Położenie:
Park znajduje się na Ponidziu w odległości około 4 km na północ od Skalbmierza, we wsi Drożejowice. Obiekt umiejscowiony jest na południowym stoku łagodnego wzgórza lessowego (tzw. pałygi), na wysokości około 260 m n.p.m. Ma kształt wydłużonego prostokąta ułożonego na osi północ-południe. Leży on przy dłuższym bokiem przy drodze Skalbmierz - Działoszyce (droga nr 768). Otoczenie parku stanowią głównie pola uprawne poprzecinane pasami zadrzewień ciągnącymi się wzdłuż szlaków komunikacyjnych. Tworzą one pagórkowaty krajobraz o charakterze lasostepu kulturowego pochodzenia. Od południa i zachodu kompleks dworski otaczają pola i zabudowania wsi Drożejowice oraz resztki systemu dworskich stawów. Park podworski w Drożejowicach jest obecnie własnością Agencji Nieruchomości Rolnych.
Tereny Ponidzia wokół Drożejowic należą według W. Szafera do krainy geobotanicznej Miechowsko-Sandomierskiej, okręgu Miechowsko-Pińczowskiego. Charakteryzują się łagodnym klimatem o stosunkowo wydłużonym okresie wegetacyjnym. Gleby są bardzo żyzne - są to gleby brunatne właściwe wykształcone na lessach. System stawów dworskich umiejscowionych w zagłębieniu terenu od południa i zachodu parku zapewniał drzewostanowi wystarczający poziom wody gruntowej pomimo położenia obiektu na wododziale. Tak więc warunki wegetacyjne są korzystne.
Układ komunikacyjny parku:
Park w Drożejowicach okala dwór, przechodząc ku północy w ogród i sad. Od wschodu graniczy dłuższym bokiem z drogą Skalbmierz- Działoszyce (droga nr 768), od zachodu wewnętrzna droga dojazdowa oddziela go od folwarku, ograniczając też park od południa. Od strony północnej park graniczy z sadem. Do założenia parkowego należy też osobna dwustumetrowa aleja kasztanowcowa zlokalizowana po drugiej stronie szosy. Układ przestrzenny parku uległ z biegiem czasu bardzo istotnym zmianom, zwłaszcza w części środkowej i północnej, ale założenie parkowe jest czytelne do dzisiaj. Najlepiej zachowana część parku to część południowa, oraz aleja kasztanowcowa przy drodze nr 768.
Część środkowa obiektu jest zmieniona przez bezplanową zabudowę budynkami gospodarczymi, co zniszczyło ogród po północnej stronie dworu, a część północna ma charakter dziczejących zarośli wśród których znajdują się ruiny zabudowań dawnego PGR.
Zabudowania parku:
W południowej części parku na osi wschód-zachód znajduje się neoklasycystyczny dwór pochodzący z początków XIX wieku i utrzymany w podobnym stylu tak zwany "nowy dwór", zbudowany w czasach PGR jako budynek administracyjny, tworzące razem układ w kształcie litery L. Niestety kolejne remonty, adaptacje i naprawy budynków (np. pokrycie dachu eternitem i zabudowa ganku ) spowodowały częściowe zatracenie ich szczególnego charakteru historycznego i architektonicznej klarowności.
Przy południowo-zachodniej stronie parku zachowały się stare czworaki, a wzdłuż zachodniej krawędzi rozlokowane są niszczejące różne zabudowania gospodarcze. W północnej części folwarku zwraca uwagę popadająca w ruinę duża ceglana suszarnia chmielu z czasów powojennych.
Powyżej dworu, od północy znajduje się ogród warzywny oraz kurniki, chlewiki, blaszaki i inne zabudowania szpecące krajobraz parku.

Historia

Różne opracowania podają rozbieżne informacje:
Nazwę wsi Drożejowice językoznawcy wywodzą od nazwy "Drożej", tę zaś od imienia Drogomir. Najwcześniejsze zapisane informacje o Drożejowicach pojawiają się w 1372 roku (forma "Drożajewice"). Pierwszym zapisanym dziedzicem wsi był niejaki Klimek z Drożejowic. Źródła pisane donoszą że w 1659 roku Drożejowice należały do Wojciecha Szembeka. Majątek gruntów dworskich obejmował około 700 włók. Wieś była niewielka - w 1827 roku miała 27 domów i 236 mieszkańców. Wśród mieszkańców katolików żyło 7 Żydów. W XIX wieku wieś była siedzibą gminy. Na początku XXI wieku posiadała 95 domów i 428 mieszkańców.
Wieś i folwark Drożejowice były niegdyś własnością rodziny Wojuckich (Wojnickich?), kolejnym ich właścicielem był Emil Kleniewski, któremu to głównie zawdzięczają swoje zabudowania i urządzenie. Staraniem Kleniewskiego powstało założenie parkowe wokół dworu jako tzw. park angielski oraz ogród owocowy z plantacją orzechów włoskich. Najstarsze prawie 200 letnie drzewa w miejscowym parku pochodzą z tych czasów. Zlicytowane dobra nabył Ludwik Komecki w 1849 roku, a w 1853 roku odkupił je Ludwik Kleniewski. Od 1859 r. właścicielem dworu i parku stał się Żelisław Wędrychowski, który odkupił dobra od Ludwika Kleniewskiego. Według podań miejscowej ludności niegdyś rosły tutaj dookoła lasy modrzewiowe. Jeszcze w XIX wieku w ogrodzie było podobno kilkadziesiąt modrzewi.
Różne źródła podają różnych właścicieli wsi w początkach XIX wieku, a bałagan w źródłach pisanych zapewne bierze się z tego, że kilku z nich miało w majątku cząstkowe udziały. Następnie majątek został podzielony pomiędzy córki Józefa Wędrychowskiego: Julię i Helenę, a w 1924 majątek przeszedł na całkowitą własność Heleny z zaznaczeniem, że w ciągu 10 lat musi wybudować nowy budynek mieszkalny z towarzyszącymi mu budynkami gospodarczymi. Na mocy ustawy o Reformie Rolnej z 1944 roku, 1 marca 1945 roku majątek przechodzi na własność Skarbu Państwa i ulega parcelacji.
W okresie powojennym nastąpiły przemiany na terenie obiektu. Zniszczeniu uległy owczarnia, stajnie i inspekt, dobudowano nowy dwór. Na początku lat 70 na terenie zbudowano zaplecze gospodarcze dla PGR-u. W 1978 r. dokonano gruntownego remontu dworu, którego budynek zaadoptowano na potrzeby mieszkaniowe rodzin pracowniczych miejscowego PGR. Obecnie budynki obu dworów zostały sprzedane dotychczasowym lokatorom, a park powoli popada w ruinę.

Przyroda

Skład gatunkowy drzewostanu nie jest zbyt bogaty i ma charakter głównie drzewostanu liściastego.
Zadrzewienia skupione są w części południowej parku, a części wschodniej wzdłuż drogi nr 768 oraz w części północnej, tworzą odwróconą literę C. Dominującym gatunkiem jest kasztanowiec biały i robinia akacjowa. Oprócz tego występują również: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, klon zwyczajny. W poprzednich latach były tu też piękne białodrzewy, ale uschły w związku z obniżaniem się poziomu wody gruntowej. Z gatunków iglastych rosną tu modrzewie europejskie, kilka gatunków świerka i sosna czarna.
Cały drzewostan parku można podzielić na dwie grupy wiekowe. Najstarsza grupa obejmuje nieliczne drzewa 150-200-letnie, wśród nich są drzewa pomnikowe, ale stanowią one zaledwie kilka procent całego drzewostanu. Młodszą ale dominującą grupę drzewostanu stanowią drzewa młodsze - najwyżej kilkudziesięcioletnie, pochodzące z powojennych nasadzeń. Charakterystyczne jest znaczne zwarcie koron drzewostanu. Po drugiej stronie drogi nr 768 znajduje się aleja kasztanowa stanowiąca niegdyś integralną część założenia parkowego. Obecnie oddzielona jest płotem i szosą.
Podszyt rozwija się bujnie w północnej, najbardziej zaniedbanej części parku - są to głównie krzewy bzu czarnego, głogu, lilaka oraz graby, jaśminowce, ałycze, tawuły, karagany syberyjskie i forsycje, które są pielęgnowane i skupiają się w południowej i wschodniej części parku. Trawniki są pielęgnowane wokół dworu starego i nowego, a w południowej części parku znajduje się owalny klomb wokół podjazdu. Natomiast w północno-wschodniej części rozwijają się obficie łany roślinności synantropijnej - pokrzywy zwyczajnej, podagrycznika szorstkiego oraz podrastających samosiewek drzew, zwłaszcza jawora i robinii.
Stan zdrowotny:
Ze względu na dogodne warunki glebowe (dobrze wykształcone gleby brunatne na lessach) i wodne (obecność stawów w odległości kilkudziesięciu metrów) oraz klimatyczne (położenie na południowym nasłonecznionym zboczu wzgórza lessowego, około 60 metrów nad poziomem doliny Nidzicy) - większość drzewostanu zachowała się dotychczas w zadowalającej kondycji, choć brak właściwej pielęgnacji, niewłaściwe zagospodarowanie otoczenia oraz obniżanie się poziomu wody gruntowej pogarsza warunki wegetacji i wpływa negatywnie na drzewostan. Trzy wielkie modrzewie we wschodniej części parku uschły już całkowicie. W ostatnich latach na miejscowych kasztanowcach rozwija się masowo szkodnik szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella) zimujący wewnątrz liści, co osłabia odporność drzew. Jeden z kasztanowców obumarł całkowicie, inny usycha stopniowo od góry. Ze szkodników drzew stwierdzono tu też występowanie grzyba opieńki miodowej, ale w niewielkim nasileniu. Liczne owocniki pasożytniczego grzyba można zauważyć na jednym z jesionów. Na liściach dębów, w okresie wegetacyjnym występują zgrubienia, tak zwane galasy, w których rozwijają się larwy błonkówki - dębianki. Przy dokładniejszej obserwacji można też napotkać rzadziej spotykane tu szkodniki - chrabąszcza majowego i trzpiennika olbrzymiego oraz ślady ich żerowania. Świerk rosnący przy południowej ścianie dworu posiada uszkodzenia od uderzenia pioruna. Jedna z wielkich lip jest zwalona przez wiatr i opiera się konarami na sąsiednich drzewach.
Pomniki przyrody:
Na terenie parku w Drożejowicach obecnie znajdują się dwa drzewa zarejestrowane jako drzewa pomnikowe objęte prawną ochroną, mimo że drzew spełniających odpowiednie kryteria jest więcej. Drzewa te zostały zaopatrzone na nowo w tabliczki informacyjne w 2005 roku. Jeden z nich uznany jest za pomnik przyrody na mocy uchwały prezydium WRN w 1959 roku. Jest to dąb szypułkowy o obwodzie 3,2 metra (nr decyzji 141). W późniejszym czasie za pomnik przyrody uznano też jesion wyniosły o obwodzie 2,9 metra w pierśnicy. Oprócz nich na drzewa pomnikowe prawnie chronione mogą być proponowane: lipa drobnolistna o obwodzie 3,14 m i kasztanowiec biały o obwodzie 3,14 m. Zaznaczyć należy że w 2005 roku w bliskim sąsiedztwie parku (100 m od parku w kierunku północnym na poboczu drogi nr 768) wycięto topolę - pomnik przyrody prawem chroniony. Powodem wydania decyzji było zagrożenie komunikacyjne.
Przyrodnicze znaczenie obiektu:
Park podworski w Drożejowicach stanowi ważną z ekologicznego punktu widzenia tak zwaną wyspę środowiskową zapewniającą miejsce odpowiedniego bytowania i rozrodu wielu pożytecznym gatunkom ptaków będących sprzymierzeńcami człowieka w walce ze szkodnikami upraw. Stwierdzono występowanie na jego terenie między innymi sierpówki, gołębi grzywaczy, kulczyków, sowy i dzięciołów. Ze ssaków można zaobserwować tu liczne wiewiórki.
Park ma pozytywny wpływ na zachowanie bioróżnorodności. Oprócz znaczenia ekologicznego park ma znaczenie klimatyczne - przez hamowanie wiatrów, zacienianie i zwiększanie wilgotności, a także znaczenie historyczno- kulturowe jako świadectwo materialne po nieistniejącej już klasie ziemiańskiej.

Ścieżka

Nasza ścieżka dydaktyczna ma charakter przyrodniczo-historyczny, ponieważ dwór w parku jest pozostałością nieistniejącej dziś klasy społecznej ziemian, która zajmowała kiedyś ważne miejsce w kulturze i gospodarce Polski oraz z powodu ciekawych okazów pomnikowych drzew.
Przystanek1
Zwiedzanie parku rozpoczynamy przy początku drogi dojazdowej przy bramie głównej umiejscowionej na południowo-zachodnim skraju założenia. Z tego miejsca widać po prawej aleję kasztanowcową (Aesculus hippocastanum) ciągnącą się wzdłuż drogi do Działoszyc. Rosnące tu drzewa są duże, ale zaniedbane. Dalej widzimy też dwustumetrową piękną aleję kasztanowcową odchodzącą w prawo na wschód, która niegdyś należała integralnie do parku, a dziś jest od niego oddzielona płotem siatkowym i drogą.
Dalej udajemy się aleją w kierunku widocznych zabudowań dworskich. Po prawej stronie mijamy rząd kilkumetrowych grabów które są pozostałością niegdysiejszego zaniedbanego żywopłotu. Grab pospolity (Carpinus betulus) jest rodzimym gatunkiem, który doskonale znosi formowanie i przycinanie, dlatego stosowany jest przez architektów ogrodowych do zakładania żywopłotów, wysokich, zielonych osłon i labiryntów. Mimo że jest to gatunek ciepłolubny to dobrze znosi mrozy i jak widać znosi też umiarkowane zacienienie. Jego drewno jest twarde, często używane do wyrobu narzędzi. Ta część parku, przez którą teraz przechodzimy, jest jeszcze w stosunkowo niezłym stanie. Po prawej stronie alejki można podziwiać wielkie kasztanowce, lipy drobnolistne, jesiony i ogromne białodrzewy czyli topole białe. Po lewej w zagęszczeniu rosną kasztanowce, lipy i robinie.
Przystanek2
Alejką dochodzimy do kolistego podjazdu dla powozów przed południową ścianą starego dworu. Niegdyś był tu klomb kwiatowy, obecnie wypielęgnowany trawnik i posadzone już po wojnie świerki kłujące (Picea pungens) zwane też świerkami srebrnymi, tuje (Thuja occidentalis) - czyli żywotniki zachodnie też pochodzące z Ameryki Północnej. Rośnie tu też nasz rodzimy świerk pospolity (Picea abies) oraz świerk serbski (Picea omorika). Ten ostatni to ciekawy reliktowy gatunek rosnący w naturze tylko w kilku miejscach na stromych nasłonecznionych zboczach wapiennych kanionów dorzecza Driny na Bałkanach. Jaromir Pokorny podaje że w 1865 roku prof. J. Panćić otrzymał w podarunku gałązkę nieznanego nauce gatunku, lecz dopiero po 10 latach - w 1875 roku udało mu się odnaleźć jego stanowiska. Dopiero dziewięć lat później sprowadzono świerka serbskiego do innych krajów europejskich. Dziś obok ozdobnego świerka srebrnego jest to najczęściej sadzony świerk w przydomowych ogródkach. Swą wielką karierę zawdzięcza pięknemu pokrojowi i dużej odporności. Natomiast świerk srebrny (kłujący) pochodzi z Gór Skalistych.
Na środku klombu zwraca uwagę oryginalny domek dla wiewiórek umieszczony na słupie elektrycznym.
Znajdujemy się przed dworem który wraz z później dobudowanym tzw. "nowym dworem" stanowi centralne zabudowania parku. Zbudowany w początkach XIX wieku dwór był siedzibą właścicieli majątku i jego rodziny oraz mieszkającej z nimi służby dworskiej i oficjalistów. Wystarczy uświadomić sobie, że nasze dworki stanowiące tak charakterystyczny element polskich parków wiejskich występują w zasadzie tylko na terenie dawnej Rzeczypospolitej - szlachta w krajach ościennych np. na Węgrzech zamieszkiwała bowiem w kasztelach, a nie w dworkach.
Krzysztof Nurkowski podaje w książce "Był Dwór", że według Macieja Rydla istnieje dziewięć cech typowych dla polskiego dworu:
1. lokalizacja na wzniesieniu
2. otoczony dookoła parkiem
3. przed frontem okrągły gazon
4. ustawienie "orientowane na godzinę jedenastą"
5. ustawiony frontem do drogi
6. przed wejściem drewniany ganek
7. portyk ganku wsparty na kolumnach
8. ganek kryty gontem
9. wykonany z drewna modrzewiowego
Niekiedy za typową cechę polskich dworków szlacheckich dodaje się też charakterystyczny łamany dach.
Stary dwór w Drożejowicach spełnia większość tych kryteriów.
Życie codzienne w dworku szlacheckim w okolicach Drożejowic jest obecnie dość dobrze znane z opublikowanej na podstawie pamiętników ziemiańskiej rodziny Bukowskich książki "Był Dwór" Krzysztofa Nurkowskiego. Podaje ona, że we dworach zespołem pracowników kierował sam właściciel - dziedzic, albo jego plenipotent tzw. administrator, odpowiadający za dochodowość gospodarstwa. Często administrator był człowiekiem wykształconym, po specjalistycznych studiach rolniczych. Oprócz tego w folwarku pracowali:
- rządca - odpowiadał tylko za techniczną stronę gospodarki, podlegał administratorowi, często miał wykształcenie średnie rolnicze,
- ekonom - był prawą ręką administratora (zwykle był to półinteligent), odpowiadał za porządek i dyscyplinę pracy,
- włodarz - nadzorował prace końmi, na to stanowisko wybierano doświadczonego fornala,
- karbowy - nadzorował prace ręczne w podwórcu i liczył zwiezione plony robiąc nacięcia (karby) na drewnianym kołku - stąd nazwa,
- polowy - nadzorował prace ręczne parobków w polu.
Bardzo ważną funkcją był magazynier - zaufany emerytowany oficjalista odpowiadający też za udój krów.
Majątki ziemiańskie wprowadzały na Ponidziu postępowe metody w gospodarstwie rolnym, to w nich pojawiały się pierwsze rolnicze maszyny parowe (lokomobile), szlachetne odmiany bydła, ziarno siewne kwalifikowane i nowe odmiany roślin uprawnych - na przykład chmiel lub tytoń, albo buraki cukrowe dostarczane do nieodległej cukrowni "Łubna" w Kazimierzy Wielkiej. W odróżnieniu od chłopskich mieszkańców wsi ziemianie często byli ludźmi wykształconymi, o wysokiej kulturze, bywałymi w świecie i łączyli pracę na roli z pełnieniem funkcji urzędowych. Z racji szlacheckiego pochodzenia uważali się za lepszych od chłopów. Pielęgnowali tradycje rodzinne, narodowe i szlacheckie. Ulubioną rozrywką ziemiańskich mieszkańców dworu było polowanie z nagonką, a w czasie zapustów (karnawału) kuligi i wzajemne sąsiedzkie odwiedziny podczas których "...nie chybiano względu dla wieku, urodzenia, rozumu, urzędu...." - jak to napisano w "Panu Tadeuszu". W kuchni ziemiańskiej szczególnie ceniono dziczyznę i grzyby, jadano o wiele więcej potraw z kaszy i ziół niż obecnie. Jadłospis zmieniał się wraz z kalendarzem przyrody (np. raki). Większość żywności łącznie ze spirytualiami produkowano na miejscu. Każdy dwór posiadał park, warzywnik, sad, ogród kwiatowy i ziołowy, stado krów mlecznych, a często i stawy rybne. Nie inaczej było w Drożejowicach, które dodatkowo posiadały duży sad orzechowy i inspekty.
Dwory ziemiańskie słynęły z gościnności i patriotycznego ducha a w czasie zaborów zapłaciły swoją daninę krwi w kolejnych powstaniach. W 1863 roku w okolicach Drożejowic rozegrała się potyczka wojsk carskich z powstańcami, w której powstańcy ponieśli klęskę.
Reforma rolna w 1945 roku zniszczyła podstawy ekonomiczne klasy ziemiańskiej - właściciele zostali zmuszeni do opuszczenia majątków z zakazem powrotu jako "wrogowie ludu". W Drożejowicach utworzono PGR. Wtedy też wraz z upadkiem całej klasy społecznej rozpoczął się powolny upadek tutejszego parku podworskiego który trwa do dzisiaj.
Przy południowej stronie starego dworu widzimy wysoki samotny świerk (Picea abies), na którym można zauważyć uszkodzenia - strzały będące skutkiem uderzeń piorunów. Pioruny uderzając w drzewa mogą spowodować całkowite ich zniszczenie - zależy to od siły pioruna - wyładowania elektryczne różnią się bowiem znacznie wielkością przepływającego ładunku elektrycznego, oraz od budowy i wilgotności kory co wpływa na jej oporność elektryczną. Okazuje się że piorun uderzający w drzewo na początku burzy, kiedy kora jest jeszcze sucha, powoduje większe szkody, a może nawet wywołać pożar drzewa, gdyż przepływ elektryczności napotyka duży opór. Lud wiejski już dawno zauważył, że są gatunki drzew w które pioruny uderzają częściej np. w świerki, a w inne znacznie rzadziej. Świerk jest gatunkiem charakteryzującym się płytkim i płasko rozłożonym systemem korzeniowym co czyni go szczególnie podatnym na wywrócenie przez silne wiatry. Zjawiska takie można zaobserwować w Tatrach. Drewno świerkowe jest cenione w budownictwie i lutnictwie (skrzypce Stradivadiusa). Najdorodniejsze świerki w Europie występują u nas w Polsce w rezerwacie w okolicach Wisły, a ich nasiona są eksportowane do krajów skandynawskich.
Od podjazdu kierujemy się ścieżką w prawo wzdłuż wschodniej ściany starego dworu. Po prawej stronie mijamy stare lipy drobnolistne (Tilia cordata). Jest to rodzimy gatunek, który był zawsze chętnie sadzony przy domach - "Gościu siądź pod mym liściem a odpocznij sobie" - pisał Jan Kochanowski. Na Ponidziu do dziś zachowały się tak zwane lipy sądowe, w cieniu których odbywały się procesy. W razie potrzeby wykonywano też wyroki na miejscu, wykorzystując do tego gałęzie drzewa. Natomiast medycyna naturalna uważa, że lipa ma bardzo korzystne dla zdrowia i samopoczucia promieniowanie, a wypoczynek i sen pod lipą koi nerwy. Lipa jest gatunkiem miododajnym, jej suszone kwiaty są używane w ziołolecznictwie, a bez miękkiego, łupliwego i łatwego do obróbki drewna lipowego nie byłoby ołtarza Wita Stwosza i ludowych świątków. W parku rośnie też okaz lipy szerokolistnej i lipy kaukaskiej.
Przystanek3
Mijamy dwór i idąc w kierunku północnym zbliżamy się do rozłożystego jesionu wyniosłego (Fraxinus Excelsiorr) oznaczonego tabliczką "pomnik przyrody prawem chroniony". Na tym wielkim okazie widzimy liczne żółte owocniki pasożytniczego grzyba. Jest to żagiew siarkowa (Lactiporus sulphureus), której grzybnia toczy tkanki drzewa, co pozwala przypuszczać, że dni jesionu niestety są już policzone. Jesion jest rodzimym wartościowym gatunkiem - jego twardzielowe drewno jest cenione w meblarstwie ze względu na wytrzymałość. Z drewna jesionowego wyrabia się kije hokejowe, łodzie i rakiety tenisowe. W skandynawskiej mitologii ogromny jesion był osią wszechświata łączącą ze sobą różne światy.
Za pomnikowym jesionem widzimy pomnikowy dąb szypułkowy (Quercus rober), który jest oznaczony tabliczką informującą że to też pomnik przyrody. Na jego liściach od spodu można zauważyć kuliste, zielone zgrubienia - tak zwane galasy. Powstają one na skutek działalności galasówki dębianki (Cynips querqusfolii).Wykorzystywano je do wyrobu atramentu i pozyskiwania garbnika taniny. Drewno dębowe charakteryzuje się dużą zawartością garbników, jest bardzo odporne i ma cenne właściwości mechaniczne. Dlatego wykorzystywano je do budowy beczek, mnichów stawowych, kół wozów i jako okleina. Szczególnie ceniony jest tzw. czarny dąb czyli dębina, która długo leżakowała bez dostępu powietrza w wodzie.
W kierunku wschodnim, przy ogrodzeniu widzimy trzy całkowicie uschłe wielkie modrzewie europejskie (Larix decidua) - stanowią one to pozostałość lasu modrzewiowego, o którym donoszą historyczne przekazy. Można na nich zauważyć ślady trzpiennika olbrzymiego (Sirex gigas). Trzpienniki to owady posiadające długie pokładełka przystosowane do wiercenia w drewnie otworów, w których składają jaja. Są więc szkodnikami technicznymi drewna. Drewno modrzewiowe jest bardzo cenione ze względu na piękną czerwoną barwę i trwałość - z biegiem czasu nabiera dużej twardości, dlatego właśnie nasi przodkowie budowali dwory z modrzewia - najstarszy drewniany dwór w południowej części Polski znajdujący się w Laskowej koło Limanowej zbudowany z modrzewia pochodzi w 1677 roku.
Po północnej stronie dworu, za małym warzywniakiem możemy zauważyć piękny stary okaz sosny czarnej (Pinus nigra), zwanej czasem sosną austriacką. Jest to drzewo rozpowszechnione w południowej Europie aż po Austrię (gdzie wytrzymuje mrozy do - 30 st. C), a szczególnie liczne jest na Korsyce, gdzie się go pozyskuje na dużą skalę. Lubi stanowiska słoneczne i jest wytrzymałe na suszę. Niestety nie wszyscy mieszkańcy dworu w Drożejowicach mają odpowiednią świadomość ekologiczną i dbają o otoczenie. Dlatego park w tej części zeszpecony jest chaotyczną zabudową kurników, chlewików, komórek i ziemianek, co tworzy wrażenie slumsów. Park jest zadbany tylko od frontu. Wyłożona płytkami ścieżka prowadzi nas dalej w kierunku zachodnim wzdłuż zabudowań gospodarczych leżących równolegle do dworu, skręcamy w prawo za drogą pod wiatę, przechodzimy na wschód pod wiatą, zostawiając za sobą zrujnowaną halę, i wychodzimy na otwartą przestrzeń porośniętą chwastami i podrostem czarnego bzu. Po kilkudziesięciu metrach dochodzimy do zapuszczonych garaży zza których wygląda część parku niemożliwa do zwiedzania. Ta północno-wschodnia część parku jest tak zarośnięta pokrzywami i podszytem że tworzy nieprzebytą gęstwę zarośli, znad których wystają zielone korony wielkich klonów, jaworów, lip drobnolistnych i robinii. Idąc ścieżką na północ po lewej mijamy gęste zarośla czarnego bzu i wysokich pokrzyw. Ta okolica parku sprawia dziwne wrażenie jakiejś westernowej scenerii. Przy końcu garaży dochodzimy do wielkiego klonu pospolitego, którego gałęzie zwieszają się nisko i po kilku krokach ścieżka skręca w lewo na zachód. Klon pospolity (Acer platanoides) to gatunek lubiący częściowo zacienione miejsca i wilgotną żyzną glebę. Jest bardziej wytrzymały na mróz od występującego także w parku Drożejowickim klonu jawora, ale ma mniej cenne drewno. Oba gatunki można łatwo odróżnić. Klon pospolity ma prosty pień pokryty podłużnie spękaną korą, a klon jawor (Acer pseudoplatanus) ma w starszym wieku korę złuszczającą się tafelkowato. W okolicy parku występuje też klon polny (Acer campestre) jako samosiejka, ale jego rozmiary są znacznie mniejsze.
W okolicach Skalbmierza wierzono, o czym dzieciom opowiadali starzy ludzie, że w takich odludnych miejscach na okolicznych pałygach czyli lessowych wzgórzach można spotkać ducha Południcę. W odróżnieniu od innych duchów preferujących wieczorową porę - Południca (Rżana baba) zjawiała się znienacka w samo południe w upalny dzień. Istotę tę wyobrażano sobie pod postacią wysokiej i szczególnie brzydkiej niewiasty odzianej w białe szaty i występującej w orszaku czarnych groźnych psów. Powodowała ona omdlenia i bóle mięśni i głowy u ludzi pracujących na polu. Mogła nawet spowodować ich śmierć. Szczególnie niebezpieczna była dla dzieci zbierających jeżyny na miedzach - mogły one zostać porwane lub rozszarpane przez demoniczne psy.
Po prawej mijamy zarośnięty i dziczejący sad. Widać w nim okazy orzecha włoskiego (Juglans regia). Za ziemiańskich czasów Drożejowice słynęły z sadu orzechowego. Do dziś w okolicy spotkać można dużą ilość okazów tego gatunku. Wbrew nazwie ojczyzną tego gatunku jest Azja Środkowa. Jest gatunkiem ciepłolubnym lubiącym nasłonecznione zbocza i wapienne, żyzne gleby. Dostarcza oleistych orzechów.
W odległości kilkudziesięciu metrów przed nami widać dziwny wysoki ceglany budynek z wysokim kominem. Mijamy go od południa i wychodzimy na drogą dojazdową przy górnej bramie folwarku.
Przystanek4
Ten ceglany rozpadający się budynek to dawna suszarnia chmielu - po wojnie, aż do lat sześćdziesiątych w PGR Drożejowice uprawiano chmiel jako surowiec dla przemysłu browarniczego. Chmiel nadaje piwu smak goryczki, a polski chmiel należy do najlepszych. Na lewo od bramy widzimy popadający w ruinę, obrastany przez chwasty magazyn pasz dla byłej pegeerowskiej bukaciarni. Wszystko sprawia przygnębiające wrażenie opuszczenia - zieleń wdziera się wszędzie i odzyskuje zabrany jej teren. A przecież w latach siedemdziesiątych PGR Drożejowice pod względem uzyskiwanych wyników produkcyjnych był czołowym gospodarstwem w województwie.
Spod bramy udajemy się drogą dojazdową w kierunku południowym, mając park podworski i oba dwory - stary i nowy po lewej stronie, oraz niszczejące zabudowania gospodarcze folwarku po prawej, zasłonięte gałęziami przez duże wierzby białe (Salix alba). Wierzba jest cenną rośliną leczniczą, gdyż zawiera dużo kwasu salicylowego będącego głównym składnikiem leczniczym aspiryny. Jej drewno jest miękkie i bez większej wartości, ale niektóre odmiany wierzby (tzw. płaczące) mają duże walory dekoracyjne i są często sadzone w parkach.
Przystanek5
Na koniec zbliżamy się do bramy wyjściowej i budynku czworaków folwarcznych. Z istniejących niegdyś dwóch budynków do dziś zachował się jeden.
Czworaki nazwę swoją zawdzięczają temu że często zamykały czworobok dworskich zabudowań. Mieszkali w nich fornale, parobcy, czeladnicy i inni pracownicy rolni na służbie dworu wraz z rodzinami (dworusy). Według dziewiętnastowiecznych pamiętników Bukowskich zamieszkujących w niedalekich Michałowicach, prace polowe wykonywano końmi, którymi opiekowali się fornale. Każdy fornal miał pod opieką czwórkę koni a jego atrybutem był wielki bat. Bat służył nie tylko do poskramiania zaprzęgu, ale i do sygnalizacji - strzelaniem z bata oznajmiano przyjazd do dworu, tak też uświetniano wesela, przyjęcia i kuligi. Fornale byli elitą wśród pracowników rolnych dworu ze względu na znaczenie transportu konnego. "Najbardziej cenieni byli tacy, którzy mieli dużo dzieci, bo każdy fornal musiał dostarczy prócz siebie co najmniej jednego parobka". Fornal dostawał zakwaterowanie w czworakach - jedną izbę z komorą oraz jedną "laskę" ziemi z nawozem do uprawy pod ziemniaki, utrzymanie dla krowy i tzw. "ordynarię" czyli 14 metrów (kwintali) ziarna rocznie i jakąś gotówkę. Fornal obwożący dziedzica powozem do kościoła nazywany był foszmanem i ubrany był odświętnie w krakowską kierezyję oraz czapkę krakuskę z pawimi piórami.

Bibliografia

Dr Z. Bednarz, Dr E. Feliksik, Dr K. Gądek, Dr A. Grabowski, Mgr inż. A. Mączyński, Wstępne studium przyrodniczo-kompozycyjne parku dworskiego w Drożejowicach. Kraków, Instytut hodowli Lasu AR w Krakowie, Maszynopis, 1977
Bienias A., Przybyszewski Stanisław M., Skalbmierz 1342-1999, Kielce, 1999
Nurkowski Krzysztof, Był Dwór... Obraz wsi i dworu w świetle pamiętników rodziny Bukowskich z lat 1843-1939, Kielce 2000
Dubownik-Lewińska A. (oprac. pod kier.), Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Skalbmierz, Skalbmierz 1999, Maszynopis
Mowszowicz Jakub, Przewodnik do oznaczania drzew i krzewów krajowych i aklimatyzowanych, Warszawa 1979
Niemojewski Jerzy, Prace ręczne z drewna w szkole ogólnokształcącej, Warszawa 1967
Pape-Siliwończuk Dorota, Ewidencja założenia dworsko-parkowego w Drożejowicach gm. Skalbmierz woj. Kieleckie, Warszawa 1993, S. Olecki - Studio Architektury i Dekoracji, maszynopis
Pokorny Jaromir, Drzewa znane i mniej znane, Warszawa 1992
Slaski Ludwik., Thugutt Bogdan, [w:] Ziemiaństwo polskie 1920-1945. Zbiór prac o dziejach warstwy i ludzi, pod red. Janiny Leskiewiczowej, Warszawa 1988
Olczak Stanisław, Olszewski Daniel, Parafia Skalbmierz. Zarys Dziejów, Kielce 2000
Tyrakowski Witold, Poradnik Młodego Przyrodnika, Warszawa 1986
Szafer Władysław, Zarzycki Kazimierz (red), Szata roślinna Polski, Warszawa, 1972

Uwagi

Infrastruktura:
Brak ławek, szaletu, słabo wytyczone ścieżki i brak tablic informacyjnych. W pobliżu parku (100m w kierunku Skalbmierza) znajduje się sklep spożywczy Przystanek autobusowy jest w odległości 300 m od parku.
Słabe strony parku:
- Słabo czytelne założenie parkowe.
- Zeszpecenie dworu i samego parku oraz jego otoczenia przez chlewiki, przybudówki, kurniki i inną nieestetyczną zabudowę.
- Zaniedbany drzewostan pozbawiony fachowego prowadzenia (zaburzony układ poziomy i pionowy).
- Nieestetyczny płot siatkowy od strony szosy nr 768, brak ogrodzenia od zachodu.
- Brak właściwej przepisowej ochrony najbliższego otoczenia pomników przyrody (zaburzanie stosunków wodnych).
- Nieodpowiednia gospodarka wodna w otoczeniu parku - brak ochrony ekologicznej i krajobrazowej wskazanej w ekspertyzach.
- Stosunkowo duże nasilenie ruchu pojazdów na szosie nr 768 w pobliżu parku.
- Niewłaściwy stosunek części mieszkańców do obiektów parku (traktowanie jako mienie "niczyje").
Mocne strony parku:
- Potencjał turystyczny.
- Położenie parku w odległości 4 km od Skalbmierza pozwala go zwiedzać na rowerach turystom przyjeżdżającym latem nad zalew "Gulonówka" w Skalbmierzu (z parku 3 km do zalewu).
- Dobre połączenie komunikacyjne ze Skalbmierzem i Skalbmierza z Krakowem (liczne busy).
- Stosunkowo czyste środowisko i mało zmieniony urozmaicony pagórkowaty krajobraz w otoczeniu parku.
- Obecność drzew pomnikowych na terenie parku.
Postulaty i zalecenia dla instytucji zarządzającej parkiem:
Należy zrealizować zalecenia ekspertów dendrologów sformułowane w pracach ekspertów cytowanych w spisie literatury:
a. Opracować szczegółowy plan renowacji parku w oparciu o opinię ekspertów.
b. Usunąć z terenu parku szpecące go bezplanowe zabudowania..
c. Przywrócić czytelność założenia parkowego wytyczając sieć ścieżek.
d. Objąć rzeczywistą ochroną konserwatorską teren wyznaczony w ekspertyzach i wszelkie istotne zmiany konsultować z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.
e. Dokonać niezbędnych przecinek usuwając z drzewostanu mało wartościowe okazy (drzewa o miękkim drewnie) w celu uzyskania lepszego dostępu światła do niższych warstw roślinności w parku.
f. Ograniczyć samorzutny i niekontrolowany rozwój podszytu (pokrzywy, robinie, czarny bez) i przeprowadzić restytucję klombów i krzewów ozdobnych zgodnie z opracowanym projektem.
g. Włączyć do chronionego obszaru parku teren alei kasztanowej leżącej po drugiej stronie drogi do Działoszyc.
h. Objąć ochroną prawną inne drzewa w parku spełniające kryteria drzew pomnikowych (lipa).
i. Przeciwdziałać obniżaniu się poziomu wód gruntowych (chronić i odtwarzać system stawów w Drożejowicach), aby zapobiegać zamieraniu drzew w parku.
Ponadto w celu przywrócenia parkowi charakteru obiektu rekreacyjnego należy:
a. Wyposażyć go w odpowiednią inftastrukturę (ławki).
b. Przeprowadzić działania edukacyjno-propagandowe wśród mieszkańców wsi w celu podniesienia ich świadomości ekologicznej i zapobieżeniu dalszej dewastacji obiektu.
c. Przeprowadzać systematyczne kontrole stanu ochrony tamtejszych pomników przyrody gdyż stwierdzono duże nieprawidłowości w formie użytkowania otoczenia tych obiektów naruszające istniejące przepisy ustawy (konieczna aktywizacja Wydziału Ochrony Środowiska UMiG ).
d. W dokumencie Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Skalbmierz należy ująć systemowe rozwiązania dotyczące ochrony terenów zielonych w tym parków podworskich.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum w Skalbmierzu
ul. Por. Sokoła 55
28-530 Skalbmierz
e-mail: sekretariat_zpo@go2.pl
Opiekun grupy:
Grzegorz Kołączkowski 
Autorzy opisu:
Opis Parku w Chrobrzu - uczniowie klasy 3: Magdalena Kądziela, Barbara Nowak Pabiś Patrycja, Katarzyna Wilk oraz tegoroczny absolwent Adam Wilk (zdjęcia).
Opis Parku w Drożejowicach - uczniowie klasy 3a: Dagmara Galas, Marcin Indelak, Katarzyna Wątróbska, Adam Wilk.
Opis Ogrodu na Rozstajach w Młodzawach Małych - członkowie szkolnego koła LOP, uczennice klasy 2 i 3 gimnazjum: Aleksandra Buras, Sylwia Gołębiowska, Iwetta Gaweł, Karolina Jackiewicz, Elżbieta Janik, zdjęcia: Sylwia Gołębiowska.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Opis Parku w Chrobrzu - dziękujemy:
- nauczycielom historii w gimnazjum w Skalbmierzu mgr Andrzejowi Majchrowskiemu i mgr Mirosławowi Paryżowi za okazaną pomoc w weryfikacji
danych historyczych.
- pani Małgorzacie Dymeki Polityki Regonalnej z Wydziału Promocji Starostwa w Pińczowie za udostępnienie materiałów do niniejszej pracy.
- pani Annie Nowackiej z SODKP w Chrobrzu za informacje ustne dotyczące chroberskich wampirów.
Opis Parku w Drożejowicach - dziękujemy:
- p. Krzysztofowi Nurkowskiemu - nauczycielowi historii w gimnazjum w Cieszkowach za fachowe i cenne uwagi i pomoc w znalezieniu źródeł informacji
- pp. Kucharskim i pp. Chłoniom z Drożejowic za życzliwe udostępnienie dokumentacji parku oraz informacje ustne.
- Wydziałowi Ochrony Środowiska Urzędu Miasta i Gminy w Skalbmierzu za pomoc w weryfikacji i aktualizacji danych
Opis Ogrodu na Rozstajach w Młodzawach Małych - dziękujemy:
- pani Małgorzacie Dymek z Wydziału Promocji Starostwa w Pińczowie za dostarczenie materiałów do pracy.
- państwu Zofii i Tadeuszowi Kurczynom z udzielenie informacji dotyczących ogrodu
- pani Joannie Niewiadomskiej - studentce IV roku kierunku Architektury Krajobrazu na Politechnice Krakowskiej za konsultacje gotowego opracowania i informacje dotyczące historii sztuki ogrodowej.

Ładowanie danych ...