Park im. Stefana Żeromskiego jest drugim co do wielkości parkiem lewobrzeżnego Szczecina. Usytuowany jest w samym centrum miasta, tuż obok reprezentacyjnych Wałów Chrobrego. Zajmuje powierzchnię ok. 25 ha (co podają w książce „Park Żeromskiego w Szczecinie oraz Wały Chrobrego z sąsiednimi ulicami” autorki: A. Stachak i M. Nowakowska). Właścicielem parku jest miasto Szczecin, a zarząd nad nim sprawuje Zakład Usług Komunalnych. Park nie jest ogrodzony, w wielu miejscach oddziela go od ruchliwych ulic niski murek lub skarpa. Obszary parkowe rozciągają się między ulicami: J. Malczewskiego, J. Matejki, Zygmunta Starego, Wawelską, Admiralską, Ś. Storrady, Kapitańską, i Parkową. Dzielą go na trzy nierówne części ulice: T. Starzyńskiego i Plantowa. Można do niego dojechać tramwajami linii 1, 4, 5, 11 oraz autobusem nr 70. Dodatkowo na położonym tuż obok parku Placu Rodła krzyżują się szlaki linii tramwajowych (2, 3, 12) i autobusowych (101, 107 i innych).

Na terenie parku znajdują się dwa budynki. Pierwszy z nich to Hotel Park (dawniej Dom Parkowy) zbudowany w pierwszych latach XX w. według projektu Wilhelma Meyer-Schwartau. Znajduje się w samym centrum parku. Właściciele przeznaczyli go na kawiarnię, do której ciągnęły tłumy Szczecinian. Od 1912 r. odbywały się tu nawet dwa koncerty muzyczne dziennie (w tym jeden – ok. 7 rano). Do tego wieczorki taneczne, występy wokalne, bankiety i przyjęcia. Obecnie w budynku tym mieści się hotel wraz z restauracją. Są plany powrotu do muzycznych koncertów na świeżym powietrzu.

Drugi budynek na samym końcu parku to tzw. „Domek Grabarza” (na wysokiej skarpie przy ulicy Storrady). Jest to jeden z nielicznych już drewnianych domków w mieście, a mieszkał w nim ogrodnik, nie grabarz. Zbudowano go w początkach XIX w. Obecnie budynek jest siedzibą stowarzyszenia Klub Storrady, które prowadzi działalność kulturalną dla mieszkańców miasta. Odbywają się tu koncerty jazzowe, przedstawienia teatralne, spotkania poetyckie. Część z tych imprez odbywa się na dworze, przed domkiem.

Historia

Park powstał na terenie dawnych cmentarzy, które tworzone były w różnych latach w wybranych miejscach oraz na przedpolach Fortu Leopolda i Wilhelma.

Cmentarz tzw. francuski (ewangelicko-reformowany) – utworzony został w 1721 r. dla mieszkającej w Szczecinie społeczności francuskiej i mieścił się w rejonie ulic Kapitańskiej i Storrady. Dziś miejsce to upamiętniają trzy wysokie metalowe krzyże.

Na początku XIX w. wydany został w mieście zakaz pochówku na cmentarzach przykościelnych i w kościołach, dlatego konieczne było tworzenie nowych cmentarzy. I właśnie taki nowy cmentarz powstał w 1802 r. w okolicach ul. Matejki i Malczewskiego. Służył on wszystkim mieszkańcom miasta i okolicznych wsi.

Sąsiadujące ze sobą cmentarze działały do początku XX w., następnie były stopniowo redukowane i zamieniane w park.

Po II wojnie światowej Szczecin został przyłączony do Polski, pojawiły się nowe, polskie nazwy ulic, placów. Park otrzymał imię Stefana Żeromskiego. Nazwę tę upamiętnia akcent rzeźbiarski z płaskorzeźbą pisarza (autor Sławomir Lewiński 1978). Umieszczony jest on przy wejściu do parku, nieopodal ulicy Matejki.

Na terenie parku (obecnie w okolicy placu zabaw dla dzieci) ustawiono głaz z tablicą pamiątkową poświęconą „Synom Pułku” autorstwa Jana Kryszkiewicza (stara tablica z 1978, nowa tablica z 2005). Oprócz tego głazu w różnych miejscach parku rozmieszczono inne rzeźby plenerowe:
- akcent rzeźbiarski „Fontanna” (autor Sławomir Lewiński 1975-1977), podziwiać ją można na klombie tuż obok Hotelu Park,
- akcent rzeźbiarski „Macierzyństwo” (autorka Anna Paszkiewicz 1970), usytuowany został przy ul. Starzyńskiego, naprzeciwko domów studenckich Akademii Morskiej,
- akcent rzeźbiarski „Prometeusz” (autorka Anna Paszkiewicz 1978), doskonale widoczny przy wejściu do parku od strony ul. Admiralskiej.

Z czasem park został wpisany do rejestru zabytków (numer 1030).

Obecnie park pełni funkcje rekreacyjne, wielu mieszkańców Szczecina odpoczywa tu od zgiełku i hałasu. Jest także licznie odwiedzany przez turystów zmierzających na Wały Chrobrego. To miejsce spacerów przedszkolaków i uczniów pobliskich szkół.

Przyroda

Potrzeba zachowania starych drzew i dawnych cmentarzy utrudniała planowanie, zwłaszcza otwartych przestrzeni. Dlatego w całym parku przeważają trawniki, na których rosną pojedyncze drzewa. Przez park przebiegają dogodnie usytuowane ścieżki i drogi, częściowo asfaltowe.

W parku szczególnie bogato przedstawiają się gatunki drzew liściastych. Drzewa iglaste licznie występują w postaci pięknych cisów (te rosną tu również w formie krzewiastej) oraz modrzewia i sosen. W ilustrowanym przewodniku dendrologicznym „Zieleń Szczecina” autorzy (A. Stachak, U. Grinn, M. Haas – Nogal, M. Kubus, G. Nowak, M. Nowakowska) piszą o 177 gatunkach i odmianach drzew i krzewów, które można podziwiać w naszym parku. Znajdują się tu cenne, ciekawe okazy.

Wiele drzew to rośliny bardzo stare, często o obwodzie pnia 300, a nawet 400 cm. Na niektórych drzewach umieszczone są małe tabliczki z ich nazwami.

Szczególnie licznie reprezentowane są w parku dęby. Obok tych pochodzenia krajowego – szypułkowych i bezszypułkowych, występują odmiany z zagranicy: dąb gruziński (z terenów Azji Mniejszej), dąb biały odmiana łyżkowata (z terenu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej), dąb burgundzki i dąb burgundzki odmiana wąskolistna (najczęściej spotykane w Europie Południowej i Środkowej), dąb czerwony (z obszarów Ameryki Północnej).

W parku można też znaleźć różne odmiany klonu: klon kolchidzki (rozłożyste, stare drzewo o obwodzie pnia ok. 330 cm), klon kaukaski, klon jawor, klon polny, klon okrągłolistny, klon srebrzysty, klon jesionolistny, klon tatarski, klon Ginnala.

Wśród innych interesujących drzew znajdują się tu: grujecznik japoński, miłorząb dwuklapowy, strączyn żółty, wiązowiec zachodni. Popularny w parku jest cis pospolity odmiany krótkoigłowej, który rośnie w wielu miejscach zarówno w postaci drzew jak i krzewów. Szczególnego uroku nadają parkowi platany klonolistne (obwody pni niektórych z nich liczą ok. 400 cm) i buki zwyczajne (także te rzadziej spotykane – w formie purpurowej zwisającej i w odmianie wycinanej).

Ciekawe okazy krzewów w naszym parku reprezentują: parczelina trójlistkowa (w formie krzewu albo niewysokiego drzewa), krzewuszka cudowna (rodem z Chin, Mandżurii, Japonii, Półwyspu Koreańskiego), różowiec biały (z Japonii i środkowych Chin) – bardzo rzadki w parkach Polski (tak podają autorzy w cytowanej już książce „Zieleń Szczecina”).

W parku nie brakuje drzew o wymiarach pomnikowych (podajemy niektóre za pozycją „Zieleń Szczecina”):
- cis pospolity (obwód jego pnia na wysokości 130 cm wynosi 112 cm),
- buk zwyczajny (rośliny mające 345 i 412 cm w obwodzie),
- kasztanowiec japoński (obwód 304 cm),
- robinia biała (obwód 323 cm),
- topola biała (obwód 486 cm).

W parku zlokalizowany jest jeden pomnik przyrody – jest to głaz narzutowy z różowego granitu.

Park jest miejscem zadbanym, często sprzątanym. Systematyczne strzyżone są trawniki, oczyszczane z liści alejki, grabione liście. Drzewa są konserwowane, leczone, podtrzymywane za pomocą palików, lin stalowych i innych podpór. W miarę potrzeby sadzone są nowe drzewa. Ludziom w ich pracy na terenie parku pomaga nowoczesny sprzęt.

Ścieżka

Przedstawioną poniżej ścieżkę poprowadziłyśmy przez mniej uczęszczane miejsca parku. Chciałyśmy pokazać drzewa o interesujących owocach i nasionach.

1. Nasze zwiedzanie rozpoczynamy od strony Wałów Chrobrego, od ul. Jana z Kolna. Zanim jeszcze wejdziemy do parku, po prawej stronie ścieżki spotykamy glediczię trójcierniową. Na pniu tego wysokiego drzewa wyraźnie widać skupiska dużych, ostrych kolców, cierni (zgrupowanych przeważnie po trzy). Owoce są długie, spiralnie skręcone, mają kształt strąków. Sprawiają wrażenie skórzastych, dojrzałe mają kolor ciemnobrązowy.

2. Wygodna ścieżka prowadzi nas w górę, do parku. Mijamy rzeźbę Prometeusza i kierujemy się w prawo, alejką wysadzaną lipami. Na jej końcu, przy drewnianym „Domku Grabarza” rośnie wysoka, rozłożysta lipa srebrzysta odmiany zwisającej. Owocuje w lipcu, jej owoce mają jajowaty kształt, są lekko brodawkowate.

3. Tuż za lipą skręcamy w lewo i po przejściu drogą kilku metrów znajdujemy się na dużej polanie (z piaskownicą i ławeczkami). Przy drodze, na której stoimy, rośnie żywotnik wschodni. To niskie, wiecznie zielone drzewo o pokrytych łuskami gałązkach. Owalne, grube szyszki (niedojrzałe – lekko niebieskawe) mają podłużne łuski z hakowatymi wyrostkami na szczycie.

4. Idziemy w stronę piaskownicy. Po jej lewym (dłuższym boku) stoi potężna leszczyna turecka. Tuż nad ziemią jej pień rozgałęzia się na dwa osobne pnie (każdy ponad 100 cm w obwodzie, wcześniej były trzy pnie – jeden niestety, złamał się podczas burzy). Leszczyna owocuje bardzo obficie. Owoce nieco podobne są do owoców leszczyny pospolitej, mają jednak większą i grubszą zieloną osłonę, która jest gęsto owłosiona i lepka, trudno uwolnić z niej orzech. Ten również jest podobny do laskowego, ale trochę większy i znacznie twardszy. Posiada jadalne, bardzo smaczne jądro.

5. Wracamy do naszej drogi, która tuż za krzewami śnieguliczki białej łączy się z szerszą alejką. Na niej skręcamy w prawo i idziemy w stronę dobrze widocznej ul. Starzyńskiego (równolegle do ul. Kapitańskiej), przez którą przechodzimy. Teraz znajdujemy się po drugiej stronie parku. Nasza alejka prowadzi dalej, w głąb parku, ale my skręcamy na pierwszym skrzyżowaniu dróg w lewą stronę. Przed nami – po lewej stronie rośnie szupin japoński (wbrew nazwie nie pochodzi z Japonii, lecz z Chin i Korei). To wysokie drzewo z regularną koroną. Jego owoce mają kształt strąków z charakterystycznymi przewężeniami między nasionami (stąd druga nazwa drzewa – perełkowiec).

6. Wygodna szeroka alejka prowadzi nas prosto i po chwili dochodzimy do okazałego orzecha czarnego. Rośnie tuż przy alejce, po jej prawej stronie. Jego pień jest gruby, prosty z wyżłobionymi głębokim bruzdami w korze. Owoce – w zielonej skorupie – kształtem przypominają orzechy włoskie, są jednak większe. Gdy zdejmiemy otoczkę, ukazuje się nam brązowy orzech z mocno żłobioną, twardą skórą, a po rozłupaniu (co jest trudne) – nasienie o nieregularnej, pofałdowanej powierzchni.

7. Teraz przed nami dłuższy prosty kawałek drogi. Przy skrzyżowaniu naszej alejki (po lewej stronie) możemy podziwiać stary okaz dębu czerwonego (obwód pnia – 362 cm). Kilka metrów dalej, na trawniku rośnie korkowiec amurski. To niskie drzewo ze spłaszczoną koroną. Jego owoce są okrągłe, czarne, niewielkie. Mają charakterystyczny terpentynowy zapach. Na drzewie utrzymują się do wiosny.

8. Tuż obok korkowca znajduje się stanowisko surmii pośredniej. Odmiana ta powstała w wyniku skrzyżowania surmii zwyczajnej z surmią żółtokwiatową. Owoce są długie (do 40 cm), cienkie, przypominają zwisające patyczki. Na gałązkach utrzymują się długo, często aż do wiosny.

9. Po przeciwnej stronie alejki naszą uwagę przyciąga kłęk amerykański (rodem z Ameryki Północnej). Jego owoce to grube strąki, osiągające dojrzałość w październiku.

10. Obok, przy ławeczkach spotykamy wierzbę purpurową odmiany karłowej. Dawniej rosło ich tu więcej – dziś została już tylko jedna. Zwraca uwagę swą wiotkością i delikatną budową. Zimą jej pędy nabierają lekko czerwonego koloru.

11. W odległości kilku metrów, po obu stronach alejki rosną wiśnie piłkowane odmiany „Kanzan”. To niewysokie drzewa. Szczególnie pięknie wyglądają wiosną, gdy obsypane są różowymi kwiatami. Kwiaty pojawiają się na gałęziach wcześniej niż liście.

12. Dochodzimy do skrzyżowania kilku alejek. Z boku, po lewej stronie, mijamy kilka potężnych skrzydłorzechów kaukaskich o wielu pniach wyrastających wprost z ziemi. Ich owoce to drobne niekształtne orzeszki ze skrzydełkami – skupione licznie w długie, zwisające owocostany (do ok. 50 cm).

13. Tuż za rogiem, po prawej stronie drogi obserwujemy kasztan jadalny. Owocuje obficie, co roku. Jego owoce (zwane kasztanami jadalnymi albo maronami) są gładkie i brązowe. Mają bardzo kłującą, kolczastą otoczkę, z której trudno je wydobyć. Niestety, nawet w łagodnym szczecińskim klimacie owoce rzadko dojrzewają do końca. Najczęściej ich skóra jest błyszcząca ale wklęsła, nie wypełniona. Czasem tylko można znaleźć dojrzały, duży (wielkości orzecha włoskiego), twardy owoc. Kasztany jadalne przypominają owoce buka (drzewa te są ze sobą spokrewnione), ale kasztany są znacznie większe od bukwi. Najsmaczniejsze są po upieczeniu.

14. Idziemy prosto alejką. Przed nami w oddali widać ul. Malczewskiego. Mijamy jedno a następnie drugie skrzyżowanie naszej drogi z innymi. Dochodzimy do trzeciego skrzyżowania, przy którym stoi duży, rozłożysty dąb węgierski (obwód pnia – 394 cm). Drzewo to ma bardzo charakterystyczne liście, które jesienią mienią się różnymi odcieniami brązu. Owoce – popularne żołędzie – nieco wydłużone – osadzone są w miseczce z kilkucentymetrową szypułką.

15. Dochodzimy do ostatniego skrzyżowania. Przed nami wspomniana już wcześniej ul. Malczewskiego. Skręcamy w prawo, w stronę ujęcia wody z doskonale zachowaną pompą z herbem miasta. Kilka metrów dalej, po prawej stronie drogi stoi stary wiąz szypułkowy, po którym pnie się imponujący wielkością bluszcz pospolity.
Stąd już blisko (dalej w prawo) do ul. Parkowej, która ma połączenie tramwajowe z centrum miasta. Możemy również skusić się na dalszy spacer po parku i przy wiązie szypułkowym pójść w odwrotnym kierunku – wzdłuż ul. Malczewskiego, a potem ul. Matejki. Czeka nas tam jeszcze wiele przyrodniczych atrakcji.

Bibliografia

Kownas Stefan, Piskorski Czesław, Szczecin - miasto parków i zieleni, Warszawa 1978
Kraśnicki Andrzej jr, Moje miasto. Szczecin. Szczecin 2002
Kremer Bruno, Leksykon Przyrodniczy – Drzewa, Warszawa 1996
Ławrynowicz Janusz, Szczecińskie miejsca, Szczecin 2005
Nagłowska Katarzyna, Jankowska Małgorzata, Szkice Szczecińskie, Szczecin 2003
Podralski Jerzy, Moje miasto Szczecin, Szczecin 1997
Stachak Aleksandra, Nowakowska Małgorzata, Park Żeromskiego w Szczecinie oraz Wały Chrobrego z sąsiednimi ulicami, Szczecin 1996
Stachak Aleksandra, Grinn Urszula, Haas – Nogal Małgorzata, Kubus Marcin, Nowak Grzegorz, Nowakowska Małgorzata, Zieleń Szczecina ilustrowany przewodnik dendrologiczny, Szczecin 2000

Uwagi

Informacje dodatkowe
Infrastruktura: park wyposażony jest w wygodne, stylowe ławeczki, a przy każdej z nich stoi estetyczny pojemnik na śmieci. Pojemników tych jest bardzo dużo, rozmieszczone są wzdłuż alejek, i co ważne, systematycznie opróżniane. Do wieczornych spacerów zachęcają dziesiątki stylowych latarni rzucających przyćmione światło. W parku znajduje się piękny zadbany plac zabaw dla dzieci z drewnianymi atrakcyjnymi urządzeniami. Oprócz tego w dwóch innych miejscach w parku również są piaskownice z systematycznie wymienianym piaskiem.
W sezonie letnim przy ul. Plantowej ustawiane są toalety. Przy parku nie ma parkingów, z wyjątkiem jednego, przy ul Wawelskiej (obok basenu Akademii Morskiej). Samochód można zostawić przy ul. Plantowej, Admiralskiej albo na mniejszych bocznych uliczkach, należy jednak wiedzieć, że niektóre z nich objęte są Strefą Płatnego Parkowania – obowiązują tu bilety.

Mocne strony parku: atrakcyjne położenie na reprezentacyjnym szlaku Szczecina, rozległy obszar z interesującą roślinnością, sieć wygodnych, częściowo asfaltowych alejek, bezpieczne miejsca do zabawy (także place do gry w piłkę i górka do zjazdów na sankach), systematyczna dbałość o czystość i porządek.
Słabe strony parku: brak.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Przedszkole Publiczne nr 27 „Żagielek”
ul. H. Pobożnego 6/8
70-508 Szczecin
Opiekun grupy:
Jolanta Kozakowska Małgorzata Klupa
Autorzy opisu:
przedszkolaki oraz ich rodzice i nauczycielki.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Bardzo dziękujemy:
- rodzicom naszych przedszkolaków za dostarczenie materiałów i zaangażowanie w sprawę projektu,
- pracownikom Ligii Ochrony Przyrody za pomoc w zgromadzeniu bibliografii i wsparcie merytoryczne,
- pani dyrektor – mgr Dorocie Majewskiej za sponsorowanie projektu i pomoc w jego szczegółowej realizacji,
- koleżance – mgr Małgorzacie Jackiewicz za systematyczną realizację treści projektu na zajęciach praktycznych w parku,
- mgr Małgorzacie Pająk i mgr Wiolecie Ziółkowskiej za udostępnienie prac plastycznych dzieci

Ładowanie danych ...