Województwo: łódzkie
Powiat: kutnowski
Właścicielem parku i jednocześnie zarządcą jest Gmina Łanięta. Powierzchnia: Powierzchnia parku to 9,5 ha, w tym wody zajmują obszar 1,2 ha. Infrastruktura: brak na terenie parku szaletów, ławeczek; w zameczku znajduje się sklep spożywczy.
Historia
Park w Łaniętach jest częścią składową dawnego dużego zespołu dworsko – folwarcznego w skład którego wchodziły m.in. dwór, zameczek, zabudowa folwarczna, cukrownia, gorzelnia, browar oraz cegielnia. Teren otoczony jest starym kamienno – ceglanym murem w wielu miejscach zniszczonym. W dostępnych źródłach nie znaleziono informacji określającej datę budowy dworu, zameczku oraz powstania parku. Wszelkie analizy wskazują, że działo się to około połowy XIX wieku. Prawdopodobnie dwór pochodzi z jeszcze wcześniejszego okresu. Majątek Łanięta nabrał blasku i rangi w okresie, kiedy właścicielem dóbr była rodzina Skarżyńskich. Okres ten wiąże się z koniunkturą gospodarczą Łaniąt. Połowa XIX wieku to silne uprzemysłowienie majątku, wtedy to powstaje cukrownia, gorzelnia, cegielnia. Silne podstawy ekonomiczne przyczyniły się do przebudowy rezydencji dworskiej na pałac zgodnie z panującą modą. Dawny lamus przekształcili w duchu epoki na romantyczny neogotycki zameczek, a wokół tych budowli założyli piękny park krajobrazowy. Pierwotny park oparty był na zasadzie kompozycji „beautiful”, co polegało na tworzeniu wnętrz parkowych w połączeniu z otaczającym krajobrazem. W związku z tym, na staw otworzono widoki z wielkich polan parkowych otoczonych starodrzewem. Pałac, romantyczny zameczek korespondowały z układem wnętrz parkowych, tworząc wraz z siecią wodną jedną kompozycyjną całość. Układ wodny został wzbogacony w sztuczny kanał połączony ze stawem, dzięki czemu na osi głównej pałacu powstał element zbliżony do wyspy. Podobnie jak dziś dojazd do dworu i zameczku prowadził przez bramę główną usytuowaną w zachodniej części parku przy trasie kutnowskiej, następnie szeroką aleją wysadzoną drzewami. Ta przechodziła w odcinek pozbawiony drzewostanu i rozwidlający się w kierunku obu budowli. Przed frontem pałacu znajdował się ozdobny podjazd otoczony kamiennym murem. Na obrzeżach parku od strony południowo wschodniej i południowo zachodniej usytuowana była część użytkowa z sadem i warzywnikami. Nieregularne, liczne dróżki tworzące kompozycję przestrzenną miały znaczenie funkcjonalne ponieważ łączyły ze sobą wszystkie ważne miejsca kompleksu. W drugiej połowie XIX wieku starodrzew dawnego ogrodu dworskiego wzbogacono nowymi, rzadko występującymi okazami lipy amerykańskiej, glediczji trójcierniowej oraz miłorzębu. Kolejni właściciele nie przyczynili się do podniesienia świetności, przeciwnie za czasów ostatniego przedwojennego właściciela Tadeusza Zawadzkiego majątek przechodzi kryzys i podupada. Po wojnie w 1945r. park z zabudową przejmuje Gminna Rada Narodowa. W posiadaniu Gminy Łanięta znajduje się do dnia dzisiejszego. Dzięki kamiennemu ogrodzeniu teren parku pozostał w dawnych granicach do dziś, jednak po wojnie na jego terenie pojawiły się nowe zabudowania zlokalizowane głównie na peryferiach i obszarze dawnego sadu. Były to: Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy i Straż Pożarna. Zabytkowe budowle, tzn. pałac i zameczek mimo iż przetrwały dwie wojny, to największej dewastacji uległy właśnie w okresie powojennym. Rabunkowa gospodarka doprowadziła do wycinki wielu gatunkowych cennych drzew, a nowe powojenne nasadzenia przyczyniły się do zatarcia pierwotnej kompozycji parkowej. Ogromna ilość przejść skrótowych i dzikich przejazdów zatarła dawny układ dróg, z których do dziś zachowała się tylko aleja grabowa, aleja wjazdowa do pałacu oraz podjazd. < Na terenie parku występują stare, cenne drzewa. Wśród nich pięć objęto ochroną pomnikową, są to cztery jesiony wyniosłe i dąb szypułkowy. Najokazalszy jesion nie oparł się wichurze i został zniszczony. Do cenniejszych drzew zaliczyć należy kilka starych jesionów, lip drobnolistnych, grabów oraz klonów. Zachowały się także dwa gatunki egzotyczne: lipa amerykańska oraz glediczja trójcierniowa. Miłorząb nie wytrzymał próby czasu. W parku zdecydowanie dominują drzewa liściaste, choć zachowały się także drzewa iglaste: świerk pospolity i kłujący, które osiągnęły imponującą wysokość. Obecnie park jest ogólnodostępny i niestety dość mocno zaniedbany. Czyni się starania, aby stał się bardziej atrakcyjnym miejscem wypoczynku, relaksu a także krzewienia kultury. Corocznie w centralnej części parku, na usytuowanej tam scenie odbywają się uroczystości gminne takie jak: majówka, dożynki. Park w Łaniętach uznany jest za obiekt zabytkowy i wpisany do rejestru zabytków z uwagi na znajdujące się na jego terenie zabytkowe budowle jak również cenny drzewostan. Pałac i zameczek wpisany został do rejestru zabytków dnia 11 lipca 1967 roku, park zaś 12 stycznia 1980 roku decyzją numer 519.
Ścieżka
1. Spacer po parku rozpoczynamy przy głównym wejściu znajdującym się przy szosie kutnowskiej. W tym miejscu zwracamy uwagę na rosnący po przeciwnej stronie drogi dąb szypułkowy (Quercus robur) – pomnik przyrody. Oprócz niego poza obszarem parku znajdują się jeszcze dwa drzewa pomnikowe - lipy drobnolistne rosnące przy drodze do Suchodębia. Wspomniany dąb, to najokazalszy egzemplarz tego gatunku w Łaniętach. Wysokość 25m, obwód pnia 435cm. Dąb, to symbol trwałości i długowieczności, żyje 500, a nawet ponad 1000 lat. Żadne z krajowych drzew liściastych nie dożywa takiego wieku.
2. Po przekroczeniu bramy wjazdowej, przy kamienno-ceglastym murze otaczającym park rozpościera się aleja grabowa. Stanowi ona element pierwotnej kompozycji parku. Grab pospolity (Carpinus betulus), to niewielkie drzewo o gładkiej popielatoszarej korze. Jest obok buka najbardziej cienioznośnym drzewem. Liście podwójnie piłkowane, pofałdowane, z 10-15 parami nerwów bocznych. Owocem jest żeberkowany orzeszek ujęty przez trójklapową, skrzydełkowatą okrywę.
3. Tuż za bramą wjazdową aleja główna ulega rozwidleniu. Odbijając w lewo dojdziemy do zameczku szeroką aleją wysadzoną w początkowym odcinku lipami drobnolistnymi. Prezentują się bardzo okazale, choć na niektórych czas i czynniki klimatyczne pozostawiły widoczne ślady.
4. My jednak kierujemy się na południowy wschód i przemierzamy aleją wierzbową odcinek prowadzący do pałacu - dworu. Pałac jest budowlą murowaną na planie prostokąta. Na parterze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne, na piętrze zaś pomieszczenia mieszkalne. Elewacje ozdobione boniowanymi narożnikami, pilastrami, opaskami i odcinkami gzymsów wokół otworów okiennych i drzwiowych. Od strony parku znajduje się wzniesiony do poziomu drzwi podjazd, odsunięty od budynku i ozdobiony po obu stronach betonowymi postumentami. Wachlarzowe schody prowadzą na wysoki parter. Pałac był siedzibą właścicieli majątku, przebudowany najprawdopodobniej ok. połowy XIX wieku. Po wojnie przez dwa lata we dworze mieścił się Urząd Gminy, następnie część przekazano do zamieszkania, w części parterowej utworzono przedszkole i Bibliotekę Gminną. Do około 1960 roku w piwnicach dworu znajdowała się mleczarnia. Obecnie służy już tylko jako budynek mieszkalny.
5. Wychodząc z pałacu po prawej stronie podjazdu zachował się jesion wyniosły otoczony obecnie ochroną pomnikową. Za nim w bliskim sąsiedztwie rośnie glediczja trójcieniowa.
6. Idąc na północ w kierunku zameczku przemierzamy współcześnie utworzoną aleję z jarząbów pospolitych, które dość skromnie prezentują się na tle starych, okazałych jesionów i lip. Dochodzimy do głównej alei prowadzącej do zameczku od samej bramy wjazdowej. Na wprost przed nami jesion w odmianie zwisającej z gałązkami pięknie opadającymi ku ziemi. Mijając robinię akacjową po lewej i trzy rzędy klonu jawora po prawej dochodzimy do zameczku. Przed nim jednak na niewielkim wzniesieniu po lewej stronie alei króluje dąb szypułkowy - drugi pomnik przyrody w parku.
7. Obok dębu zameczek - murowana, nieregularna budowla z cegły, z trójkondygnacyjną, czworoboczną wieżą. Całość zwieńczona wysoką attyką z krenelażem. Wieloosiowe elewacje zdobią gzymsy poziome dzielące poszczególne kondygnacje. Elewację frontową zdobią balkony na korpusie i otoczone żeliwną balustradą na wieży. Obecnie w budynku znajduje się sklep spożywczy oraz pomieszczenia mieszkalne.
8. Wychodząc z zameczku w kierunku południowym stajemy na rozległej polanie, na której jeszcze przed kilkoma laty rósł najokazalszy na terenie Łaniąt jesion wyniosły. Drzewo o wysokości 33,5 m, obwodzie pnia 550 cm oraz powierzchni rzutu korony 498 m, nie oparło się potężnej burzy. Trafione piorunem runęło kolejnego dnia w piękną, słoneczną pogodę. W wypalonym wnętrzu dzisiejsi dzierżawcy zameczku postanowili utworzyć parkową kapliczkę. Kutnowski rzeźbiarz wykonał figurkę św. Franciszka z Asyżu i ptaków (sowy), które bardzo pięknie wkomponowały się w krajobraz parku i dodały mu uroku.
9. Nieopodal kapliczki wzrok nasz kierujemy ku okazałej lipie amerykańskiej, która wraz z glediczją stanowią pozostałości egzotycznych drzew na terenie parku. Drzewo o ciekawym, rozwidlonym pniu, pięknej rozłożystej koronie stanowi niewątpliwie ważny element dekoracyjny. Wraz z klonami i świerkiem kłującym obejmuje tylną ścianę sceny, na której odbywają się uroczystości gminne. Ojczyzną lipy amerykańskiej (Tilia americana) jest Kanada i USA.
10.Kroki nasze kierujemy wąską ścieżką w kierunku stawu. Ciężko dotrzeć do jego brzegów, ponieważ porasta go gęsto trzcina pospolita. Jest to trawa dorastająca do 4 metrów wysokości tworząca zwarte łany na terenach podmokłych, głównie wzdłuż rzek i jezior. Jej źdźbła wykorzystywane są w budownictwie, jako surowiec papierniczy, a także na plecionki i maty. Jest świetnym miejscem schronienia dla ptactwa wodnego i ryb.
Bibliografia
- Ewidencja pomników przyrody na terenie powiatu kutnowskiego wg stanu na 2004 r., dokumentacja Starostwa
- Powiatowego w Kutnie
- Gierlach M., Jaroszewski T., Po pałacach i dworach Mazowsza, Warszawa,1998
- Latos A., Przyrodnicze obiekty na terenie powiatu kutnowskiego. [w:] “Kutnowskie zeszyty regionalne”, t. VII, 2003
- Latos A., Ginące ślady przeszłości, czyli powojenne losy parków dworskich w powiecie kutnowskm. [w:] “Kutnowskie zeszyty regionalne”, t. VIII, 2004
- Lesiak H., Wieś i dwór w powiecie kutnowskim. Zarys dziejów w XIX i pierwszej połowie XX wieku, Kutno 2003
- Seneta W., Dendrologia, Warszawa 1983
- Sokalska J., Fajfer I., Rymkiewicz M., Ewidencja parku zabytkowego w Łaniętach gm. Łanięta, woj. Płockie, Warszawa 1983
Autorzy
Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa w Łaniętach
Łanięta
99-306 Łanięta
e-mail: lanietasp@wp.pl
Opiekun grupy:
Elżbieta Sroczyńska
Autorzy opisu:
Projekt realizowali uczniowie szkolnego koła LOP z klasy piątej i szóstej wraz z opiekunem Elżbietą Sroczyńską. Szczególnym zaangażowaniem wykazali się następujący uczniowie: Katarzyna Liśkiewicz, Olga Borcińska, Anna Piechocka, Katarzyna Braszkiewicz, Adrianna Staniszewska, Michał Michalski, Paweł Gralak.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu dla:
- pracowników Urzędu Gminy w Łaniętach, szczególnie p. Bożenie Gmerek
- Andrzeja Latosa - pracownika Starostwa Powiatowego w Kutnie
- dzierżawców zameczku w Łaniętach
Za pomoc w organizacji badań i upowszechnianiu wyników dla pani dyrektor szkoły Emilii Reszke
Ładowanie danych ...