Gmina Krzęcin jest położona w południowo-zachodniej części powiatu choszczeńskiego. Przybysław to wieś oddalona 6 km na południowy zachód od Krzęcina, a usytuowana jest przy lokalnej drodze z Krzęcina do Jarosławska (w gminie Pełczyce). Park położony jest w południowej części wsi i przylega do klasycystycznego pałacu z początków XIX wieku.
Obecnym właścicielem oraz opiekunem parku i pałacu jest osoba prywatna, mieszkaniec Szczecina.
Powierzchnia: całość to około 6,00 ha. Tworzy ją założenie folwarczno-rezydencyjno-parkowe, które jest odzwierciedleniem układu przestrzennego ostatecznie ukształtowanego na początku XX wieku. Dojazd do dziedzińca prowadzi z kierunku północnego od strony szosy z Mielęcina. Podwórze folwarczne składa się z dwóch prostopadłych względem siebie dziedzińców o formie odwróconej litery „T”. Obiekty gospodarcze folwarku tworzą jednorodne wnętrze architektoniczne (m.in. gołębnik, owczarnia, stajnia, obora). Nie należą one jednak do obecnego właściciela parku. Pałac znajduje się w narożniku południowo-wschodnim „głównego” dziedzińca. Zwrócony jest fasadą północno-zachodnią w kierunku dziedzińca gospodarczego. Dwór reprezentuje siedzibę szlachecką, klasycystyczną, murowaną, z zachowanym wartościowym wyposażeniem. W chwili obecnej właściciel uzyskał zgodę na wyburzenie oficyny, która przylegała do pałacu i szpeciła go. Park przylega do pałacu i zabudowy folwarku od strony południowej i zajmuje teren równinny o powierzchni około 4,00 ha. Wejście do parku zlokalizowane jest w narożniku północnym pałacu. Jest ono usytuowane w murze ogrodzeniowym przebiegającym na odcinku ok. 120 m wzdłuż granicy wschodniej, równolegle do brukowanej drogi, prowadzącej do pobliskiego lasu, oddalonego o ok. 0,5 km.

Historia

Przybysław niegdyś nosił miano Sophienhof czyli Dwór Zofii. Nazwa ta pochodzi od imienia przedstawicielki rodu von Dohna, do której należała okolica. Folwark w Przybysławiu wymieniany jest w dokumentach w 1802 roku, a założony został przez hrabiego von Dohna w latach 1743-1756 na polach opuszczonej wioski Blockhagen. Następnym właścicielem był szambelan von Blanckensee, a w 1790 roku został sprzedany księżnej Anhalt-Dessau. Przez następnych kilkadziesiąt lat wielokrotnie zmieniali się właściciele i na dłużej w 1842 roku folwark stał się własnością rodziny Glahn z Krzęcina (do 1945 r.). Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony i przejęty przez AWRSP. Siedzibą dawnych właścicieli Przybysławia był zachowany do czasów obecnych klasycystyczny pałac z początków XIX wieku. Od 1945 roku dwór oraz przylegający park należał do kolejnych właścicieli, będących pracownikami PGR.
Przypuszcza się, że założenie parkowe w obecnych granicach istniało już na początku XIX wieku. Wskazuje na to wiek pojedynczych drzew, ich rozmieszczenie i układ gatunkowy. Park założono prawdopodobnie ze względu na walory krajobrazowe, a jego ozdobą był pałac usytuowany w miejscu przecięcia dwóch podłużnych dziedzińców z drogą dojazdową. Wnętrze parku wypełniały polany, ogrody warzywne, sady, drzewa i stawy. Utworzono liczne alejki spacerowe, przebiegające przez polany, obrzeża ogrodów i sadów. Kolejni właściciele rodu Glahn dbali o park i pielęgnowali go. W 1842 roku nabył go wraz z całą posiadłością zarządca dóbr państwowych Wilhelm Glahn. W 1850 r. majątek przypadł synowi Wilhelmowi Edwardowi Glahnowi, a w 1890 r. odziedziczył go Friedrich Glahn. Już w 1905 r. należał do wdowy po nim, Herminy Glahn z domu Witte, która posiadała go jeszcze w 1937 roku. Po 1945 roku dwór był wykorzystywany na siedzibę sekcji PGR i mieszkania. Do lat 60-tych XX wieku park zachował swój pierwotny wygląd. Niepielęgnowany, opuszczony i nieużytkowany, zarastał krzewami i dziczał. Powoli odzyskiwał czasy swojej świetności w latach 80-tych i 90-tych, kiedy kolejnym właścicielem parku i pałacu był Jan Pasternak. Ostatni do tej pory właściciel sprawuje opiekę nad parkiem od początków roku 2000. Być może w przyszłości park będzie ogólnodostępny. Na razie trwają prace remontowe w przylegającym dworku. Z tego względu wstęp do parku jest praktycznie uniemożliwiony.
Od 1963 roku park jest objęty ochroną konserwatorską, znajduje się w ewidencji Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Przyroda

W parku można wyróżnić drzewa liściaste, iglaste i krzewy.
Drzewa rosną pojedynczo na polanie w sąsiedztwie dworu i tu właśnie na uwagę zasługuje rozłożysta magnolia (Magnolia sp.), okazała lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) i cyprysik groszkowy (Chamaecyparis pisifera). Większość drzew tworzy kępę w części południowo-wschodniej parku i nieduże skupiny na pozostałym terenie. Najcenniejsze drzewa to te o cechach pomników przyrody. Z pewnością jest to lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 310 cm, buk pospolity (Fagus silvatica) o obwodzie pnia 400 cm oraz dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 370 cm. Uroku parkowi dodaje aleja grabowa (Carpinus betulus).
Inne drzewa rosnące w parku to kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum), klon jawor (Acer pseudoplatanus), klon pospolity (Acer platanoides), klon hondoański (Acer capillipes), olsza czarna (Alnus glutinosa), topola drżąca – osika ( Populus tremula). Spotkać tu możemy świerki pospolite (Picea abies), jedlicę Douglasa (Pseudotsuga taxifolia), sosny wejmutki (Pinus strobus), sosnę zwyczajną (Pinus sylvestris), modrzew europejski (Larix decidua).
Krzewy i podrost pokrywa ok. 50 % terenu parku. Zaliczymy do nich bez czarny (Sambucus nigra), lilak pospolity (Syringa vulgaris), leszczynę pospolitą (Corylus avellana), bukszpan pospolity (Buxus sempervirens).
Otoczenie czterech stawów to doskonałe miejsce dla bzu, leszczyny i bluszczu (Hedera helix). Pojedynczo w parku występuje rdest (Polygonum sp.), głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius) glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus), dereń szwedzki (Cornus suecica), sumak octowiec (Rhus typhina). Z kolei wokół zdewastowanej i nieużytkowanej szklarni napotkamy winobluszcz pięciolistkowy (Parthenocissus quinquefolia).
Przy odrobinie szczęścia zauważyć można w parku wiewiórkę czerwoną (Tamiasciurus hudsonicus), dzięcioły czarne (Dryocopus martius) oraz wróble domowe (Passer domesticus). Nierzadko się zdarza, że pod ogrodzenia parkowe podchodzą dziki (Sus scrofa) i sarny (Capreolus capreolus), zwłaszcza podczas srogiej zimy.

Ścieżka

Ścieżka została opracowana w oparciu o walory przyrodnicze i historyczne. Ponieważ układ komunikacyjny tworzą ścieżki przypadkowe, już od dawna zatarte, więc obok już istniejących alejek, wyznaczono nowe. Nasza wycieczka zaczyna się przy wejściu na teren dziedzińca głównego.
1. Trasę wycieczki rozpoczynamy od wejścia na teren parku bramą główną. Jest to wejście na dziedziniec, do którego prowadzi droga brukowana, zakończona przy wjeździe krótkim szpalerem kasztanów. Są to okazałe drzewa, osiągające 20 metrów wysokości. Jesienią liście kasztanowca bardzo ładnie przebarwiają się w kolor złotożółty lub brązowożółty. Obok mijamy budynek mieszkalny z czerwonej cegły, na którym widnieje data 1906.
2. Idąc w kierunku południowo-wschodnim mijamy wiekowe lipy drobnolistne. Na całym obszarze występowania lipa ta, wraz z występującą tu lipą szerokolistną, jest niewątpliwie ogromnym walorem przyrodniczym parku. Drzewa osiągają wysokość do 30 metrów. Obwód ich pnia sięga 250 cm.
3. Kolejny przystanek to okazała lipa drobnolistna z dużą, gęstą, trochę nieregularnie wyglądającą koroną. Na uwagę zasługuje pień drzewa osiągający w pierśnicy 310 cm. Jego wiek ocenia się na ok. 100 lat. Od lipy biegnie jedna z zachowanych ścieżek, wzdłuż której kilkanaście lat temu posadzono cyprysik groszkowy i żywotnik zachodni. Wzdłuż całej ścieżki biegnie równo przycięty żywopłot z ligustru, a następnie bukszpanu wiecznie zielonego. Żywopłot kończy okazałe drzewo cyprysowe.
4. Kierujemy się w stronę muru. Wzdłuż granicy wschodniej parku biegnie mur z białej cegły na podmurówce z kamienia. Został on zbudowany przez niedawnego właściciela dworku Jana Pasternaka. Przechodzimy obok kępy buków. Widzimy bardzo okazałe drzewa o wysokości ok. 30 metrów z ogromnymi, kopulastymi koronami. Jeszcze do niedawna było tutaj sześć buków. Niestety gwałtowna wichura przewróciła jedno z drzew. Z opowiadań Jana Pasternaka wiemy, że na miejscu powalonego drzewa posadzono 12 innych, symbolizujących 12 miesięcy. Dzisiaj są to kilkunastoletnie, młode: modrzewie europejskie, leszczyna, wyniosły jesion, klon jawor, grab pospolity.
5. Idąc dalej wzdłuż muru zatrzymujemy się przy kolejnej bramie wjazdowej, również tworzącej wejście do parku. Mijamy dwa młode modrzewie. Leciutko skręcamy w głąb parku, bo pośród gęstego podrostu drzew zauważamy dwa murki z czerwonej cegły jako pozostałość po dawnej bramie wjazdowej. Wiek murków datuje się na początek XIX wieku.
6. Wracamy do ścieżki biegnącej wzdłuż muru i dochodzimy do okazałego buka. Wiek tego drzewa szacuje się na ponad 100 lat, a obwód jego pnia osiąga 400 cm. Kora drzewa jest dość gładka, koloru ołowiowoszarego. Jest to niewątpliwie pomnik przyrody i duma parku.
7. Dochodzimy do miejsca dawnego rodowego cmentarza. Według przekazów ustnych mieszkańców Przybysławia istniał on kiedyś na terenie parku. W latach 60-tych został on zdewastowany. Nieznani sprawcy skradli granitowe płyty, które były z pewnością cennym łupem. Miłośnik przyrody i historii Jan Pasternak znalazł sposób na upamiętnienie dawnego cmentarza. W przeciągu kilku lat wybrał z pobliskich pól olbrzymie głazy i w formie lapidarium, z 15 naturalnych kamieni, stworzył nowy, nieodłączony element parku. Najważniejsze było to, że były to kamienie „tej ziemi”. Pośród piętnastu kamieni postawiono dodatkowy cenny element, a mianowicie jeden z nielicznych na tym terenie granitowych kamieni granicznych (w formie stalii) dawnych powiatów Choszczno (Arnswalde) i Myślibórz (Soldin). Wychodząc z bukowej gęstwiny drzew, spoglądamy jeszcze na rosnące obok świerki pospolite.
8. Kierujemy się w stronę południowo-wschodniego narożnika parku i idziemy ścieżką wzdłuż gęstego żywopłotu z grabu pospolitego. Drzewa te posiadają silnie rozgałęzioną, wysoką, gęstą koronę. O ich starszym wieku świadczy dość gładka ziemistoszara kora. W porze letniej jest to doskonałe miejsce schronienia przed palącym słońcem. Południowa strona parku, przy której rosną graby, odgrodzona jest płotem z siatki metalowej wys. 150 cm na słupkach betonowych. W narożniku ogrodzenia znajduje się wąska, drewniana bramka, która kiedyś służyła jako wyjście na ogródki działkowe.
9. Idąc dalej zobaczymy w części południowej parku cztery stawy o różnej wielkości, połączone ze sobą rowami melioracyjnymi. Stawy są zamulone, a ich brzegi niedostępne. Jesteśmy przy najmniejszym stawie, którego brzegi porośnięte są glistnikiem oraz krzewami derenia i jeżyny. Mijamy świerki pospolite. Wchodzą one w skład starodrzewia i górują nad gęstym podrostem drzew bukowych.
10. Dochodzimy do sąsiedniego stawku, tu również nad niedostępnymi brzegami rośnie bez czarny, dereń i jeżyna. Tutaj również miejsce znalazł ciemnozielony soczysty bluszcz, który w parku znalazł doskonałe miejsce do dalszego rozrostu.
11. Zmierzając do kolejnego stawu, znów większego od poprzednich, naszą uwagę zwraca kępa dębów. Są to wysokie wiekowe drzewa, ich stan zdrowotny można ocenić jako dobry, ale niektóre mają uszkodzoną kępę w dolnej części pnia. Około 10. lat temu dworek w Przybysławiu odwiedziła kobieta, będąca żeńskim potomkiem rodu Glahn. Z opowieści mieszkańców Przybysławia wiemy, że właśnie owe dęby są owiane pewną tajemnicą, której treść zna tylko owa potomkini. Pewne jest, że po wejściu do parku, niecierpliwie szukała dębów, a gdy je ujrzała, poczuła ulgę. Opuszczamy tajemnicze miejsce i kierujemy się w stronę siatki ogrodzeniowej. Tutaj znajduje się fundament dawnego budynku gospodarczego z początku XIX wieku. Mijamy skupisko rozłożystych topoli. Drzewo to zwane jest topolą drżącą lub osiką ze względu na trzepoczące na wietrze liście.
12. Kolejny przystanek to okolice ostatniego, największego stawu w parku, usytuowanego od strony południowej. Po obu stronach stawu rosną dęby, jeden z nich osiąga ponad 40 m wysokości, a jego wiek szacuje się na ponad 100 lat. To okazałe drzewo o obwodzie pnia 370 cm stanowi pomnik przyrody. Jego pień rozdziela się na kilka bardzo grubych konarów, które z lekka się podnoszą. Po zachodniej stronie stawu znajduje się wielkokubaturowy obiekt. Jest to obecnie kuźnia i stolarnia zarazem.
13. Kierujemy się do północnej części parku. Po prawej stronie mijamy wysokie sosny. Nasz przystanek znajduje się z lewej strony ścieżki. Spotykamy tu małą polankę, a dookoła niej – kilkunastoletnie drzewa iglaste: daglezje i świerki. Wśród nich spotykamy młode sosny himalajskie. Posiadają one miękkie i cienkie igły, o srebrzystoszarym zabarwieniu, zabrane w zwisające kępki po 5 sztuk, o długości około 20cm. Położona w zaciszu polanka była niegdyś miejscem spotkań domowników i chroniła od przypadkowych nieproszonych gości.
14. Dochodzimy do centralnej części parku, którą zajmują krzewy leszczyny, a następnie osiągamy kolejny etap ścieżki. Jest to równo przycięty żywopłot z bukszpanu, który tworzy niezwykłą alejkę. Po prawej stronie alejki, w samym środku żywopłotu rośnie smukłe drzewo czerwonego dębu. Jan Pasternak posadził je wraz z synem. Jego intencją było, aby dąb osiągnął wiek tysiąca lat. W tym celu drzewko było profilowane. Gospodarz obcinał przez kilka lat boczne gałęzie, aby dąb mógł wzrastać w górę bez żadnych obciążeń.
15. Kierujemy się na północny-zachód, do otwartych terenów parku. Kiedyś były tu ogródki. Dzisiaj w dawnym ogrodzie warzywnym znajduje się stara szklarnia, którą porasta winobluszcz pięciolistkowy. Dookoła rozrosły się chwasty i pokrzywy.
16. Wracając udajemy się na polanę, która przylega do elewacji ogrodowej (południowo-wschodniej). Tu robimy długi postój. Naszą uwagę przykuwa wspaniała magnolia, która osiągnęła ponad 5 m wysokości. Posiada bardzo szeroką, rozłożystą, bogato rozgałęzioną koronę. Ma bardzo duże kwiaty koloru delikatnego różu. Na polanie rosną pojedyncze drzewa. Są to klony, lipy, sosny zwyczajne oraz kolejny pomnik przyrody, jakim jest okazały buk. Usytuowany na południu polany od strony elewacji pałacu, posiada obwód pnia około 370 cm. Widoczna jest szeroka korona i bogactwo kolorów liści na rozpostartych gałęziach. Wiek drzewa szacuje się na około 120 lat.
17. Ostatni etap naszej trasy to dworek klasycystyczny zbudowany w 1. ćwierci XIX wieku. Pałac w Przybysławiu usytuowany jest pomiędzy parkiem a dziedzińcem z zabudową folwarczną. Stanowił on jedną z siedzib rodu von Borcke (właścicieli majątku w Kąkolewicach na Pomorzu Zachodnim). W latach 80-tych XIX w. za kolejnego właściciela dobudowano oficynę i przebudowano wnętrze pałacu. Obecnie oficyna została wyburzona, gdyż szpeciła pałac. Budynek jest murowany z cegły i otynkowany. Najcenniejsze w pałacu to drewniana klatka schodowa z galeryjką i balustrada, liczne szafy wnękowe, kominek z kamienia imitującego neogotycki piec kaflowy czy winda kuchenna. Pałac wraz z wyposażeniem został wpisany do rejestru zabytków pod nr 71 decyzją z dnia 20 lipca 2001 r. nr L.dz.DZ-4200/76/O/2000/2001.

Bibliografia

Bruno P. Kremer, Drzewa i krzewy, Warszawa 2000
Brzustowicz Grzegorz Jacek, Krzęcin nad Małą Iną, Choszczno 2006
Rostafiński Józef, Seidl Olga, Przewodnik do oznaczania roślin, Warszawa 1965
Mowszowicz Jakub, Flora letnia, Warszawa 1980
Novak F. A., Wielki atlas roślin, Warszawa 1987
Szkółka drzew i krzewów owocowych oraz ozdobnych, http://www.drzewa.com.pl/
Skorowidz polskich nazw roślin, http://www.atlas-roslin.pl/
Strona Gminy Krzęcin, http://www.krzecin.pl/

Uwagi

Infrastruktura: Park od dawna nie jest otwarty dla spacerowiczów, dlatego też nie znajdziemy tu ławek. Nieproszony gość natknie się na zamkniętą bramę i tablicę informującą o stałym zakazie wejścia. Kolejni właściciele spotykali się z dewastacją parku przez osoby przychodzące z zewnątrz. Jeśli jednak ktoś chciał pospacerować i nacieszyć oko bogatą przyrodą, wówczas właściciele nie utrudniali wejścia do parku. Tak jest do dnia dzisiejszego.
Mocne strony parku: zachowany starodrzew, polana z ozdobnymi drzewami, stawy, pałac z początków XIX wieku, zabytkowe drzewa, tło kolorystyczne dla pałacu, cisza, doskonałe miejsce do wypoczynku i obcowania z naturą.
Słabe strony parku: chwasty, powalone pniaki, brak wytyczonych ścieżek parkowych, brakujące fragmenty ogrodzenia, często zmieniający się właściciele, park nieudostępniony dla zwiedzających czy okolicznych mieszkańców gminy.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum w Krzęcinie
ul. Pogodna 4
73-231 Krzęcin
Opiekun grupy:
Barbara Biesiada 
Autorzy opisu:
uczniowie klas I, II i III, członkowie klubu europejskiego „EUROKRZĘCIN”: Grzegorz Spałka, Michał Kłosek, Patrycja Kaczmarska, Adriana Szypuła, Małgorzata Chutkowska, Klaudia Bodnar, Nikola Cuber, Ewa Nowak, Paulina Nowak, Paulina Kacprzak, Martyna Konieczka, Weronika Nawrocka oraz opiekun klubu i nauczyciel języka polskiego zarazem – mgr Barbara Biesiada.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Pragniemy gorąco podziękować za współpracę w realizacji projektu osobom, dzięki którym mogliśmy go zrealizować. Dziękujemy:
? Pracowni Konserwacji Zabytków z Oddziałem w Szczecinie za okazane zaufanie i udostępnienie podstawowych informacji dotyczących parku,
? obecnemu właścicielowi parku za umożliwienie realizacji projektu,
? panu Janowi Pasternakowi za niezwykle bogate opowieści, które wzbogaciły naszą wiedzę o parku,
? p. mgr inż. Elżbiecie Matwiejko, nauczycielce przyrody i biologii, p. mgr Danieli Jarmaszewicz, nauczycielce historii za merytoryczne doradztwo,
? p. Ryszardowi Kaczmarskiemu za doradztwo merytoryczne udostępnienie potrzebnej lektury,
? UG w Krzęcinie za udostępnienie danych.

Ładowanie danych ...