania różnorodności biologicznej parku, z uwzględnieniem w szczególności gatunków dendroflory (drzew i krzewów), jak również świata zwierzęcego (owadów, ptaków, płazów).
Urozmaicone fragmenty parku (zadrzewienia, otwarte polanki, zbiorniki wodne) stwarzają możliwość wzbogacenia różnorodności biologicznej. Dla wielu zwierząt starodrzew parkowy jest miejscem żerowania i bytowania. Całkowitą długość ścieżki, zaznaczono na mapie przerywaną linią. Trasę tę pokonuje się w orientacyjnym czasie ok.1-1,5 godziny, wliczając w to czas na indywidualne obserwacje.
W trakcie wycieczki zaplanowano 14 przystanków oraz różne zadania do wykonania pomiędzy poszczególnymi przystankami. Ze względu, iż jest to teren prywatny, polecana jest ona niewielkim liczebnie (do 10-15 osób) grupom obserwatorów, mających już pewne doświadczenie i zainteresowania przyrodnicze.
Proponowanym okresem, pozwalającym na przeprowadzenie interesujących zajęć jest maj-czerwiec lub druga połowa września, początek października.
Opis trasy:
Dochodzimy drogą z Budzisławia Kościelnego do bramy wjazdowej, w postaci murowanych solidnych słupów. Zatrzymujemy się, aby zapoznać grupę z planowanym przebiegiem trasy i przypominamy zasady obowiązujące na ścieżce dydaktycznej. Uczniowie otrzymują plan ścieżki z zaznaczonymi przystankami. Orientują odpowiednio mapę, lokalizując punkt w którym się znajdują.
1. Wchodzimy furtką, po prawej stronie bramy wjazdowej. Oczom uczestników ukazuje się szeroka alejka prowadząca w kierunku wschodnim do zabytkowego dworu. Po lewej stronie mijamy stare, wysokie wierzby białe oraz klon zwyczajny i klon jawor, za nimi w kierunku północno-wschodnim rozciąga się starodrzew parkowy, z widoczną zachowaną aleją jesionową. Bezpośrednio wzdłuż ścieżki ciągnie się naturalistyczny żywopłot zbudowany z lilaka pospolitego, śnieguliczki białej, derenia białego oraz wkomponowanego krzewu – tawliny jarzębolistnej. Idąc ścieżką zwracamy też uwagę na pomnikowy okaz kasztanowca białego po prawej stronie, oraz tuż obok rozrośnięty krzew czeremchy pospolitej (kwitnącej tutaj w drugiej połowie maja, dużo później niż okaz w miejscu słonecznym pobliskim Kleczewie).
Kierując się dalej w stronę dworu ścieżką okalającą kolisty klomb, zauważamy wkomponowany w roślinność parku po lewej stronie mini plac zabaw. Tuż przed nim rośnie 3 metrowy okaz głogu jednoszyjkowego.
2. Zatrzymujemy się przed kolistym klombem, który jest miejscem występowania bardzo interesujących gatunków roślin. Od strony zwróconej ku dworowi podziwiać możemy wiosną: kolekcję tulipanów, śniedki, krokusy, szafirki, cebulce, żonkile, zawilec blanda (Anemone blanda) – o niebieskich kwiatach, pochodzący z Europy południowo-wschodniej, piękne okazy czosnku karatawskiego (Allium karataviense) – o szerokich, prążkowanych niebieskozielonych liściach i dużym kulistym kwiatostanie, chabra górskiego (Centaurea montana), na początku lata kwitną: maki wschodnie (Papaver orientalne) – o niebieskich kwiatach, spotkać tu także można wielosiła błękitnego (Polemonium caeruleum) – o kwiatach białych, z końcem jesieni zakwita zwiastun kolejnej pory roku – zimowit jesienny (Colchicum autumnale). W tylnej części klombu spotykamy w kolejności: modrzew europejski, sosnę zwyczajną, żywotnika zachodniego, sosnę kosodrzewinę, jałowica sabińskiego, sosnę czarną, modrzewia japońskiego. W tym miejscu mamy możliwość zapoznania się z różnorodnością gatunkową wśród roślin nagozalążkowych, porównania budowy igieł czy łusek, zwrócenia uwagi na kwiatostany męskie i żeńskie.
3. Przed frontowym wejściem poznajemy krótką historię dworu, zapoznajemy się też z wnętrzem i poznajemy historię Budzisławia i samego dworu. Jak głosi stara legenda, Budzisław Górny otrzymał swą nazwę od króla Bolesława Chrobrego, który obozując z wojskiem w tej okolicy, podczas snu widział anioła, który przepowiedział mu sławę, budząc do bitwy. Wychodząc z dworu zwracamy uwagę na okazały egzemplarz świerku kłującego, po lewej stronie wejścia i modrzewia europejskiego po prawej.
4. Z dworu kierujemy się w prawą stronę, mijając południową fasadę dworu, skręcamy wąską ścieżką w kierunku południowego krańca parku, tu napotykamy wśród starodrzewia pomnikowe egzemplarze wiązu szypułkowego. Między dwoma dorodnymi egzemplarzami wiązu, bliżej ścieżki mijamy młode samosiewy jesionów wyniosłych, na przestrzeni około 8 m kw. zlokalizowane jest siedlisko interesującego gatunku grzyba – gwiazdosza prążkowanego. Na całym terenie parku licznie spotykamy ślimaki - winniczki i wstężyki ogrodowe.
Ścieżka prowadzi dalej do przejścia z parku, na teren zagospodarowany częściowo, jako pole uprawne, a w części jako miejsce rekreacji – gdzie odbywają się ogniska dla właścicieli i gości. Południową część tego obszaru porasta interesujący gatunek uprawny, jakim jest topinambur (Helianthus tuberosus), osiągający wysokość 2 m, kwitnący we wrześniu, żółtymi koszyczkami średnicy 4-8 cm. Pochodzi z Ameryki Północnej, organem użytkowym tej rośliny są wrzecionowatego kształtu bulwy, wyrastające na końcach podziemnych rozłogów. Mogą być używane, podobnie jak kartofle – gotowane, pieczone, parowane. Ze względu na małą ilość skrobi i cukru mogą być używane na potrawy dla chorych na cukrzycę. Do Europy roślina ta sprowadzona została około 1600 roku.
5. Wracamy na ścieżkę prowadzącą wzdłuż południowej ściany dworu, mijając dawny budynek gospodarczy, który obecnie dostosowany został jako schronienie dla kóz, po drodze mijamy dużą kępę lilaków pospolitych zwanych też tureckimi. Lilaki nalezą do tej samej rodziny (tzn.: oliwkowatych) co występujący w parku ligustr i jesion. Kwiaty zebrane w wiechy, rozwijają się w maju, wydzielając silny zapach. W przeszłości wykorzystywane były, obok kwiatów jaśminów i jaśminowców do wyrobu zegarów zapachowych. Pierwsze okazy lilaka do Europy trafiły w 1563 roku, jako dar Sulejmana Wspaniałego z jego ogrodów w Istambule. Obecnie często spotykany, niekiedy dziczejący, dzięki odrostom korzeniowym czasem tworzy rozległe zarośla. Ponad 100 letnia hodowla form ogrodowych tego gatunku, doprowadziła do wytworzenia ponad tysiąca odmian.
6. Aleją główną przechodzimy dalej, w kierunku wschodnim. Alejki w parku zostały sukcesywnie odnowione, przez co nasza wędrówka jest ułatwiona. Mijając dwór, aleja rozgałęzia się, jedno rozwidlenie kieruje się w stronę wschodnią, gdzie możemy okrążyć ciąg cieków wodnych; druga prowadzi na polanę w kierunku północnym.
My wybieramy trasę pierwszą, idąc aleją mijamy interesujące gatunki starodrzewia, dorodne wiązy szypułkowe jesiony wyniosłe a także robinie białe zwane też grochodrzewami, zostały do Europy sprowadzone przez francuskiego botanika i ogrodnika – Jana Robina – około roku 1600 z Ameryki Północnej [Fedorowicz 2006]. Wędrówce towarzyszą odgłosy śpiewu ptaków, kumkania żab, bzyczenia owadów znad pobliskiego stawu.
7. Trasa nasza zakręca w lewo. Teraz po prawej stronie mijamy grupę starych drzew wśród nich górujące dwa okazałe dęby szypułkowe, w runie blisko ścieżki gatunki typowo nitrofilne: czosnaczek pospolity, pokrzywa zwyczajna, łopian większy. Zatrzymujemy się przy jednym z dębów, jako przedstawicielu rodziny bukowatych. Dąb od niepamiętnych czasów był drzewem z którym wiązały się liczne wierzenia i legendy, jest symbolem trwałości i długowieczności. Cechą charakterystyczną dębów szypułkowych są owoce (żołędzie) na długich szypułkach, liście odwrotnie jajowate, nierówno zatokowo wrębne, osadzone na krótkich ogonkach. Na liściach często spotkać możemy owalne galasy, które są efektem żerowania larw owadów błonkoskrzydłych.
Po lewo, od strony stawu, mijamy krzewy leszczyny pospolitej oraz duże olsze czarne. Leszczyny są jednymi z najwcześniej zakwitających roślin przedwiośnia, pylenie kwiatów męskich może rozpocząć się już w lutym. Wokół spotkać możemy charakterystycznie uszkodzone orzechy leszczyny. Po sposobie żerowania możemy pośrednio przypuszczać, że w parku występują: wiewiórki, myszy leśne, nornice rude.
Między dwoma większymi stawami, w sezonie wiosennym zwaliło się ogromne drzewo, którego korzenie uległy podmyciu. Jest to teraz dobre miejsce do analizy systemu korzeniowego drzewa, a w przyszłości dla śledzenia etapów sukcesji.
8. Dalej w obrębie stawów nowi właściciele, wykonali niewielkie nasypowe pomosty, przez co możliwa jest obserwacja stanowisk, które fizjonomią swą przypominają siedliska olsowe, a dalej charakterystyczne siedliska dla łęgów. Po stronie zachodniej stawu dostrzegamy topolę białą, a dalej topole z grupy balsamicznych – z przewagą topoli maksymowicza, o jasnej, gładkiej korze wyróżniającej się wśród innych drzew. Rodzima topola biała, nazywana też białodrzewem, w naturalnych siedliskach, jest gatunkiem typowym dla łęgów topolowo-wierzbowych. Cechą odróżniającą ja od innych topoli, jest utrzymujący się przez cały okres wegetacji na spodniej stronie liścia, biały kutner. W runie siedlisk łęgowych zwracamy uwagę na niecierpka drobnokwiatowego, inwazyjny gatunek pochodzący z Azji Środkowej. Pierwsze zdziczałe okazy w Europie znaleziono w latach 30-stych ubiegłego wieku w ogrodzie botanicznym w Genewie. Rozprzestrzenił się bardzo szybko, zagrażając naszym rodzimym gatunkom w ich naturalnych siedliskach. Korzystając z przykładów występujących w parku, warto zastanowić się nad problemem napływu obcych taksonów do Europy środkowej, za przykłady mogą posłużyć dodatkowo: nawłoć kanadyjska, szkarłat szorstki, przetacznik perski, kolcowój zwyczajny, przymiotno kanadyjskie czy żółtlica drobnokwiatowa. Przechodząc dalej zwracamy uwagę, na kolejną roślinę użytkową, wspinający się na leszczynę - chmiel pospolity.
9. Przechodząc nad stawami zatrzymujemy się w miejscu, gdzie możemy bezpiecznie podejść do lustra wody. Wody stawu są pełne życia – powierzchnię zbiornika porasta rzęsa drobna i trójrowkowa, na brzegach spotykamy różne gatunki wierzb, olsze czarne. Stojąc na skraju zbiornika możemy obserwować strefowy układ roślin wodnych, zgodny brzegami wyróżnianymi strefami toni wodnej (strefa litoralna, limnetyczna, profundalna). Nas najbardziej interesuje litoral, z makrofitami: trzciną pospolitą, pałką wodną, manną mielec oraz roślinnością o liściach pływających. Omawiamy przystosowania roślin do środowiska wodnego. Nad brzegami możliwe jest prowadzenie obserwacji, bowiem liczne organizmy zasiedlają to miejsce, w wodach stawu liczne są gatunki chrząszczy z rodziny pływakowatych: halawnik bagienny, ruczajnik pospolity, pływak żółtobrzeżek; z krętakowatych: krętak pospolity. Na powierzchni wody w słoneczny dzień na pewno spotkamy: nartnika dużego czy wodziarkę i inne pluskwiaki różnoskrzydłe. Nad wodami latające jętki, ważki czy widelnice. W wodach stawów żyją też liczne ślimaki: błotniarki i zatoczki.
10. Po obserwacji życia w stawie, kierujemy się poprzez niewielki rów melioracyjny, w stronę północno-wschodnią parku, gdzie dokonujemy obserwacji gatunków grądowych oraz podziwiamy okaz wysokiej choiny kanadyjskiej iglastego gatunku pochodzącego z Ameryki Północnej, o krótkich, mikroskopijnie piłkowanych igłach, z wyraźnym cienkim ogonkiem i szyszkach, z zaokrąglonymi łuskami, które dojrzewają jesienią, w roku kwitnienia. W miejscu tym zwracamy uwagę na duży płat, zimozielonej krzewinki – barwinka pospolitego z rodziny toinowatych.
11. Dalej przechodzimy przez mostek nad ciekiem wodnym i wychodzimy na ścieżkę nieopodal alei jesionowej, wybieramy drogę poprzez grupę starodrzewia po zachodniej stronie stawów. Na rozwidleniu ścieżek, podziwiamy duże skupisko konwalii majowej, zakwitającej w maju, mimo pięknych kwiatów o przyjemnym zapachu, warto pamiętać, że wszystkie części rośliny, tak w stanie zielonym, jaki i suchym są trujące, zawierają bowiem substancje działające pobudzająco na serce. Duże rozmiary konwalii świadczą o wysokiej żyzności podłoża, zapewne wzbogaconego ziemią ogrodniczą, o czym świadczy spotkany szczawik żółty – częsty chwast upraw ogrodniczych.
Idąc dalej po lewej stronie podziwiamy brzozę brodawkowatą a nieco dalej wzdłuż ogrodzenia zespół starych kasztanowców białych. Aleją jesionową możemy powrócić do miejsca początkowego trasy, lecz my wybieramy aleję biegnącą bliżej stawów.
12. Przechodząc mijamy po lewej stronie imponujących rozmiarów lipę drobnolistną, składnik typowy dla grądów. W czasie kwitnienia (VI/VII), dostarcza dużej ilości nektaru, dlatego uważana jest za doskonałą roślinę miododajną oraz leczniczą. Cechą charakterystyczną lipy drobnolistnej, są jej liście, skośnie sercowate, spodem nagie z pęczkami rdzawożółtych włosków w kątach nerwów. Po drodze mijamy również okazy jesionu wyniosłego, topoli balsamicznych i świerku pospolitego. Z prawej strony roztacza się przepiękny widok na kompleks stawów. Niedaleko rośnie też okaz jesionu wyniosłego o formie plączącej, przed którym usytuowana jest ławeczka ogrodowa. Z tego miejsca można prowadzić obserwacje ornitologiczne, bowiem stawy są miejscem, gdzie liczne gatunki ptaków bytujących w ogrodzie, zalatują do wodopoju.
13. Skręcamy w kierunku budynku dworu i rosnącego po stronie północno-wschodniej pomnika przyrody, w postaci jedynego we współczesnej florze przedstawiciela rodziny miłorząbowatych – miłorzębu dwuklapowego. Gatunek ten stanowi pozostałość dawnych epok, jako relikt systematyczny oraz ze względu na ograniczony zasięg występowania – endemit. W naturze występuje na niewielkim obszarze gór Tianmu-Shan we wschodnich Chinach (prowincja Zhejiang). Przetrwał tam, w dużej mierze dlatego, że na obszarach Azji, znany od niepamiętnych czasów, był czczony, jako drzewo święte, sadzone często wokół świątyń, klasztorów i pałaców. Europejczycy “odkryli” miłorząb dopiero w 1690 r., opisał go niemiecki uczony i podróżnik – Engelbert Kaempfer. Pierwsze sadzonki do Europy trafiły około 1730 r., a do Polski dopiero w drugiej połowie XVIII w. (ogród przypałacowy w Łańcucie – najstarszy klon męski w Polsce).
14. Kończąc naszą wędrówkę po parku, przechodzimy wzdłuż północnej fasady dworu, zwracając jeszcze uwagę na rozrośnięte krzewy bzu czarnego, tawliny jarzębolistnej. Pierwszy krzew pospolity w całym kraju, o pędach z białym rdzeniem, kwitnie w maju i czerwcu, z daleka widoczne są talerzowate baldachy, a później błyszczące, czarne, kuliste jagody. Gatunek ten od niepamiętnych czasów był wszechstronnie użytkowany przez człowieka, w celach kulinarnych, farmaceutycznych, kosmetycznych a także stolarskich i tokarskich. Drugi – tawlina, pochodzi z północnej Azji, pędy posiadają wewnątrz pomarańczowy miąższ, liście nieparzystopierzastozłozone, kwiaty najczęściej białe, sprawiające wrażenie puszystych dzięki długim i licznym pręcikom, zebrane w długie, stożkowate wiechy.
Kończymy trasę przechodząc ponownie przed okrągły klomb od strony frontowej dworu.

Bibliografia

Bouchner Miroslav Przewodnik. Śladami zwierząt, Warszawa 1994
Bugała Władysław, Drzewa i krzewy, Warszawa 2000
Chojnacki Józef, Z historii Budzisławia Kościelnego [w:] “Gazeta Kleczewska”, nr 2/4
Fedorowicz Marzena, Robinia, [w:] “Gazeta Kleczewska” nr 6, 2006
Fedorowicz Marzena, Klon czy nie klon? Czyli parę słów o platanach [w:] “Gazeta Kleczewska” nr 6, 2007
Fedorowicz Marzena, Promocja gminy poprzez działania młodzieży [w:] “Gazeta Kleczewska” nr 6, 2007
Frieling Heinrich, Ptaki, Warszawa 1991
Garbarczyk Henryk (red.), Świat zwierząt, Warszawa 1991
Gumińska Barbara, Wojewoda Władysław, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa 1983
Jaroszewski Tadeusz S., Dwory i dworki w Polsce, Warszawa 1997
Karwacki T. Ewidencja Parku w Budzisławiu Górnym, WUOZ w Poznaniu-delegatura Konin w Posadzie, 1979.
Kurdiak R. Zarys dziejów dworu w Budzisławiu Górnym, Praca dyplomowa (msc.), Szkoła Wyższa im. P. Włodkowica, Płock 2005
Łęcki Włodzimierz, Wielkopolska słownik krajoznawczy, Poznań 2002
Mowszowicz Jakub, Dziko rosnące rośliny użytkowe, WSiP, Warszawa 1990
Mowszowicz Jakub, Rośliny trujące, Warszawa 1990
Nicolai Jurgen, Singer Detlef, Wothe Konrad, Ptaki, Warszawa 2005
Podbielkowski Zbigniew, Słownik roślin użytkowych, Warszawa 1980
Podbielkowski Zbigniew, Rośliny użytkowe, Warszawa1992
Podbielkowski Zbigniew, Wędrówki roślin, Warszawa 1995
Seneta Włodzimierz, Dolatowski Jakub, Dendrologia, PWN, Warszawa 2003
Seneta Włodzimierz, Dendrologia, Warszawa 1983
Sokołowski Jan, Atlas Ptaki Polski, Warszawa,1979
Traczyk Tadeusz, Rośliny lasu liściastego, Warszawa 1969
Atlas roślin, http://www.atlas-roslin.com
Botanika w sieci, http://www.botanika.rzeszow.pl
Drzewa Polski, http://www.drzewapolski.pl
Gatunki obce w Polsce, http://iop.krakow.pl
Leksykon roślin Polski, http://free.of.pl

Uwagi

Informacje dodatkowe:
Infrastruktura: w parku od bramy wjazdowej prowadzi szeroka aleja okalającą kolisty klomb, która zarazem stanowi podjazd i parking. We frontowej części umiejscowiony jest plac zabaw, złożony z drewnianej huśtawki z drabinką, obok której znajduje się piaskownica. Wokół stawów odnowione zostały aleje spacerowe, które umożliwiają swobodne poruszanie się po parku. Mostek z poręczą w północno-wschodniej części umożliwia swobodne przechodzenie przez ciek wodny, a obserwacja życia w stawach możliwa jest dzięki niewielkim naturalistycznym pomostom. Ptaki gniazdujące w parku, zostały zaopatrzone w liczne budki lęgowe. W południowej stronie parku znajduje się wydzielone miejsce na ognisko.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum w Budzisławiu Kościelnym
ul. Szkolna 17
62-541 Budzisław Kościelny
e-mail: gimn.budz.17@interia.pl
Opiekun grupy:
Marzena Fedorowicz Katarzyna Szatkowska
Autorzy opisu:
uczniowie klas I-III Gimnazjum w Budzisławiu Kościelnym, będący jednocześnie członkami koła ekologiczno-przyrodniczego, koła biologicznego, koła regionalnego i szkolnego PTTK.
Grupa I – zajmująca się zbieraniem informacji z różnych źródeł. Lider: Żaneta Szkudelska, członkowie: Weronika Fekner, Karolina Kowalska., Patrycja Bułakowska
Grupa II – zajmująca się odtworzeniem rysu historycznego parku i dworu. Lider: Mariusz Rogalewski, członkowie: Maria Klimurczyk, Magdalena Błaszczyk, Elwira Herman.
Grupa III – zajmująca się opracowaniem danych o przyrodzie parku. Lider: Monika Sucholas, członkowie: Krzysztof Malec, Artur Raczyński, Marietta Kornowicz, Mateusz Andrzejewski.
Grupa IV – zajmująca się przygotowaniem i przeprowadzeniem zajęć na ścieżce edukacyjnej w parku. Lider: Aleksandra Służewska, członkowie: Mateusz Andrzejewski, Adam Chorbiński, Tomasz Horbiński, Agata Lewandowska
Grupa VI – fotograficzna. Lider: Mariusz Rogalewski, członkowie: Monika Sucholas, Maria Klimurczyk, Magdalena Błaszczyk.
Współpracujacy nauczyciele:
do realizacji projektu aktywnie włączyli się nauczyciele: historii i wiedzy o społeczeństwie – pani mgr Krystyna Maciejewska oraz nauczycielka wychowania do życia w rodzinie – pani mgr Renata Kurdiak.
Podziękowania:
Składamy serdeczne podziękowania:
- Obecnym właścicielom zespołu parkowo-dworskiemu Państwu Małgorzacie Andrzejowi Reterskim, za serdeczność, zawsze przyjemną atmosferę w czasie wizyt w parku oraz cenne wskazówki;
- Panu Maciejowi Rokickiemu, za udostępnienie własnych zapisków dotyczących historii dworu i parku;
- Władzom Gminy i Miasta Kleczew, za pomoc w uzyskaniu danych;
- Konserwatorowi Zabytków w Posadzie – za udostępnienie archiwalnych opracowań dotyczących parku;
- Panu dr Józefowi Chojnickiemu – za cenne wskazówki i rozmowy merytoryczne;
- Pani Dyrektor Gimnazjum – mgr Elżbiecie Rewers, za wsparcie, doradztwo metodyczne w trakcie realizacji zadań projektu;
- Wszystkim nauczycielom, rodzicom i innym osobom, które w różnym stopniu przyczyniły się do powstania niniejszego opracowania.

Ładowanie danych ...