Nawrocko leży około 4 km na południowy zachód od Myśliborza. Jest to rozległa wieś z dominującym układem ulicowym, częściowo przypominającą widlicę. Park należy do Urzędu Miasta i Gminy w Myśliborzu, a bezpośrednio zajmuje się nim Szkoła Podstawowa w Nawrocku, której budynek mieści się na terenie parku. Jego centralne położenie i niepowtarzalny charakter sprawia, że stanowi on terytorialny i efektowny składnik wsi. W ogólnym zarysie park posiada kształt prostokąta o powierzchni 4,5 ha. Park graniczy od strony południowej z droga publiczną Myślibórz – Różańsko, od której oddziela go wysoki mur z kamienia. Od wschodu, park odgrodzony jest murem z kamienia i cegły od gospodarstwa rolnego. Północna granica parku, wytyczona poprzez niskie ogrodzenie z siatki, oddziela drzewostan wchodzący pierwotnie w skład parku. Dalej znajdują się grunty rolne i nasadzenia porzeczkowe. Teren ten ułożony jest z wyraźnym spadkiem w kierunku parku. Od strony tej, ulokowany jest również zaniedbany staw, przy którym kiedyś znajdowała się gorzelnia. Zachodnią granicę parku stanowi ulica wiejska, którą od parku oddziela ogrodzenie z siatki. Od tej strony znajduje się brama wjazdowa na teren parku proweadząca przed budynek szkoły. Asfaltowa droga dojazdowa wysadzona po obu stronach żywopłotem. Na teren parku można też wejść od strony południowej przez furtkę. Do narożnika południowo-zachodniego przylega parcela kościelna, na której usytuowany jest kościół filialny z XVIII w. Teren położony za działką kościelną należy do parceli i zagospodarowany został na sad porzeczkowy.

Historia

Nawrocko to wieś o metryce średniowiecznej, wzmiankowana w księdze ziemskiej margrabiego Ludwika Starszego z 1337 r. pod nazwą Libenwolde. Od 1816 r. wchodzi w skład powiatu myśliborskiego. Według mapy z 1890 r. wieś miała formę regularnej ulicówki rozplanowanej na osi północ – zachód. Głównym elementem kompozycji przestrzennej był zespół pałacowo-parkowy z obszernym podwórzem folwarczym, który wraz z kościołem zajmował cały obszar wsi po północnej stronie drogi. Po południowej stronie i na obrzeżach układu (od wschodu wokół stawu) znajdowało się kilka zagród chłopskich, zgrupowanych w krótkich ciągach przestrzennych. Dzieje majątku w Nawrocku należy wiązać z rodziną von Marwitz, która posiadała dobra na początku XVII w. i przyczyniła się do znacznego wzrostu posiadłości. Następnie majątek posiadał von Ihlow, który był fundatorem dwóch folwarków (Iłowo i Wrzelewo). Kolejnym właścicielem od połowy XIX w. była rodzina Koppe, dysponująca wraz z folwarkami ok. 900 ha. Na początku XX w. majątek nabyło Towarzystwo parcelacyjne „Eigene Scholie”, które rozparcelowało posiadłość na 50 działek, a resztówkę (365 ha) kupiła rodzina Horen. Po 1945 r. zespół pofolwarczny został podzielony między kilku rolników indywidualnych.
Park pałacowy o charakterze krajobrazowym został założony w drugiej połowie XVIII w. i przekomponowany w XIX w. Na jego terenie, w zachodniej części (w miejscu dzisiejszej polany) znajdował się pałac. W 1936 roku w pałacu istniała szkoła Hitlerjugend przekształcona w 1939 r. na szkołę SS. Po wojnie w pałacu mieszkali czasowo ludzie, były urządzane zabawy i dożynki. Na przełomie 1951/52 roku rozpoczęto rozbiórkę pałacu. Na początku lat 60-tych rozebrano resztki murów, a piwnice i fundamenty zasypano, obok wybudowano nową szkołę podstawową. Zasadnicza część parku składa się z obszernej polany, na której właśnie stał pałac. Jedną z pozostałości jego istnienia jest studnia, przy której rośnie stara lipa uznana za pomnik przyrody, a na polanie, na którą wychodziła weranda powstało boisko.

Przyroda

Na terenie parku w Nawrocku znajduje się 313 okazów drzew, w tym 275 liściastych i 38 iglastych oraz 5 gatunków krzewów. Mamy jeden już oznaczony pomnik przyrody, są to dwie zrośnięte ze sobą wiekowe okazy lipy drobnolistnej (Tilia cordata) o rekordowych dla parku rozmiarach. Znajduje się tu wiele innych interesujących gatunków drzew i krzewów. Część okazów jest atrakcyjna ze względu na swój wiek i rozmiary, a inne ze względu na nietypową formę, a także wartość kulturową, historyczną, przyrodniczą, edukacyjną bądź społeczną. Gatunkami dominującymi w naszym parku są lipy drobnolistne (53 sztuki), kasztanowce białe (43 sztuki), wiązy górskie (31 sztuk), graby pospolite (24 sztuki), jesiony wyniosłe (27 sztuk), lipy szerokolistne (20 sztuk), klony pospolite (13 sztuk). Do pojedynczych okazów zaliczamy: buk pospolity w odmianie czerwonolistnej, buk pospolity, głóg dwuszyjkowy, jabłoń nadobna, śliwa mirabelka, orzech szary, modrzew japoński, sosna czarna, magnolia soulang`a. Według nas 28 okazów powinno być objętych ochrona pomnikową. Wiosną w parku można podziwiać stanowiska zawilców gajowych, fiołków wonnych, konwalii majowych, knieci błotnej. W północno-wschodniej części parku swoje stanowiska ma śnieguliczka biała i bez czarny, a we wschodniej części dominuje bluszcz pospolity. Na terenie parku możemy spotkać wiewiórki pospolite, sikorki bogatki, dzięcioły, jaszczurki zwinki. Zimą ptaki dokarmiane są w licznych karmikach usytuowanych tuż przy szkole i na terenie całego parku.

Ścieżka

1. Ścieżkę zaczynamy od zwiedzania kościoła znajdującego się w południowo zachodniej części parku. Kościół w Nawrocku zbudowano w XVIII w. jako zbór protestancki. W XIX w dobudowano portal. Po zakończeniu działań wojennych, w 1947 został przywrócony do użytku liturgicznego w kościele rzymskokatolickim. Wewnątrz kościoła, ze starego wyposażenia, można obejrzeć jeden z trzech dzwonów znajdujący się na wieży, zawieszony na konstrukcji drewnianej.
2. Dalej kierujemy się w stronę północno-zachodnią parku, gdzie po prawej stronie bramy wjazdowej mijamy lipę drobnolistną o pięknym masywnym pniu, o pierśnicy 460 cm i średnicy korony 14 m, a po lewej stronie znajduje się pomnik przyrody – znów lipa drobnolistna. Została ona wpisana w 1970 r. w rejestr pomników przyrody. Jej pierśnica wynosi 530 cm. Pojęcie pomnika przyrody zostało wprowadzone na przełomie XVIII i XIX w. przez Alexandra von Humboldta, co dało początek kierunkowi konserwatorskiemu w ochronie przyrody.
3. Idąc ścieżką w stronę szkoły przechodzimy obok dwóch modrzewi europejskich. Jest to gatunek drzew iglastych zrzucających swoje igły na zimę (igły są jasnozielone, delikatne, niekłujące, na krótkopędach wyrastają pęczkami po 20 – 40 sztuk, jesienią przebarwiają się na żółto).
4. Kolejnym przystankiem jest rosnąca po lewej stronie modrzewi magnolia soulang`a, której pierśnica wynosi 45 cm. Druga magnolia o pierśnicy 65 cm znajduje się przy parkingu szkolnym. Ich położenie wskazuje narożniki nieistniejącego już pałacu. „Magnolie były jednymi z pierwszych roślin kwiatowych. Pojawiły się na ziemi w trzeciorzędzie, przed epoką lodowcową i tworzyły ogromne lasy. W Chinach kwiaty magnolii uważane są za symbol czystości i szczerości” [pl.wikipedia.org/wiki/Magnolia].
5. Następnie kierując się na północ, obejrzymy buk zwyczajny odmiany czerwonolistnej o pierśnicy 340 cm, a średnica jego korony wynosi około 11 m. Jest to okaz o dwóch pniach.
6. Skręcając na południowy wschód dojdziemy do platana klonolistnego, który wzrasta nie zagłuszony przez inne drzewa, więc średnica jego korony sięga 30 metrów i ma szeroko rozłożone konary tworzące interesujący pokrój.
7. Odbijając na północ dojdziemy do wiązu górskiego o pierśnicy 310 cm, korona o średnicy 15 metrów ma interesujący pokrój – jest bardzo rozłożysta.
8. Zmieniając kierunek na południowo-wschodni napotkamy na dziko rosnące krzewy śnieguliczki białej. Pochodzi ona z Ameryki Północnej, od dawna spotykana jako roślina uprawna, często zdziczała. Nasze krzewy sięgają 2 m wysokości, gałęzie są prosto wzniesione do góry, cienkie, czworokanciaste. Wiosną zakwitają różowobiałymi kwiatami zebranymi w szczytowe nibykłosy, owoce to białe jagody. Jest to krzew miododajny. Natomiast zimą owoce stanowią pokarm dla wygłodniałego ptactwa.
9. Podążając na południe znajdziemy się między dwoma najokazalszymi w parku dębami szypułkowymi. Jeden z nich rosnący przy pozostałościach starego kamiennego ogrodzenia ma pierśnicę 290 cm i średnicę korony 40 m. Drugi rosnący od pierwszego w kierunku zachodnim ma pierśnicę o wymiarach 445 cm i średnicę korony 40 metrów.
10. Piękne stanowiska bluszczu pospolitego napotkamy idąc ścieżką w kierunku południowym. W okresie kwitnienia pnącze to dodaje uroku i tajemniczości miejscu, stanowiącemu naturalny, intymny zakątek parku, nadając mu charakter leśny. Bluszcz pospolity jest rośliną chronioną w Polsce. Jako roślina zimozielona uprawiana w celach dekoracyjnych od czasów starożytnych. W naszym parku jest rośliną okrywowa oraz porastającą wysokie pnie drzew, a wśród nich największego w rozmiarach platana klonolistnego, którego pierśnica wynosi 495 cm a średnica korony 40 metrów. Wszystkie części bluszczu pospolitego są trujące.
11. Poruszając się dalej wyznaczoną trasą w kierunku zachodnim po stronie prawej mijamy trzy drzewa klasyfikujące się na pomniki przyrody. Są nimi buk pospolity o wymiarach pierśnicy 390 cm i 28 m średnicy korony, lipę szerokolistną o pierśnicy 480 cm i średnicy korony 30 m oraz kasztanowca zwyczajnego (białego) o pierśnicy 290 cm, i średnicy korony 16 m. Po lewej stronie tej trasy znajduje się aleja lipowo-kasztanowa. Kasztanowce te niestety są zaatakowane przez szrotówka kasztanowcowiaczka. Drzewa bardzo szybko tracą liście, w których to żerują larwy tego motyla. Corocznie uczniowie szkoły angażują się w walkę z pasożytem, zgrabiając i paląc liście kasztanowców.
12. Wędrując na zachód przechodzimy obok wiązu szypułkowego o pierśnicy 125 cm i średnicy korony 7 m oraz obok młodego dębu czerwonego. Dąb czerwony został sprowadzony do Polski z Ameryki Północnej, cechą charakterystyczną tych drzew są liście o długości 25 cm, posiadające od 7 do 11 ostro zakończonych klap o wrębach dochodzących prawie do połowy blaszki. Ich wierzchnia strona utrzymuje kolor ciemnozielony, spodnia zaś jaśniejszy, białawy lub żółtawozielony. Jesienią liście przebarwiają się od koloru żółtego do ciemnoczerwonego. Owoce dębu czerwonego są pękate i duże, sięgające 3 cm, umieszczone w charakterystycznych spłaszczonych miseczkach, które to połączone są z pędem krótką szypułką.
13. Kończąc naszą wędrówkę dochodzimy do dwóch zimozielonych cisów pospolitych, rosnących się przed budynkiem szkoły. Krzewy te jesienią pokryte są owocami – nibyjagodami z charakterystyczną czerwoną kubkowatą osnówką. Wszystkie części rośliny oprócz osnówki zawierają duże ilości trujących związków. Cis jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce jest chroniony od 1423 roku ustawą wydaną przez króla Władysława Jagiełłę.

Bibliografia

Czerwiński Bernard, Oblicze fizjograficzne Ziemi Koszalińskiej [w:] Poznajemy Pomorze Koszalińskie, praca zbiorowa pod red. Klemensa Trzebiatowskiego, Warszawa 1965
Ellwart Jarosław, Pomorze Środkowe – przewodnik turystyczny, Gdynia 2003
Jean-Denis Godet, Rośliny zielne Europy - rozpoznawanie gatunków, Warszawa 1999
Münker Bertram, Kwiaty polne i leśne. Leksykon przyrodniczy, Warszawa 1998.
Rączkowski Włodzimierz, Sroka Jan, Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, Tom IV Gmina Malechowo, Sławno 2005
Sobisz Zbigniew., Park Podworski w Niemicy. Gmina Malechowo. Inwentaryzacja botaniczna, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, Niemica 2004
Stachlewski Wiesław, Koszalin i okolice - przewodnik turystyczny, Koszalin 1997
Szmidt Zofia, Zajęcia terenowe w nauczaniu przyrody. Edukacja przyrodnicza na II etapie kształcenia, Toruń 2000.
Zyber Grażyna Maria, Osobliwości przyrodnicze województwa koszalińskiego, Koszalin 1980.
Portal Gminy Malechowo, http:// www.malechowo.pl, http://www.niemica.webpark.pl, maj 2007
Portal Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie http://www.wkz.szczecin.pl, wrzesień 2007
Materiały Archiwum Państwowego udostępnione przez Pana Edwarda Struzika

Uwagi

Informacje dodatkowe
Infrastruktura: W parku przed budynkiem szkolnym znajduje się parking, a na boisku są ławki, na których można odpocząć lub obejrzeć mecze rozgrywane przez tutejszą młodzież. Mocne strony parku: wiele ciekawych zakątków parku, spokój i cisza, bogata fauna i flora, idealne warunki do rekreacji.
Słabe strony parku: brak szaletów (znajdują się tylko w budynku szkolnym).

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa im Jana Brzechwy w Nawrocku
Nawrocko 11
74-300 Myślibórz
Opiekun grupy:
Wiesława Kurnicka Renata Karlińska
Autorzy opisu:
uczniowie klasy V i VI, członkowie koła LOP
Współpracujacy nauczyciele:
Dorota Wójcicka, nauczycielka nauczania zintegrowanego
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
? za wnikliwą ocenę, korektę i doradztwo merytoryczne: nauczycielce biologii mgr Danucie Jurek
? za udostępnienie danych Urzędowi Miasta i Gminy w Myśliborzu
? za wywiad i udostępnienie historii pałacu w Nawrocku panu Ryszardowi Lipkowskiemu.

Ładowanie danych ...