Mała wieś Buk Kamieński (tylko 34 mieszkańców – dane ze stycznia 2007) znajduje się w powiecie goleniowskim w gminie Przybiernów, w pobliżu puszczy Goleniowskiej, 80 km od Szczecina. Buk położony jest z dala od ruchliwych tras, aby tu dojechać należy z drogi wojewódzkiej nr 106 (Kamień Pomorski – Nowogard) w miejscowości Błotno zakręcić na zachód na Łękno i Buk. Można również dojechać tu od północy od Golczewa przez wsie: Kłęby, Drzewicę i Kłodzino. Zespół pałacowo-parkowy w Buku znajduje się w północnej części wsi, po zachodniej stronie drogi i zajmuje powierzchnię 8,5 ha (powierzchnia wód wynosi 0,01 ha). Założenie jest wpisane do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego (nr rejestru 35 i 1260/94). Pałac oraz połączony z nim współczesny budynek hotelowy są własnością Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica w Szczecinie.

Historia

Pierwsze wzmianki o miejscowości Buk pojawiły się w 1225 roku wraz informacją o rycerzu Mikołaju Flemingu
W połowie XIII wieku w Buk pojawia się ród von Plötz, powstaje wówczas pierwszy zamek. Jednak już pod koniec XIV wieku Buk przeszedł w ręce rodziny von Fleming i był jedną z ważniejszych posiadłości rodu. Niemiecki ród szlachecki Von Flemming zamieszkiwał Pomorze Zachodnie od XIII w. do II wojny swiatowej. „Posiadali oni posiadłości m.in. w okolicach Maszewa, Maciejewa i Mostów. Z czasem rozrodzony ród Flemmingów zyskał w XVIII-XIX w. duże znaczenie (szczególnie w Saksonii i Prusach) oraz liczne posiadłości w Brandenburgii, pruskiej części Saksonii, w Saksonii, Turyngii, Galicji, na Śląsku oraz w Rosji, Szwecji, Finlandii, Szkocji i we Włoszech. (…) Najstarszym znanym przedstawicielem rodu był Adam Flemming, który między 1281 r. a 1302 występuje jako właściciel Stepnitz (Stepnicy). Z jego synem - Konradem - związane są najstarsze informacje o herbie rodu. Potomkowie skupili w swym reku liczne posiadłości ziemskie w rejonie Wolina i Kamienia Pomorskiego, stąd okręg Kamienia nazywany był powiatem Flemmingów (Flemmingscher Kreis)” [Flemming, Wikipedia. Wolna Encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Flemming].
W Buku zamieszkali w wybudowanym przez siebie w zamku obronnym położonym w północno-zachodniej części wsi. W XV w miejscu dzisiejszego pałacu powstał budynek gorzelni – Brandhaus, który w początku XVI wieku został zaadoptowany na mieszkania dla świerzańskiej linii rodu von Fleming (począwszy od Henryka von Fleming). „W 1571 r. wnuk Henryka, Ryszard, zakupił na dalszą budowę dworu 1000 cegieł u Edwarda von Flemminga z Maciejewa, zaś Kasper – syn zmarłego w 1592 r. Ryszarda – zakupił w 1611 r. 3000 dachówek. Ukończona wówczas budowla miała sklepione piwnice i co najmniej jedną nadziemną kondygnację o zachowanych do dziś sklepionych wnętrzach. Według XVIII-wiecznego obrazu, ówczesny dwukondygnacyjny dwór nakryty był wysokim, dwuspadowym dachem z naczółkami. Do tylnej elewacji przylegał wydatny ryzalit mieszczący kuchnię. W 2. połowie XVIII w. zmieniono formę dachu budynku oraz nieznacznie przekształcono wnętrze” [Słomiński Maciej, Buk – dwór, http://www.pomorskiezamki.pl].
Budynek dworu zachował się do dziś, a w połowie XVI wieku wokół późnorenesansowej budowli powstał renesansowy ogród z regularnymi kwaterami.
Renesansowy styl ogrodowy wywodzi się z XV i XVI-wiecznych Włoch i wywodził się z jednej strony z wirydarzy (wewnętrznych ogrodów klasztornych otoczonych krużgankami) a z drugiej ze średniowiecznych kwaterowych ogrodów użytkowych. Główną cechą ogrodów renesansowych była oś symetrii wyznaczająca układ zabudowań, kwater, małej architektury. Kompozycja ogrodów związana była z architekturą budynków, pałace były kompozycyjnie wtopione w ogród poprzez schody, tarasy. Przestrzeń była podzielona geometrycznie, charakterystyczne dla tego stylu były również geometrycznie strzyżone drzewa i krzewy zarówno pojedyncze jak i tworzące szpalery czy labirynty, a także geometryczne dywany kwiatowe. Wśród ogrodów renesansowych często napotkamy złożenia tarasowe. Istotną rolę odgrywały również fontanny, kaskady i baseny. Renesansowe ogrody powstały m.in. w Zamościu, Wiśniczu, Mogilanach, Mirowie, Tenczynie, Ujazdowie.
Całość założenia otoczona była fosą, na jego terenie widoczne były jeszcze pozostałości pierwszego zamku należącego do rodu von Plötzów. Pod koniec XVI wieku w pobliżu wybudowano kościół i założono cmentarz, a w 1696 roku na terenie założenia powstał okazały dom ryglowy w którym mieszkała rodzina zarządcy.
Choć Buk niezmiennie należy do rodziny von Fleming, to przechodzi on z rąk do rąk kolejnych linii rodu. W 1759 roku pałac prze ujmuje linia Maciejewska. Wówczas to budynek jak i park zostają przebudowany, zasypano fosę, dobudowano kuchnię. Park zyska styl francuski.
Francuski styl ogrodowy powstał we Francji za czasów panowania Króla Słońce – Ludwika XIV, najznamienitszym jego twórca był francuski projektant ogrodów Andre Le Nôtre, naczelny ogrodnik królewski, twórca parków w Wersalu, Fontainebleau czy Saint-Germain-en-Laye. Do Polski nurt ten dotarł drugiej połowie XVII w. „Pałac wraz z ogrodem stanowił kompozycyjną całość o wyraźnej osi symetrii, przedłużeniem pałacu był taras, od którego wybiegała gł. aleja - oś założenia, jej kontynuacją często był kanał; boskiety, klomby, trawniki, baseny z wodą posiadały zgeometryzowane kształty; ogród dzielił się na gabinety o różnym przeznaczeniu ukryte w bryłach boskietów; ważnymi elementami kompozycji były fontanny i rzeźby, stanowiące zamknięcie perspektywy prostych alejek” [Encyklopedia Internautica, http://encyklopedia.interia.pl]. W Polsce ogrody w stylu francuskim (barokowym) powstały w Białymstoku, Wilanowie, Puławach, Nieborowie, Łańcucie, przykładami są również ogród Saski, Ujazdowski i Brühla w Warszawie.
W połowie XIX w. dwór ponownie został przebudowany, a w północnej części założenia powstał park krajobrazowy
Angielski styl ogrodowy to chronologicznie następny po francuskim styl w europejskiej sztuce ogrodowej. Powstał w XVIII w. w Anglii i szybko zdobył popularność w całej Europie. Ogrody w stylu angielskim inaczej krajobrazowym najbardziej przypominają naturalną przyrodę. Charakterystyczną cechą tego stylu jest naturalność, naturalne formy drzew i krzewów, zbiorniki wodne o nieregularnej linii brzegowej, swobodne grupy drzew, kępy kwiatów, wijące się drogi i cieki wodne, słoneczne trawniki. Całość uzupełniają rzeźby, altany, groty, pawilony. Przykłady parku angielskiego w Polsce to park w Puławach, Arkadii, Siedlcach, Natolinie czy warszawskie Łazienki.
„Murowany dwór, założony na rzucie prostokąta z przylegającą od tyłu nową oficyną, jest budynkiem podpiwniczonym, jednopiętrowym, nakrytym mansardowym dachem z naczółkowymi szczytami nad elewacjami bocznymi. Otynkowane elewacje frontowa i boczne, podzielone gzymsami kordonowymi, ujęte są narożnym boniowaniem. Środek siedmioosiowej fasady akcentuje silnie rozglifiony, półkoliście zamknięty portal o boniowanym obramieniu. Okna ujęte są tynkowymi opaskami” [Słomiński Maciej, Buk – dwór, http://www.pomorskiezamki.pl]. W 1930 roku we wnęce okiennej nad portalem umieszczono kamienną tablicę z herbami rodziny von Flemming z 1683 r. Na tablicy znajdujemy inskrypcję mówiącą, iż budynek wzniesiony został na polecenie Ernsta Friedricha von Flemminga – elektorskiego brandenburskiego radcy kamery Pomorza Tylnego.
Buk był w posiadaniu rodziny Flemingów do zakończenia II wojny światowej, w 1945 roku został upaństwowiony i powstało tu Państwowe Gospodarstwo Rolne. Podobnie jak w wielu innych przypadkach założenie dworskie popadało w ruinę. Później w budynku miało swą siedzibę przedszkole, świetlica i sklep. W 1979 roku dwór został przekazany Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Szczecinie i niedługo później rozpoczął się proces restauracji budynku prowadzony przez Pracownię Konserwacji Zabytków w Szczecinie. Prace zakończono w 1985 roku. „Zgodnie ze śladami odkrytymi na elewacji jej detale pomalowano w kolorze ciemnoczerwonym, kontrastującym z tłem w odcieniu złamanej bieli. W oknach parteru zamontowano kute żelazne kraty, wykonane na wzór zachowanych zabytkowych krat w elewacji wschodniej. Jaskrawa kolorystyka wnętrz parteru nawiązuje do odkrytych reliktów - śladów ciemnoczerwonej farby w sieni i w położonym po jej zachodniej stronie frontowym pokoju oraz pobiał w sali zajmującej wschodnią część dworu” [Słomiński Maciej, Buk – dwór, http://www.pomorskiezamki.pl].
W 1990 roku pałac oraz część parku zostały przekazane w wieczyste użytkowanie Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica w Szczecinie. W dalszym ciągu trwały prace związane z restauracją budynku, dodatkowo obok pałacu wybudowano obiekt hotelowy. W 1994 roku park wraz z dworem został wpisany do Rejestru Zabytków prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie
W latach 2005-2006 przeprowadzono remont elewacji pałacu wraz z wymianą stolarki okiennej i drzwiowej, w 2005 rozpoczęła się zakończona w 2007 roku modernizacja budynku hotelowego. Planowana jest także kompleksowa rewitalizacja parku
Od kilkunastu lat pałac w Buku Kamieńskim oprócz tego, że pełni funkcję biblioteki składowej Książnicy Pomorskiej jest miejscem wielu wydarzeń kulturalnych i spotkań edukacyjnych i artystycznych.
Odbywały się tu m.in. trzykrotnie Międzynarodowe Plenery Rzeźbiarskie, międzynarodowy plener „Fascynacja papierem”, corocznie organizowany jest plener malarski „Człowiek – Środowisko. Interpretacje BUK”, odbył się Polsko-Niemiecki Plener Czarno-Białej Fotografii Artystycznej. Odbywają się tu również liczne szkolenia, warsztaty, seminaria i spotkania integracyjne.

Przyroda

„Pałac w Buku Kamieńskim otoczony jest rozległym, prawie 9-hektarowym parkiem. Bezpośrednio przylega do niego ogród, pierwotnie – renesansowy, niegdyś otoczony fosami. Dał on początek późniejszemu ogrodowi francuskiemu o układzie osiowym. Do dziś pozostały z niego jedynie szpalery grabowe i kasztanowcowe. Zlikwidowanie fos w części północno-wschodniej w XVIII w. nadało parkowi charakter romantyczno-krajobrazowy z licznymi elementami rustykalnymi: sadami, ogrodami, łąkami oraz starym grodziskiem w części zachodniej. Taki układ parku istnieje do dziś, lecz jest nieco zatarty przez silnie rozrastające się klony jawory” [Zespół parkowy, Pałac w Buki Kamieńskim, http://www.palac-buk.pl].
Drzewostan parku jest bardzo stary i cenny, świadczy o tym choćby liczba drzew objętych ochrona pomnikową – znajdziemy tu aż 41 pomników przyrody, są to:
- dęby szypułkowe – 30 okazów o obwodach w pierśnicy od 300 do 540 cm,
- buki pospolite – 5 okazów o obwodach od 300 do 340 cm
- lipy drobnolistne – 3 okazy o obwodach od 300 do 540 cm
- olsza czarna o obwodzie 280 cm,
- klon jawor o obwodzie 280 cm,
- świerk pospolity o obwodzie 200 cm.
Poza tym w parku licznie występują klony jawory, kasztanowce zwyczajne oraz graby pospolite tworzące aleje. Charakterystycznym elementem kompozycji parku jest krąg utworzony z ośmiu drzew lipy drobnolistnej rosnących w środkowej części parku. Do parku od strony zachodniej prowadzi licząca 21 drzew aleja jaworowo-dębowa.

Bibliografia

Dworek w Buku Kamieńskim. Informator. Oprac. Joanna Dumicz, Książnica Szczecińska, Szczecin 1991
Zamki i rezydencje na Pomorzu. Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 2006, http://www.pomorskiezamki.pl/
Majorowski Marek, Najpiękniejsze parki i ogrody Polski, Warszawa 2005
Radacki Zbigniew, Średniowieczne zamki Pomorza Zachodniego, 1976
Charageat Marguerite, Sztuka Ogrodów, Warszawa 1978
Bożena Kośnik, Pałac w Buku Kamieńskim – miejsce transgranicznych spotkań Polaków i Niemców. Modernizacja bazy noclegowej.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Przybiernów na lata 2007-2015, Szczecin 2007
Pałac w Buki Kamieńskim, http://www.palac-buk.pl
Encyklopedia Internautica, http://encyklopedia.interia.pl/

Uwagi

Informacje dodatkowe
Będąc w Buku warto również odwiedzić inne parki znajdujące się na terenie gminy Przybiernów. Znajduje się tu jeszcze 8 innych zespołów parkowych w Leszcznie, Rzystnowie, Brzozowie, Rokicie, Włodzisławiu, Machowicy, Budziszewicach, oraz zabytkowy park w Łoznicy. Warto wspomnieć również o leżącym w pobliżu rezerwacie Cisy Rokickie. Został on założony w celu zachowania najliczniejszej w Polsce populacji cisa pospolitego (Taxus baccata). Rośnie tu ok. 5500 okazów w wieku 40 lat, dochodzących do 4,5 m wysokości.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
 
Opiekun grupy:
Gosia Świderek 
Autorzy opisu:
Współpracujacy nauczyciele:

Ładowanie danych ...