Gmina Szepietowo leży w południowo-zachodniej części województwa podlaskiego przy szlaku kolejowym Warszawa - Białystok oraz przy drodze krajowej Zambrów - Białowieża. Dogodny dojazd umożliwia łatwość komunikacji nawet z odległymi miastami. Teren, na którym znajduje się gmina stanowi pogranicze Mazowsza i Podlasia.
Pozostałość zespołu parkowo-dworskiego położona jest w północnej części wsi Szepietowo Wawrzyńce. Właścicielem znajdującego się w niej parku jest Skarb Państwa Agencja Własności Rolnych, zaś użytkownikiem wieczystym - Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie. Powierzchnia parku wynosi 2,9402 ha.
Rozwój działalności gospodarczej i doświadczalnej jednostek rolniczych mieszczących się kolejno na obszarze parku wymagał ciągłego rozbudowywania i modernizacji zarówno budynków gospodarczych, jak i administracyjno-szkoleniowych, co pociągnęło za sobą zmianę układu przestrzennego opisywanego zespołu. Jedynie część parkowa zespołu, gdzie zachował się starodrzew (topole, dęby, buki, klony, kasztanowce) była wolna od działalności inwestycyjnej. W miejscu dawnego ogrodu owocowo-warzywnego, ogródków dla służby oraz na fragmencie części parkowej powstały budynki mieszkalne i gospodarcze. Pierwsze z nich zostały wybudowane już w 1951 roku. W 1965 roku oddany został do użytku budynek administracyjny. Wzniesiony on został na miejscu dawnego budynku dworskiego. Na początku lat 70-tych wybudowany został sklep. Natomiast w roku 1977 ukończono budowę budynku szkoleniowego.
Do parku prowadzą następujące drogi:
- aleja lipowa (od strony północnej), prowadząca bezpośrednio od Szepietowa,
- droga wiodąca od Szepietowa do Ciechanowca (od strony zachodniej), drogę tę z parkiem łączy przepiękna aleja klonowa, która przechodzi w kasztanowcową. Od alei tej w bok odchodzi aleja grabowa, prowadząca do pobliskiego lasu. Z alei kasztanowcowej na teren parku wjeżdża się przez bramę wjazdową, będącą pozostałością dawnego zespołu parkowo-dworskiego,
- droga prowadząca do parku od wsi Szepietowo Wawrzyńce (od strony południowej).
Zarówno aleja lipowa, kasztanowcowa, jak i grabowa są pozostałością zespołu parkowo-dworskiego z przełomu XIX i XX wieku. Na wszystkich alejach dojazdowych zostały wytyczone ścieżki rowerowe.
27 stycznia 1984 roku zespół parkowo-dworski znajdujący się we wsi Szepietowo Wawrzyńce wpisany został do rejestru zabytków województwa łomżyńskiego. Na układ zabytkowy zespołu składają się nasadzenia alejowe oraz kompozycja przestrzenna starodrzewu znajdującego się wewnątrz parku. Obiekt jest przykładem parku dworskiego założonego w stylu kaligraficznym.

Historia

Dostępne i sprawdzone źródła nie pozwoliły na ustalenie daty powstania i nazwiska założyciela wsi Szepietowo Wawrzyńce. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1520 roku. W języku urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego Sioło Szepietowo Ławryncewiata, dostarczało na wyprawy wojenne trzech jeźdźców. "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" wydany w 1890 roku podaje, że wieś Szepietowo Wawrzyńce wchodziła w skład dóbr Szepietowo. Liczyła ona w tym czasie 43 osady i należało do niej 26 mr ziemi. Była to wieś włościańska.
Zespół parkowo-dworski, który jest przedmiotem niniejszego opracowania, powstał w oparciu o plan sporządzony przez Stefana Rogowicza w 1927 roku, w nawiązaniu do stylu kaligraficznego, charakterystycznego dla przełomu XIX i XX wieku. Właścicielem dóbr w momencie powstania zespołu był Stanisław Kierznowski, który zakładał go z myślą o prowadzeniu tam stadniny koni. W skład zespołu wchodziły następujące elementy:
- budynek dworu,
- budynek służby dworskiej,
- stajnia i zabudowania gospodarcze,
- ujeżdżalnia otwarta oraz pod dachem,
- geometryczny i częściowo krajobrazowy układ dróg i placów,
- podwórze kuchenne i folwarczne,
- drzewa w układzie alejowym oraz swobodnie stojące,
- ogród owocowo - warzywny,
- ogródek dla służby,
- dwa stawy o nieregularnych zarysach brzegów połączonych kanałem.
W momencie powstania zespół parkowo - dworski obejmował powierzchnię około 20 ha.
Pomimo, iż Kierznowski był właścicielem majątku to zarządzał nim Bronisław Borkowski w ramach dzierżawy. Borkowski gospodarzył dobrze i miał w Szepietowie hodowlę bydła. Sam Kierznowski w tym czasie zajmował się końmi wyścigowymi pełnej krwi angielskiej. W 1937 roku funkcję gospodarza przejął administrator o nazwisku Rogulski i funkcję tę pełnił do zakończenia II wojny światowej.
W wyniku działań wojennych i braku remontów, budynki zaczęły niszczeć, a pobliska ludność wykorzystywała materiał budowlany z tych budynków do budowy własnych zagród. Od tego momentu cały zespół parkowo-dworski zaczął ulegać przekształceniom. W roku 1948 na jego terenach został utworzony Zakład Doświadczalny Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW). W 1950 roku powstał Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG). Pod patronatem IUNG zakład pozostał do roku 1956, kiedy to przemianowano go na Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny. W wyniku reformy administracyjnej w 1975 roku na jego bazie utworzono Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego (WOPR). Podstawowym zadaniem Ośrodka było rozwijanie i wdrażanie do praktyki postępu rolniczego. Do statutowych zadań Ośrodka należało także szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr zatrudnionych w rolnictwie i producentów rolnych. W roku 1990 nastąpił podział WOPR w wyniku czego powstały dwie niezależne od siebie jednostki tj. Państwowe Gospodarstwo Rolne i Ośrodek Doradztwa Rolniczego. W 1999 roku w wyniku reformy administracyjnej kraju zmieniła się nie tylko nazwa, ale i zakres działania Ośrodka, który objął całe województwo podlaskie. Zarządzeniem Wojewody Podlaskiego został powołany Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie (WPODR). Za edukację rolników WPODR przyznano Znak Promocyjny Zielone Płuca Polski. Znak ten przyznawany jest instytucjom i firmom działającym zgodnie z zasadami ekorozwoju na obszarze Zielonych Płuc Polski. 1 stycznia 2005 r. Ośrodek uzyskał osobowość prawną (Ustawa z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego) oraz zmienił nazwę na Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie (PODR). Kierunki działania Ośrodka wynikają z aktualnej polityki państwa wobec wsi i rolnictwa. Także gospodarka wolnorynkowa i integracja z Unią Europejską wyznaczają kierunki pracy zwłaszcza w zakresie edukacji rolników i mieszkańców obszarów wiejskich. Działalność promocyjną Ośrodek prowadzi poprzez organizowanie imprez targowych i wystawienniczych skupiających rolników i firmy związane z rolnictwem.
Na terenie przyległym do parku, w PODR corocznie odbywają się następujące imprezy:
- Wiosenne Targi Ogrodnicze (kwiecień)
- Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych i Dni z Doradztwem Rolniczym (czerwiec)
- Podlaskie Dni Kukurydzy (wrzesień)
- Tagi "Jesień w sadzie i ogrodzie" (październik).
Bardzo dużo osób z całego kraju, właśnie w tych miesiącach, odwiedza Szepietowo Wawrzyńce, więc także i park. Kilka lat temu w dniu tych imprez na terenie parku stawiano samochody, co bardzo niszczyło glebę i wszystkie rośliny znajdujące się w runie leśnym. Jednak teraz organizatorzy zadbali o to, aby w parku było czysto i ładnie - samochody są stawiane w wyznaczonych miejscach poza jego obszarem. Na co dzień park stanowi miejsce wypoczynku pracowników Ośrodka, mieszkańców okolicznych wsi oraz osób przebywających na organizowanych w PODR kursach i konferencjach.

Przyroda

Roślinność opisywanego parku to przede wszystkim bardzo ładny starodrzew wielogatunkowy, wykazujący stosunkowo dobrą zdrowotność. Świadczą o tym dobrze wykształcone korony i konary poszczególnych drzew. Z całości drzewostanu szczególnie wyróżnia się kilka dębów szypułkowych oraz buków zwyczajnych, których pierścienica przekracza 300 cm. Poza tym rosną tu pojedyncze okazy topoli białej o pierścienicy dochodzącej do 500-600 cm. W pobliżu budynku szkoleniowego rosną ładne okazy dębu, klonu i kasztanowca.
W strukturze gatunkowej nasadzeń dominuje klon zwyczajny, grab pospolity i robinia akacjowa. W mniejszych ilościach występują także takie gatunki jak: dąb szypułkowy, buk zwyczajny, topola biała, lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny i jesion wyniosły. Na szczególną uwagę zasługują alejki grabowe i kasztanowcowe mieszczące się wewnątrz parku. Z gatunków iglastych głównie występuje modrzew europejski. Na zieleńcu przed wejściem do budynku administracyjnego rosną tuje, nasadzone w ramach zagospodarowania otoczenia budynku, po jego wybudowaniu w 1965 roku.
Wśród starodrzewu parkowego spotyka się sporo dzikich odrośli korzeniowych oraz młody samosiew. Zieleńce, poza znajdującymi się przed frontem budynku administracyjnego i szkoleniowego, na pozostałym terenie nie występują i brak jest śladów, które świadczyłyby o ich występowaniu dawniej. Ocenia się, że drzewostan zachował się w ok. 70 % w stosunku do jego pierwotnych nasadzeń.
W okresie wiosennym, w parku kwitnie wiele gatunków kwiatów, np. zawilce gajowe oraz fiołki leśne. Rosną tu także różnego rodzaju trawy i mchy.
Na terenie parku licznie występują kawki, wrony oraz kruki. W okresie wiosennym do swoich gniazd powracają bociany. Z ssaków można spotkać nocka dużego oraz jeża i wiewiórkę.

Ścieżka

Ścieżki dydaktyczne, jakie można wyznaczyć w opisywanym parku oparte są głównie o jego walory przyrodnicze i częściowo historyczne. Każdą ze ścieżek warto rozpocząć od alej dojazdowych.
Ścieżka 1
Trasę rozpoczynamy przy alei klonowo-kasztanowcowej prowadzącej do parku od jego strony zachodniej. Po obu stronach drogi znajdują się piękne, zdrowe klony. Idąc w kierunku parku wchodzimy w aleję kasztanowcową, od której w bok odbija aleja grabowa prowadząca do pobliskiego lasu. Obie aleje tj. kasztanowcowa i grabowa są pozostałością zespołu parkowo-dworskiego z przełomu XIX i XX wieku. Kierując się w stronę parku przechodzimy przez zabytkową bramę, będącą również pozostałością wspomnianego zespołu. Po lewej stronie widzimy stanowiska wystawnicze oraz teren wykorzystywany podczas corocznych imprez targowych organizowanych w PODR, natomiast po prawej mijamy budynek będący pozostałością dawnego zespołu, który w ówczesnych latach pełnił funkcję stajni. Skręcamy w prawo i kierujemy się w stronę parku. Przy wejściu na jego teren widzimy, po lewej stronie, budynek szkoleniowy i administracyjny PODR (wybudowany na miejscu dawnego dworu), natomiast po prawej budynek gospodarczy - pozostałość dawnego zespołu. Najprawdopodobniej była to kuźnia. Wchodzimy do parku od strony południowej. Po prawej stronie wejścia znajduje się sklep, natomiast po lewej budynki PODR, w okolicach których rosną piękne okazy dębu o pierścienicy przekraczającej 300 cm, klonu o pierścienicy 200 cm oraz kasztanowca o obwodzie pnia 170-190 cm. Szczególnie ciekawy, ze względu na swój nietypowy kształt, okaz dębu rośnie tuż przy ścieżce (pierścienica 370 cm). Idziemy dalej, w kierunku północnym parku. Przechodzimy obok terenu wykorzystywanego do gry w piłkę. W jego sąsiedztwie rosną największe drzewa w parku tj. topole białe o obwodzie pnia 500-600 cm. Mijamy tutaj również skupisko modrzewi o pierścienicach od 200 do 260 cm. Idąc dalej, w kierunku alei lipowej prowadzącej do Szepietowa, po lewej stronie mijamy okazy buków o pierścienicy 260-300 cm, natomiast po prawej, w głębi parku, widzimy ładne alejki kasztanowcowe i grabowe prowadzące w kierunku osiedla mieszkaniowego. Wychodzimy na dojazdową aleję lipową - pozostałość zespołu parkowo-dworskiego z przełomu XIX i XX wieku. Z alei tej kierujemy się w lewo i przechodzimy wzdłuż ogrodzenia sadu z pasieką pszczelą. Na terenie pasieki znajduje się kilkanaście uli, a także budynek gospodarczy i drewniany typu campingowego. Idąc dalej po przeciwnej stronie ulicy mijamy budynki PODR. Przed obiektami tymi znajduje się plac zieleni z wysokimi tujami. Naprzeciwko budynku szkoleniowego biegnie droga prowadząca w kierunku dojazdowej alei kasztanowcowej.
Ścieżka 2
Ścieżkę tę proponujemy rozpocząć w miejscowości Szepietowo, ze względu na możliwość przejścia piękną aleją lipową (ok. 1,5 km), która jest (jak już było wyżej wspomniane) pozostałością zespołu parkowo-dworskiego z przełomu XIX i XX wieku. Drzewa w tej alei, rosnące po obu stronach drogi łączą się ze sobą koronami, co w okresie letnim daje miły chłód a śpiew ptaków i zapach lasu dopełniają urok wędrówki. Idąc aleją lipową wchodzimy do parku od strony północnej, a następnie kierujemy się na wschód. Po prawej stronie mijamy ładne okazy topoli białej (pierścienica niektórych przekracza 450 cm) oraz dębów o pierścienicy dochodzącej 300 cm. We wschodniej części parku na szczególną uwagę zasługują alejki grabowe i kasztanowcowe. Przecinając te alejki kierujemy się wzdłuż budynków mieszkalnych. Mijamy je po lewej stronie, po której również znajduje się plac zabaw. Po prawej stronie pozostawiamy centrum parku z potężnymi okazami topoli białej (drzewa te wspomniano w opisie ścieżki pierwszej). Idąc dalej, lekko skręcamy w lewo i dochodzimy do budynku będącego pozostałością dawnego zespołu. Budynek ten zamieszkiwany był przez służbę dworską, obecnie wciąż pełni funkcje mieszkalne. Mijając go kierujemy się w lewo i dochodzimy do stawu, nad którym możemy odpocząć. Następnie, chcąc powrócić do alei lipowej możemy wejść do parku od strony południowej i przejść fragment ścieżki pierwszej.

Bibliografia

Kremer Bruno P., Przewodnik drzewa i krzewy, Warszawa 1995
Włodek Józef, Pamiętniki historyczne, tom I, Dzieje zagłady ziemiaństwa polskiego południowo-zachodniej Białostocczyzny w latach 1939-1944, Ciechanowiec 2005
Praca zbiorowa, Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, 140 lat Szepietowa, Szepietowo 2000
Zespół Ośrodka Naukowo - Konsultacyjnego Piotr Fogel, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szepietowo, Szepietowo - Wesoła 2002
Materiały dokumentacyjne parku w Szepietowie Wawrzyńcach, Archiwum Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie
Materiały dokumentacyjne parku w Szepietowie Wawrzyńcach, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łomży
Strona Gminy Szepietowo, http://www.szepietowo.pl/
Strona Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, http://www.odr.zetobi.com.pl

Uwagi

Infrastruktura, silne i słabe strony parku
Zachowana część parkowa opisywanego zespołu wyróżnia się zdecydowanie z otoczenia, szczególnie od strony północnej, wschodniej i częściowo zachodniej. Decyduje o tym drzewostan, który z uwagi na swą wysokość i zawartość w sposób istotny uzewnętrznia się wśród otaczających go łąk i pól uprawnych. Mniej widoczny jest on od południowej strony, gdzie graniczy z zabudową wiejską wsi Szepietowo Wawrzyńce, chociaż stosunkowo szeroka droga wiodąca wśród tej zabudowy w kierunku parku, "odkrywa" i z tej strony dość duży fragment starodrzewu.
Wewnątrz parku znajdują się:
- budynek administracyjny PODR,
- budynek szkoleniowy PODR,
- budynek gospodarczy wykorzystywany jako zaplecze obsługi pasieki pszczelej,
- budynek drewniany typu campingowego należący do PODR,
- sklep,
- budynki mieszkalne i gospodarcze.
W pobliżu budynków mieszkalnych i gospodarczych znajdują się dwa stawy. Jeden z nich uległ modernizacji poprzez nadanie mu kształtu regularnego prostokąta i ogroblowanie. Drugi staw zachował wygląd pierwotny z nieregularnymi brzegami. Stawy te połączone są rowem.
Zadrzewiony teren parku pocięty jest szeregiem nieregularnie biegnących ścieżek pieszych, na których widoczne są również ślady pojazdów kołowych. Wewnątrz drzewostanu ustawione są dwie prowizoryczne bramki, a teren wykorzystywany jest do gry w piłkę przez dzieci i młodzież. W pobliżu budynków mieszkalnych znajduje się plac zabaw dla dzieci, jednak nie jest on w dobrym stanie. Plac jest zapuszczony i zniszczony - drabinki połamane i zardzewiałe. Wszystko czeka na odnowienie, jednak nie wiadomo kiedy to nastąpi.
W budynku szkoleniowym znajdującym się na terenie parku funkcjonuje baza noclegowa, Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego prowadzi hotel na 100 miejsc noclegowych. Na terenie przyległym do parku (od strony zachodniej), na którym organizowane są wspomniane wcześniej sezonowe imprezy targowe, znajduje się zadaszony ring z około 350 miejscami siedzącymi. Miejsce to wykorzystywane jest podczas różnych prezentacji np. pokazu zwierząt hodowlanych. Mieszczą się w nim również szalety, niestety są one czynne tylko podczas imprez targowych. Dla interesantów z zewnątrz przewidziano parkingi przed budynkiem administracyjnym i przed południowym wejściem do parku. Podczas dużych imprez targowych organizowane są dodatkowe miejsca parkingowe na przylegających do parku łąkach.
Postulaty i zalecenia dla instytucji zarządzającej parkiem
Aby opisywany park mógł należycie funkcjonować konieczne jest przede wszystkim jego uporządkowanie oraz wyposażenie w elementy o charakterze dekoracyjnym i usługowym. Elementami takimi przykładowo mogą być: pergole dla roślin pnących, altanka, zadaszenie przeciwdeszczowe, wyremontowany plac zabaw (piaskownica, huśtawki i inne urządzenia zabawowe), boisko do gry w piłkę, jak również ławki oraz kosze na śmieci.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Publiczne Gimnazjum w Szepietowie
ul. 1 Maja 2
18-210 Szepietowo
e-mail: gimszep@poczta.onet.pl
Opiekun grupy:
Ewa Niemyjska 
Autorzy opisu:
Członkowie koła ekologicznego (liderzy grup: Katarzyna Kaus i Klaudia Mokrzewska)
Współpracujacy nauczyciele:
nauczyciele: biologii - p. mgr Ewa Niemyjska i historii - p. mgr Katarzyna Marcelak
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu: Pani Irenie Kaus - pracownikowi PODR w Szepietowie Wawrzyńcach, Panu Pawłowi Jabłońskiemu - pracownikowi Urzędu Gminy w Szepietowie oraz Panu Bolesławowi Gadawskiemu - pracownikowi Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Łomży,
- za pomoc w przygotowaniu materiałów Panu Krzysztofowi Niemyjskiemu - pracownikowi Gminnego Ośrodka Kultury w Szepietowie,
- za wnikliwą ocenę, korektę i doradztwo merytoryczne: Pani Irenie Kaus oraz nauczycielom biologii i historii.

Ładowanie danych ...