Województwo: podkarpackie
Powiat: przemyski
Krasiczyn leży 10 km na zachód od Przemyśla, przy drodze krajowe nr 28. Niegdyś miasteczko, obecnie wieś, znany jest renesansowego zamku i pięknego, krajobrazowego parku. Krasiczyn nazwę swoją zawdzięcza rodzinie Siecińskich, którzy po wybudowaniu tu zamku przybrali nazwę Krasickich.
Historia
Miejscowość Krasiczyn znana jest przede wszystkim ze wspaniałego zamku otoczonego pięknym parkiem.
Zamek w Krasiczynie jest renesansowym zamkiem bastejowym. Wybudowany w formie czworoboku zorientowany został ścianami według stron świata. W narożach stoją cztery cylindryczne baszty, które już w XVII wieku otrzymały nazwy: Boska, Papieska, Królewska i Szlachecka, jako symbole odwiecznego porządku na świecie, cztery szczeble w hierarchii władzy: Boga, Kościół, monarchie i szlachectwo. Jednym z najcenniejszych elementów architektonicznych Zamku jest mieszcząca się w baszcie Boskiej Kaplica, przyrównywana do kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Na uwagę zasługują również bogato rzeźbione portale, loggie, arkady i unikalne dekoracje ścienne, tzw. sgraffita (ich całkowitą powierzchnię oblicza się na około 7000 m2).
Pierwsze zmianki o zabudowie obronnej na terenie Krasiczyna pochodzą z XV w. W tym czasie młode małżeństwo Jakub z Siecina i Barbara Orzechowska zamieszkało w dworze w Śliwnicy. Majątek po rodzicach odziedziczył syn Stanisław, który na miejscu dworu zbudował kamienny zamek z czterema basztami a nieopodal niego lokował wieś Krasiczyn. Nazwa wsi pochodzi od przejętego przez Stanisława nazwiska Krasicki.
Po Stanisławie zarządca dóbr został jego syn Marcin, który nie tylko utrzymał zamek ale co ważniejsze, przebudował go na bardziej reprezentatywny i odpowiedni dla senatora oraz posła królewskiego. W wyniku przebudowy zamurowano cześć strzelnice a w reszcie wstawiono okna, zbudowano wieżę zegarową, grzebień attyki, przebudowano baszty nadając im nowe zwieńczenia oraz dostosowano do nowych funkcji użytkowych. Wybudowano kruchtę, oraz trzecią loggię przy baszcie Królewskiej, zbudowano ogrodowy belweder a cały teren parku ogrodzono. Całość zabudowań pokrywano systematycznie sgraffitami, które stanowią jedno z najokazalszych i najwspanialszych zabytków w Polsce. Ich powierzchnia zajmuje ok. siedmiu tysięcy metrów kwadratowych i jest porównywalna do tej, która powstała w Pizie.
Po bezpotomnej śmierci Marcina Krasickiego posiadłość przechodziła z rąk do rąk stopniowo ulegając niszczeniu. Dopiero po przejęciu posiadłości przez Sapiehów rozpoczęto race modernizacyjne, które 3 maja 1852 r. zaprzepaścił pożar. Mimo dużych strat prace modernizacyjne rozpoczęto od nowa. Niestety mimo dużych nakładów finansowych nie udało się rodzinie Sapiehów przywrócić jego wcześniejszego stanu. Dodatkowa przeszkodą stały się dwie wojny światowe, w czasie których zamek uległ dalszej dewastacji.
Śmierć Leona Sapiehy w 1944 r. pogrzebała możliwość odbudowy zamku po wojnie. W latach 1945 – 47 zamek służył miejscowej ludności jako schronienie przed bandami UPA, które pustoszyły te rejony. Odbudowę zamku podjęto dopiero w 1963 r. Było to możliwe dzięki przejęciu opieki nad obiektem przez Ministerstwo Kultury i Sztuki a następnie FSO w Warszawie. W 1996 r. Zamek przeszedł w ręce Agencji Rozwoju Przemysłu w Warszawie. Przeprowadzone przez ARP S.A. prace remontowo-budowlane i konserwatorskie doprowadziły do utworzenia w Zespole Zamkowo-Parkowym w Krasiczynie nowoczesnej bazy turystycznej, hotelowej i gastronomiczne. Zwiedzając park i zamek możemy posilić się w zamkowej restauracji, a także przenocować w hotelu ulokowanym w dawnej oficynie.
Historia parku
Zamek otacza przepiękny park krajobrazowy w którym występuje ok. 200 gatunków krzewów i drzew, rodzimych i egzotycznych. Zadziwia ilością zgromadzonych tu gatunków roślin, a przede wszystkim bogactwem form i dostojeństwem rzadkich drzew.
Jest to jeden z nielicznych parków dendrologicznych na terenie Polski południowo-wschodniej, ocalałych z zawieruchy wojennej. W swej pierwotnej formie zwierzyńca zajmował on znacznie rozleglejszy obszar. Jednak ustalenie jego granic nie jest rzeczą łatwą, przypuszczać można, iż na krótko obejmował on niezalesioną południowo-wschodnią część nadsania, łącznie z podyluwialnymi starorzeczami Sanu. Częściowo już wówczas został on ograniczony przez rozwijające się miasto, jak również założenia urbanistyczne zamku i Krasiczyna.
Pod względem wielkości stosunkowo mały - dawniej był to zwierzyniec. Nigdy nie był to rozległy ogród komponowany z myślą o zamku krasiczyńskim. Rosną w nim jednak okazy niepowtarzalne, samo zaś nagromadzenie tylu gatunków jest czymś niespotykanym w Polsce.
Początki parku sięgają XVI i XVII wieku. Potem teren ten od zamku oddzieliła droga Przemyśl - Bircza, niszcząc cały układ wzgórza. W tym czasie po wschodniej stronie zamku znajdowały się ogrody zwane „zwierzyńcem”. Najstarsze wzmianki o ogrodach w Krasiczynie pochodzą z inwentarzy sporządzonych w 1792 i 1887 roku. Są to najcenniejsze źródła dotyczące stylu i głównych założeń ogrodów, nie zawierają one jednak spisu roślin.
Obecna świetność ogrodu to przede wszystkim zasługa ostatnich właścicieli Krasiczyna- Sapiehów, rozmiłowanych zarówno w przyrodzie, jak też świadomie zmierzających do przyozdobienia i dodania splendoru magnackiej siedzibie. Zamiłowani podróżnicy i myśliwi przywozili z podróży po całym niemal świecie egzotyczne drzewa i krzewy. Sadzone głównie po stronie południowej stanowiły tło renesansowego obiektu Park urządzony był w różnych stylach w zależności od mody i upodobań epoki.. Zapoczątkowane przez Sapiehów prace nad przyozdobieniem parku kontynuowane były przez wiek XIX i XX. Największe ich nasilenie przypadało na obecne stulecie. Prace te dotyczyły zarówno kolekcji drzew, jak też zmierzały w kierunku przekształcenia niektórych jego części w wolne, pełne światła przestrzenie z widokiem na zamek..
W czasie I i II wojny światowej — park w Krasiczynie uległ pewnej dewastacji. Zniszczenia jednak okazały się tu mniejsze niż w innych parkach. W każdym razie ocalały prawie wszystkie okazy flory egzotycznej.
Fachowcy rozróżniają trzy strefy Parku:
1) park krajobrazowy, z kilkoma monumentalnymi, starszymi od zamku drzewami, (w większości już poza dzisiejszym ogrodzeniem w kierunku Urzędu Gminy) z dominującym stawem,
2) resztki ogrodów geometrycznych, z dobrze zachowanymi 2. alejami lipowymi. Pierwsza biegnie od głównego wejścia w kirkegardzie w kierunku bramy zamkowej, druga, a właściwie dwie, w lewo, w kierunku dawnego ogrodu warzywnego. Trudno doszukać się śladów pozostałych alei z parku geometrycznego, alei żywotnikowej od górnego stawu w kierunku dawnej ochronki, czy alei świerkowej biegnącej od baszty królewskiej do ogrodów, która zaginęła jeszcze na przełomie wieków.
3) zasadzenia dziewiętnastowieczne Sapiehów z lat trzydziestych: daglezje, liczne aleje, obsadzone głównie kilkoma odmianami tui, skupiska modrzewi, sosny wejmutki, sosny odwróconej nad stawem oraz inne egzotyczne drzewa.
Przyroda
Rośliny chronione - w Krasiczynie rośnie znaczna ilość roślin chronionych. Są to zarówno rośliny dziko rosnące i pospolite w okolicy jak również hodowane tylko w parku. Z drzew podlegających w Polsce gatunkowej ochronie występuje tu m.in. - pospolity w formie krzewiastej, modrzew polski wawrzynek wilcze łyko, limba, jarząb mączny, kłokoczka południowa, bluszcz pospolity, różanecznik, cis jagodowy rosnący tutaj zarówno w formie krzewiastej jak drzewiastej. Wzdłuż wschodniego ogrodzenia znajdziemy kilka sztuk pięcioigielnej sosny limby, która w stanie naturalnym występuje jedynie w Tatrach.
Z roślin egzotycznych podziwiać możemy tu korkowca, dąb wielkoowocowy, cypryśniki, i tulipanowiec amerykański, piękną jasną korą zachwyca platan klonolistny - roślina z południowej Europy. Warty zobaczenia jest również miłorząb dwuklapowy - o charakterystycznych wachlarzowatych liściach z równoległym unerwieniem. Niedaleko zobaczymy potężny okaz choiny kanadyjskiej. Znajdziemy też w parku magnolie, surmię, mahonię, orzecha czarnego, orzesznika gorzkiego, daglezję zieloną, wiele okazów żywotnika olbrzymiego i zachodniego, cyprysika Lawsona i groszkowego, żywotnikowca japońskiego i klonu srebrzystego.
Z gatunków krajowych rosną tu: dąb, lipa, jesion wyniosły, klon zwyczajny, klon jawor i klon polny, topola biała, jodła pospolita, modrzew europejski, sosna pospolita, świerk. Występuje także drzewiasty cis o charakterystycznej gładkiej, bursztynowej koro-winie.
W parku możemy spotkać: jeże; wiewiórki szpaki, kaczki krzyżówki i łabędzie będące atrakcją dla dzieci.
Ptaki - w parku, w bezpośredniej bliskości ruchliwej drogi, w centrum wsi można napotkać wiele rzadkich ptaków. Przemysław Kunysz z Wojewódzkiego Zarządu Parków Krajobrazowych naliczył w r. 1990 w parku 40 gatunków ptaków lęgowych. Są w śród nich popularne zięby (14 par), rudziki (10 par), sierpówki, kapturka, (7) bogatka, pierwiosnek, szpaki (6), jeżyki szczygły, dzwońce (4), pleszka, kawka (3) jak i mniej popularne: grzywacz, kopciuszek, śpiewak, kos, modraszka, płochacz, pokrzywnica, zaganiacz, mazurek, wróbel domowy, wrona siwa, krzyżówka, kowalik (po 2 pary), zimorodek, sroka, dzięcioł duży, pustułka, piegża, sikora uboga, wilga, pliszka siwa, sójka, sowa uszatka, pokrzywka ogrodowa, muchołówka szara, makolągwa, kukułka (po l parze). Prawdziwą zaś ozdobą stawu są piękne łabędzie nieme.
Krasiczyńskie drzewa - pomniki rodzinne
Rodzina Sapiehów miała w zwyczaju sadzić drzewo z okazji narodzin potomka. Gdy rodził się syn zasadzono w parku dęba, gdy córka lipę. Do dziś pod kilkoma drzewami zachowały się kamienne płyty z wyrytymi imionami i datami urodzin siedmiorga dzieci Adama Sapiehy. Wśród nich, najbliżej baszty Boskiej rośnie dąb posadzony w roku urodzenia (1867) późniejszego kardynała krakowskiego Adama Stefana, który wyświecił na księdza Papieża Jana Pawła II.
Rosną tu również dąb „Paweł" z roku 1856, i dąb „Władysław", rok sadzenia 1853, oraz lipa „Maria" z roku 1855.
Uwagi
Park w Krasiczynie to niezwykle urokliwe miejsce mające wiele do zaoferowania, tym którzy szukają kontaktu z przyrodą. Wszystkich zainteresowanych bliższym zapoznaniem z się z ofertą Zamku w Krasiczynie odsyłam na stronę www.krasiczyn.com.pl
Bibliografia:
Ks. Stanisław Bartmiński, Krasiczyn - Przewodnik po miejscowości – zamku - parku i
kościołach, Krasiczyn 1998
Ks. Stanisław Bartmiński, Krasiczyn.Dzieje parafii i społeczności, Krasiczyn-Przemyśl 2010, t. 1
Bieszczady. Przewodnik kieszonkowy, Wydawnictwo Pascal 2006
Jerzy Piórecki, Park, [w:] Zamek w Krasiczynie. Przemyśl 1971, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu
Marcin Szyma, Bieszczady na weekend, przewodnik turystyczny, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała 2006
Jerzy Piórecki, Ogrody i parki dworskie Województwa Podkarpackiego, Rzeszów 2008
Marcin Drymajło, Zamek w Krasiczynie, http://przemyskie.info/index.php?strona=12&id=382
http://www.epodkarpacie.com/index.php?page=guide&main_guide_id=9&usection_id=311
http://www.zamki.pl/?idzamku=krasiczyn
http://www.wrota.podkarpackie.pl/pl/wizytowka/rezydencje/krasiczyn
http://miasteria.pl/miejsce/Zamek-w-Krasiczynie.html
http://zamki.res.pl/krasiczyn.htm
http://w-droge.pl/zamek-w-krasiczynie.html
Strona internetowa Zamku w Krasiczynie www.krasiczyn.com.pl
Autor
Autorem pierwotnej wersji opisu parku jest: Joanna Wilgucka
Ładowanie danych ...