Będzin – miasto powiatowe położone w północno-wschodniej części województwa śląskiego. Leży na Wyżynie Śląskiej w dolinie Czarnej Przemszy – lewobrzeżnego dopływu Wisły. Sąsiaduje od strony południowej i zachodniej z miastami: Sosnowcem, Czeladzią i Wojkowicami, od strony północnej i wschodniej graniczy z gminą Psary, Dąbrową Górniczą i Zagórzem. Należy do najstarszych miast Zagłębia Dąbrowskiego.
Park przy Pałacu Mieroszewskich (nazywany czasem Pałacem Gzichowskim) znajduje się w centrum Będzina, w dzielnicy Gzichów pomiędzy ulicami Świerczewskiego i Akacjową. Ma on powierzchnię 2,62 ha. Zarządza nim gmina Będzin. Park jest wpisany do rejestru zabytków
Na terenie parku oprócz pałacu barokowo–klasycystycznego z XVII wieku (w którym obecnie znajduje się muzeum Zagłębia) znajdują się oficyny dworskie i zabudowania gospodarcze. Muzeum Zagłębia mieszczące się w pałacu (ul. Świerczewskiego 15) czynne jest codziennie oprócz poniedziałków, ceny biletów: dla dorosłych 6 zł, bilet ulgowy 3 zł, w soboty wstęp bezpłatny. Więcej informacji o muzeum pod numerem telefonu 032 267 44 61 i w internecie na stronie muzeum www.muzeum.bedzin.pl

Historia

Barokowo-klasycystyczny Pałac Gzichowski wybudowany przez Kazimierza Mieroszewskiego na początku XVIII w (około 1702-1718) jest typową siedzibą szlachecką tego okresu wzorowaną na pałacach francuskich. Ród Mieroszewskich był jednym z potezniejszych w dawnym Księstwie Siewierskim, do dnia dzisejszego możemy podziwiać cztery zachowane dwory i pałace tej rodziny: w Mysłowicach, Siemianowicach, Zagórzu i właśnie w Gzichowie.
Początkowo mieszkali w nim Mieroszewscy, po czym w latach 30-tych XIX w przejęła go rodzina Siemieńskich, następnie Mycielskich..Po upadku powstania styczniowego dostał się w ręce przemysłowego potentata śląskiego – Christiana Gustawa von Kramsty. W latach 1890-1939 obiekt był własnością Towarzystwa Kopalń i Hut Sosnowieckich, obiekt został sprzedany przez spadkobierców von Kramsty. W tym czasie zaadoptowano go na biura i mieszkania administracji Towarzystwa. Podczas II wojny światowej pałac zajęła firma Sosnowitzer Bergwerks und Hutten A.G., a w 1945 r. zabytek przejęła Spółdzielnia Rolnicza gospodarująca w nim do lat 50-tych.
„W związku z przygotowaniami do uroczystości 600-lecia Będzina pałac poddano częściowej konserwacji, m. in. została odkryta i zakonserwowana polichromia w południowym salonie narożnikowym oraz ustawiono, przeniesiony z wyburzonej kamienicy przy ul. Kołłątaja, ozdobny piec z kominkiem.
Po renowacji w 1958 r. obiekt przeznaczony został na Dom Kultury Dzieci i Młodzieży. Rolę te pełnił do lat 70. Dyrekcja Muzeum w Będzinie wspólnie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków od połowy lat 60 czyniła starania o zmianę jego funkcji i rozpoczęcie kompleksowej konserwacji całego zespołu pałacowo - parkowego. W marcu 1982 roku po latach starań i prac prowadzonych przez Pracownie Konserwacji Zabytków w Krakowie, Muzeum Zagłębia w Będzinie zaprezentowało przybyłym na otwarcie pałacu stylowe XVIII i XIX-wieczne wnętrza” [http://www.muzeum.bedzin.pl/content/view/1/43/].
„Gzichowski zespół pałacowo - parkowy jest unikatem na skalę Zagłębia i wschodniej części woj. Śląskiego. Zaliczany jest do epoki baroku z elementami klasycystycznymi. Największą elewację wschodnią podkreśla fronton z ryzalitami i wejściem zaakcentowanym czterema kolumnami podtrzymującymi balkon. Skrajne skrzydła pałacu zwiększone są attykami z pseudobalustradami i wazonami” [http://www.um.bedzin.pl/Default.aspx?docId=10933].
Jednopiętrowy pałac posiada na osi głównej rozległą sień z trzema arkadami na ścianie zachodniej. W części środkowej znajdują się drzwi prowadzące do ogrodu, w bocznych – schody na piętro. „Cały pałac na obu kondygnacjach ma amfiladowy układ pomieszczeń, po siedem na głównej osi. Niestety do dziś nie zachowało się prawie nic pierwotnego wyposażenia pałacu, jedynie trzy kominki na piętrze” [http://www.um.bedzin.pl/Default.aspx?docId=10933]. We wnętrzach zachowały się XVIII-wieczne polichromie. Pałac był niejednokrotnie upiększany i rozbudowywany, w efekcie czego ma niejednolity charakter stylowy.
Zachowało się także otoczenie pałacu – od strony wschodniej podziwiać możemy rozległy podjazd prowadzący do wejścia głównego, a od zachodu stary i niestety zniszczony park z początku XVIII w. z zachowanymi kamiennymi rzeźbami Bachusa i Flory wykonanymi przez Jerzego Leonarda Webera w 1718 r. „W czasach świetności pałacu z tej strony budynku znajdowała się przestronna weranda z widokiem na rzeźby oraz drzewa, w okresie międzywojennym nawet kort tenisowy” [www.bedzin.pl/default.aspx?docId=10948].
Najstarsze drzewa w parku liczą 180 lat. Dziedziniec przed pałacem otaczają oficyny dworskie i zabudowania gospodarcze zbudowane na przełomie XVIII i XIX w.
„W parku rosły ciekawe okazy drzew - platany, tulipanowce, orzechowce, amerykańska sosna i inne. Wiele z nich uległo zniszczeniu w czasie huraganu w 1926 i 2001 roku. Za parkiem znajdował się ogród warzywnik, który zlikwidowano w związku z budową osiedla „Zamkowe”. Prace rewaloryzacyjne w zabytkowym parku rozpoczęte w 1999 r. trwają do dnia dzisiejszego...” [www.muzeum.bedzin.pl/content/view/1/43].

Przyroda

Park przy Pałacu Mieroszewskich w Gzichowie o powierzchni 2.62 ha Uchwałą Rady Miasta z dnia 29 czerwca 1993 roku stał się jednym z 23 obszarów wydzielonych na terenie miasta ze względu na szczególne wartości przyrodnicze, występują tutaj gatunki rzadkie, chronione i zagrożone. Cały obszar parku wraz z pałacem został wpisany do rejestru zabytków. Najcenniejszymi drzewami w parku są jesiony: 180-letni,160-letni i 130-letni oraz 170-letni dąb szypułkowy. Ponadto występuje tutaj 30 dziewiętnastowiecznych lip i jesionów. Blisko połowa drzew to drzewa różnych gatunków posadzone w połowie XX w. W parku niegdyś rosły m.in. platany, tulipanowce, orzechowce, amerykańska sosna i inne, jednak wiele z nich uległo zniszczeniu w czasie wichury w 1926 r., także huragan 2001 roku powalił drzewa w parku. Z dawnych lat nie przetrwał także warzywnik.
W parku dominują robinie akacjowe, lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe oraz graby pospolite, spacerując po parku napotkamy również klony pospolite i jawory, kasztanowce, wiąz szypułkowy, dąb szypułkowy i czeremchę pospolitą a także pojedyncze egzemplarze surmii (czyli katalpy którą rozpoznamy po charakterystycznych owocach – długich cienkich strąkach), derenia jadalnego, trzmieliny pospolitej, śnieguliczki białej i gruszy pospolitej. Większość drzew jest stosunkowo młoda, ich wiek szacuje się na nie więcej niż 50 lat. Najstarsze to okazy jesionów i lip.
„Palmę pierwszeństwa dzierży zdecydowanie 180-letni jesion wyniosły, znajdujący się w południowo-zachodnim narożniku parku. Silnie spróchniały, o pomnikowych kształtach i z częściowo tylko zachowaną koroną - nadaje się już tylko do zachowania w charakterze świadka. Tuż obok niego znajduje się 170-letni staruszek – dąb szypułkowy, w znacznie już lepszej formie. Jako trzeci na podium znalazł się jesion, tym razem liczący sobie ok. 160 lat (w północnej części parku). Okazały jesion, rosnący przy południowym skrzydle pałacu (od strony frontu) – liczy sobie 130 lat” [www.bedzin.pl/default.aspx?docId=10948].
W parku można spotkać wiele ciekawych zwierząt: wiewiórki pospolite, gołębie grzywacze, gile, dzięcioły, wróble i sikory bogatki.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana w oparciu o walory przyrodnicze i historyczne. Przystanki tej ścieżki znajdują się zarówno na terenie parku, jak i zabytkowego pałacu – muzeum. Etapy ścieżki w muzeum stanowią stałe zbiory oraz okazjonalne wystawy. Przystanki w zabytkowym parku przebiegają istniejącymi wytyczonymi alejkami w obrębie drzew – pomników przyrody. Początkiem ścieżki jest zabytkowa brama wjazdowa.
1. Rozpoczynamy naszą wędrówkę po parku Mieroszewskich. Wchodzimy bramą główną znajdującą się przy ulicy Świerczewskiego przy której, na murze widnieje tabliczka poświęcona poległemu partyzantowi wraz z charakterystycznym znakiem-kotwicą „Polski Walczącej”. Treść tablicy: „W tym miejscu - w dniu 19.12.1943 r. poległ w walce zbrojnej z hitlerowskim okupantem partyzant Zagłębiowskiej Brygady GL-PPS/AK Edward Janas pd. KALI. Cześć jego pamięci. W 50 rocznicę śmierci - w dowód pamięci społeczeństwo M. Będzina”.
Mur stanowiący ogrodzenie starego, zabytkowego parku został wykonany z kamienia wapiennego, w ramach rewaloryzacji zabytku.
2. Wchodzimy do ogrodu znajdującego się przed budynkiem muzeum. Po obu stronach głównej alei znajdują się stare kasztanowce.
3. Boczną alejką biegnącą wzdłuż budynku muzeum przechodzimy do starego parku, gdzie z tyłu muzeum znajdują się kamienne rzeźby Bachusa i Flory wykonane przez Jerzego Leonarda Webera w 1718 roku.
Bachus – w mitologii rzymskiej, w mitologii greckiej Dionizos. Syn Zeusa i Persefony. Bóg płodnych sił przyrody, wina i winnej latorośli. Bachus nauczył ludzi uprawy winogron i robienia wina. Wędrował po świecie w rydwanie, zawsze w towarzystwie bachantek i satyrów. Jego worki z winem niosły osły, a wszystko to działo się przy hałaśliwej muzyce bębenków i aulosów [pl.wikipedia.org/wiki/Bachus].
Flora – rzymska odpowiedniczka greckiej bogini Chloris; rzymska bogini roślinności wiosennej w stadium kwitnienia; pierwotnie bóstwo sabińskie. Według mitu wprowadzona do Rzymu przez Tytusa Tatiusa. Flora miała w Rzymie własnego kapłana oraz świątynię w pobliżu Circus Maximus. Uroczystości ku jej czci, zwłaszcza Floralia, odbywały się od 28 kwietnia do 3 maja. Było to wiosenne, radosne święto połączone z przedstawieniami mimicznymi, w których występowały nierządnice [pl.wikipedia.org/wiki/Flora].
4. Kolejnym przystankiem są znajdujące się w pobliżu rzeźb dęby szypułkowe oraz stare jesiony wyniosłe. Możemy spotkać także tutaj wiewiórki skaczące po konarach drzew oraz licznie występujące gołębie grzywacze, gile i sikorki bogatki.
5. Wracamy do pałacu – muzeum gdzie zwiedzimy wystawę o życiu afrykańskich ludów. Obejrzymy eksponaty dotyczące życia Afrykanów, zapoznamy się z obrzędami ludów afrykańskich oraz ich rękodziełem i sztuką (jest to wystawa czasowa ze zbiorów sztuki afrykańskiej Muzeum Miejskiego w Żorach).
6. Następną wystawę, którą zwiedzimy jest wystawa archeologiczna dotycząca dziejów Zagłębia („W łużyckiej osadzie i średniowiecznym grodzie”). Zapoznamy się tu z prehistorią Zagłębia kiedy rozwijało się ono najintensywniej, odtworzono m.in. chatę z czasów kultury łużyckiej wraz z wyposażeniem oraz ówczesne sposoby chowania zmarłych – grób szkieletowy i pochówek popielnicowy. W druga część ekspozycji poświęcona jest czasom wczesnego średniowiecza, obejrzeć można tutaj kuźnię, warsztat garbarski i szewski oraz plac budowy.
7. Kolejna wystawa prezentuje tradycyjną kulturę ludową Zagłębia Dąbrowskiego, zgromadzono tu wiele eksponatów nieodzownych w dawnym gospodarstwie domowym, dziś często już zapomnianych. Są tu dawne naczynia, meble, narzędzia rolnicze, a także stroje ludowe. Wystawa nosi nazwę „Izba zagłębiowska”.
8. Ostatnim przystankiem naszej wędrówki jest wystawa poświęcona sztuce rzeźbiarstwu i malarstwu. Tutaj możemy obejrzeć wystawę rzeźb oraz prac malarskich artystów Zagłębia.
Ta część muzeum to sala im. prof. Jana Świderskiego (zaprezentowano tu kolekcję obrazów Świderskiego a także pamiątki, zdjęcia i rzeczy osobiste wybitnego malarza i grafika, a nauczyciela akademickiego) oraz kolekcja pochodzącego z Będzina malarza i grafika – Samuela Cyglera.
Park Mieroszewskich jest wspaniałym miejscem wypoczynku i rekreacji, niewątpliwie muzeum znajdujące się na jego terenie nadaje temu miejscu wspaniały klimat i dostarcza wiele ciekawych wrażeń związanych z historią ludzkości.
Informacje dodatkowe
Infrastruktura: parku znajdują się ławeczki, ale tylko w pobliżu pałacu, Parking niewielki co utrudnia przyjeżdżającym samochodami zwiedzanie obiektu. Alejki za pałacem są zaniedbane, stare drzewa nie są opisane. Brak jest na terenie parku szaletów.
Mocne strony parku: różnokolorowe, wypielęgnowane klomby przy pałacu, duża różnorodność tematyczna wystaw, zadbane murowane ogrodzenie wokół całego obiektu, bogata fauna i flora, dobrze utrzymana elewacja budynku. Słabe strony parku: zbyt mała ilość ławeczek w parku, brak opisów drzewostanu, brak szaletów, niewiele miejsc parkingowych.

Bibliografia

Seneta Włodzimierz, Dolatowski Jakub, Dendrologia, Warszawa 1997
Olaczek Romuald, Przyroda Polski pod ochroną. Warszawa 1996
Cempulik Piotr, Waloryzacja przyrodnicza Będzina, Będzin 1998
Błaszczyk Włodzimierz, Będzin przez wieki, Poznań 1986
Stichman Ursula, Przewodnik - rośliny i zwierzęta, Warszawa 1997
Urząd Miejski w Będzinie, Będzin czysty i zielony, Będzin 1998
Strona Internetowa Urzędu Miejskiego w Będzinie http://www.um.bedzin.pl
Strona Internetowa Muzeum Zagłębia w Będzinie http://www.muzeum.bedzin.pl
Strona Internetowa Będzina http://www.bedzin.pl
Wolna encyklopedia http://www.wikipedia.pl

Uwagi

Autorzy
Szkoła Podstawowa nr1 im Adama Mickiewicz
ul. Szkolna 3, 42-500 Będzin
Opiekun grupy:
mgr inż. Barbara Haj
Autorzy opisu:
członkowie szkolnego koła ekologicznego, uczniowie kl. VI: Mariusz Jakubczyk, Łukasz Kruszyński
Podziękowania
Dziękujemy pracownikom Muzeum Zagłębia w Będzinie, Referatu Ochrony Środowiska przy Urzędzie Miasta w Będzinie za pomoc i udostępnienie danych.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Adama Mickiewicza
ul. Szkolna 3
42-500 Będzin
e-mail: sp1.bedzin@zamek.net.pl
Opiekun grupy:
Barbara Haj 
Autorzy opisu:
członkowie szkolnego koła ekologicznego, uczniowie kl. VI: Mariusz Jakubczyk, Łukasz Kruszyński
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Dziękujemy pracownikom Muzeum Zagłębia w Będzinie, Referatu Ochrony Środowiska przy Urzędzie Miasta w Będzinie za pomoc i udostępnienie danych.

Ładowanie danych ...