Wieś Czacz położona jest na skraju rozległej niziny, charakterystycznej dla powiatu kościańskiego. Przebiega tędy ważny węzeł komunikacyjny – droga krajowa A5 z Poznania do Wrocławia, która dzieli Czacz na 2 części wschodnią i zachodnią. Granicę niziny wytycza płynąca przez Czacz rzeka Samica. Czacz obecnie jest sołectwem, liczy ponad 1200 mieszkańców.
Zespół pałacowo-parkowy położony jest w środkowej części wsi, po wschodniej stronie drogi na Poznań. Park krajobrazowy miał pierwotnie powierzchnię 19,20 ha w tym 0,7 ha wód. Składał się z 3 części: głównej północnej, południowej i zachodniej. Park został zdewastowany podczas II wojny światowej. W końcu lat 70-tych park przecięto obwodnicą. Zasadnicza część parku ma kształt nieforemnego czworoboku. Obecnie jego powierzchnia wynosi 11,9 ha. Część północna ma powierzchnię 9 ha a południowa 1,5 ha. Część północna jest na wyginięciu, natomiast w części południowej znajduje się pałac i jest to obszar całkowicie zagospodarowany dla potrzeb szkoły.
Infrastruktura: w południowej części parku znajduje się pałac zbudowany w 1639 r. Korpus pałacu jest neobarokowy, zbudowany na rzucie prostokąta. Do pałacu przylegają 2 oficyny wschodnia i zachodnia. Obecnie mieści się w nim Zespół Szkół (samorządowe gimnazjum, szkoła podstawowa i przedszkole). Niedaleko pałacu znajduje się kościół z I połowy XIV wieku. Część parku została przekształcona na boiska sportowe (siatkówki, koszykówki i piłki nożnej) oraz na plac zabaw. Miejsca parkingowe przeznaczone są tylko dla pracowników szkoły. W parku są ławki jednak brakuje toalet.

Historia

Pierwsza wzmianka o Czaczu pochodzi z 1301 r. W średniowieczu stanowiła własność Szaszorów Opali, potem Ramszów z Opola. Od 1402 roku należała do Czackich herbu Świnka, następnie do Gajewskich, Szołdrskich i Żółtowskich herbu Ogończyk.
Pałac wzniesiony został w 1639 roku dla Wacława Gajewskiego wg projektu Krzysztofa Bonadury. Była to rezydencja wczesnobarokowa. Pałac został przypuszczalnie przebudowany na przełomie XVIII i XIX wieku przez Wiktora Szołdrskiego (zakres przebudowy jest nieznany). Wówczas dobudowano 2 oficyny, które połączono z rezydencją dwoma ćwierćkolistymi galeriami. Kolejna przebudowa miała miejsce po zakupie majątku przez Żółtowskich w latach 1845-1951 przez Marcelego Żółtowskiego. Pałac podniesiono o piętro i nakryto go dachem dwuspadowym, wbudowano piwnice oraz zmieniono układ pomieszczeń. Jednak ostateczna przebudowa nastąpiła w latach 1911-1912 przez Jana Żóltowskiego wg projektu poznaniaka Mariana Andrzejewskiego. Zmieniono wówczas zasadniczy układ komunikacyjny i układ wnętrz. Taka postać pałacu zachowała się do dziś.
Park wokół pałacu miał pierwotnie powierzchnię 19,20 ha. Przemiany parku następowały równolegle z przebudowami pałacu. Składał się z 3 odrębnych części ale jeśli wziąć pod uwagę lasek, wówczas można mówić o 4 częściach.
Park, który rozciągał się po północnej stronie pałacu był bardzo stary i pamiętał czasy Wiktora Szołdrskiego pisze we wspomnieniach Żółtowski. W 1904 r. rodzina Żółtowskich przedłużyła park o kilkadziesiąt metrów. Powstała dodatkowa część parku na której rosło dużo ozdobnych kwiatów i dekoracyjnych bylin. W lasku zwanym plantacją przeważały drzewa liściaste: graby, dęby, brzozy, jesiony. Południowa część parku składała się z utrzymanego w stylu francuskim terenu z trawnikami obrzeżonymi bukszpanem lub krzewami mahoniu. Przed frontem pałacu ciągnęła się szeroka rabata róż.
Dzisiejsza rola parku wiąże się z działalnością szkoły. Część parku została przekształcona dla potrzeb szkoły (znajdują się tu boiska sportowe). Co roku organizowany jest tutaj dzień dziecka oraz festyn “Zegnaj szkoło na wesoło”.

Przyroda

Park krajobrazowy miał powierzchnię 19,20 ha w tym 0,7 ha wód. Założony został na miejscu dawnych ogrodów. Przemiany parku następowały równolegle z przebudowami pałacu.
W czasie ostatniej wojny światowej park czacki uległ silnej dewastacji. Do dziś można spotkać zniszczenia w postaci kilkunastu pni o obwodzie 2-3 metry. Obecnie park składa się z trzech odrębnych części: głównej, północnej i południowej. W środkowej części parku dominuje jesion wyniosły, klon pospolity, dąb szypułkowy i klon pospolity. W południowej części parku występuje jesion wyniosły, olsza czarna, klon pospolity i wierzba krucha. Szczególną uwagę należy zwrócić na ogromny platan (o obwodzie pnia 3,10 m), rosnący w centralnej części parku, którego cechą charakterystyczną jest obfite łuszczenie się kory cienkimi, dużymi płatami. Świeżo złuszczony pień ma barwę zielonkawoszarawą. W parku spotkać można także robinie, kasztanowce, świerki i sosny. Najgrubszy jesion ma w pierśnicy 3,80 m. Pień jego na wysokości 3 m rozgałęzia się na dwa grube konary.

Ścieżka

Ścieżka została zaprojektowana w oparciu o walory historyczne.
1. Trasę wycieczki rozpoczynamy od wjazdu przy ulicy 27 stycznia. Od strony ulicy park otoczony jest murem gęsto pokryty bluszczem (Hedera helix). Na tym murze oraz na murach sąsiadującego kościoła znajdują się kępki niewielkiej paproci - zanokcicy murowej (Asplenium ruta-muraria).
2. Po naszej prawej stronie znajduje się kościół parafialny św. Michała Archanioła. Istniał on już w połowie XV wieku. Jego gruntowna przebudowa nastąpiła w roku 1653 wg projektu Krzysztofa Bonadury. Wieża dobudowana została w 1682 r. W roku 1798 Wiktor Szołdrski wymurował chór i ołtarze, wyremontował organy, przełożył dach. Wymurował także plebanię. Obecnie kościół jest murowany, nieotynkowany. Jednonawowy z trzyprzęsłową nawą i węższym niższym prezbiterium. We wnętrzu znajdują się trzy ołtarze barokowe. Cmentarz przykościelny posiada 7 nagrobków z II połowy XIX w. i początku XX w. Na terenie przykościelnym rosną lipy, klony i jesiony. Plebania jest murowana, otynkowana, parterowa, na rzucie prostokąta. Dach dwuspadowy, dachówkowy. Od frontu w dachu wystawka z półkolistym oknem. Blisko kościoła znajduje się staw.
3. Idąc dalej w lewo dochodzimy do pałacu. Wzniesiony został przypuszczalnie po 1639 r. dla Wojciecha Gajewskiego. Była to rezydencja wczesnobarokowa, dwukondygnacyjna, nakryta czterospadowym dachem, z dwoma prostokątnymi wieżami. Pałac odbudowany został na początku XIX w. dla Wiktora Szołdrskiego. Wówczas zbudowano dwie boczne oficyny połączone z pałacem ćwierćkolistymi galeriami. Galerie były parterowe. Pomiędzy nimi a oficynami wzniesiono dwie bramy. Przejezdna jest tylko brama wschodnia, zachodnia została zamurowana na początku XX w. W oficynie wschodniej mieszkała służba a w zachodniej kamerdyner z rodziną. Oficyny wzniesione są na rzucie prostokąta. Kolejna przebudowa miała miejsce za panowania w pałacu Żóltowskich. Podwyższono pałac o piętro i nakryto dachem dwuspadowym. Główny podjazd znajdował się od strony południowej, gdzie był dziedziniec honorowy. Ostateczna przebudowa pałacu nastąpiła w 1911 r. wg projektu M. Andrzejewskiego. Wszystkie wnętrz reprezentacyjne mieściły się na parterze. Na piętrze znajdowały się pokoje właścicieli, ich dzieci oraz szwalnia. Podjazd wprowadzono od strony północnej co przyczyniło się do zmiany funkcji poszczególnych pomieszczeń. Obecnie w pałacu mieści się Zespół Szkół w Czaczu. Do szkoły uczęszcza ok. 340 uczniów. W oficynie zachodniej powstały mieszkania.
4. Stojąc przed pałacem rozciąga się widok na park. Założony został na miejscu dawniejszych ogrodów. Obecnie park składa się z trzech części: głównej północnej, południowej i zachodniej. Południowa część rozdzielona jest drogą do Poznania.. W końcu lat 70-tych park przecięto obwodnicą. Zasadnicza część założenia ma kształt nieforemnego czworoboku. Jest to najstarsza część parku z pozostałościami regularnego barokowego założenia. W części środkowej parku dominuje jesion (Fraxinus excelsior), klon pospolity (Acer platanoides), dąb szypułkowy (Quercus robur). W południowej części parku występuje jesion wyniosły, olsza czarna (Alnus glutinosa), wierzba krucha (Salix fragilis), klon pospolity, platan (Platanus acerifolia), świerki kłujące (Picea pungens), sosny wejmutki (Pinus strobus). Spotkać możemy również kasztanowce zwyczajne (Aesculus hippocastanum). Szczególną uwagę należy zwrócić na ogromny platan (o obwodzie pnia 3,10 m), rosnący w centralnej części parku. Obecnie park pełni rolę boiska dla uczniów. Znajdują się tu boiska sportowe oraz plac zabaw. Na terenie parku znajduje się również lodownia, w której niegdyś przechowywano żywność. Obecnie swoją siedzibę mają tutaj harcerze.
5. Idąc w stronę ulicy 27 Stycznia zobaczyć możemy Karczmę Husarską czyli zajazd zbudowany na początku XX w., późnoklasycystyczny. Budynek odbudowano w latach 1960-1970. Użytkowany jest obecnie jako Karczma Husarska. Murowany, parterowy, otynkowany. Zbudowany na planie litery T. Znajduje się tu również budynek mieszkalny.
6. Ostatnim przystankiem na ulicy 27 Stycznia jest Dom Rządcy. Wzniesiony przypuszczalnie około 1880 r. Budynek murowany z cegły na kamiennej podmurówce, parterowy. Zbudowany na planie krzyża greckiego wpisanego w ośmiobok. Mieściło się tu mieszkanie rządcy oraz biura. Aktualnie została zachowana pierwotna artykulacja ścian i ich dekoracja. Obecnie w tym budynku mieszkają lokatorzy. W ścianach szczytowych znajdują się ozdobny fryz z ceramicznych kształtek. Otwory okienne i drzwiowe zamknięte półkoliście.

Bibliografia

Drzewa i krzewy ozdobne, http://www.pinus.net.pl
Strona Urzędu Gminy w Śmiglu, http://www.smigiel.pl
Strona Zespołu Szkól w Czaczu, http://www.czacz.pl
Związek Rodu Żółtowskich – Kwartalnik, http://www.zoltowscy.org.pl/
Goszczyńska Joanna, Majątki Wielkopolski. Powiat kościański. Tom I, 1998
Ołtuszewski Wacław. Rocznik dendrologiczny, 1957
Senata Włodzimierz, Drzewa i krzewy iglaste, cz. I-II, Warszawa 1987
Atlas roślin naczyniowych Polski, http:/www.atlas-roslin.pl
T. Ruszczyńska, A. Sławska, Katalog zabytków sztuki, Dawny Powiat kościański, Warszawa 1980

Uwagi

Informacje dodatkowe:
Infrastruktura: W parku znajdują ławki, kosze na śmieci, parking dla pracowników. Niestety brakuje toalet dla osób korzystających z placu zabaw czy boisk sportowych. Teren parku nie jest ogrodzony.
Mocne strony parku: przepiękne położenie, dużo drzew, bardzo zielono, plac zabaw dla dzieci, boiska sportowe do piłki nożnej, siatkówki i koszykówki.
Słabe strony: drzewa są stare, po każdej większej wichurze wiele z nich jest połamanych, stanowią więc zagrożenie. Bardzo blisko znajdują się główna droga Poznań-Wrocław.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół w Czaczu
ul. Parkowa 2
64-030  Śmigiel
Opiekun grupy:
Patrycję Rychel - Samoląg 
Autorzy opisu:
uczniowie klas Va i Vb. Najbardziej aktywne osoby to: Anna Błażeczek, Anna Lester, Michał Grzelczyk, Bartosz Klaba, Paweł Ranka, Marta Bartkowiak, Martyna Jaśkowiak, Dorota Marciniak, Kinga Kobiałka, Milena Stryjakowska.
Współpracujacy nauczyciele:

Ładowanie danych ...