Park otaczający Bibliotekę Miejską w Koszalinie to jedno z najpiękniejszych miejsc w mieście. Nazywany jest w dokumentach i przez mieszkańców Parkiem im. Tadeusza Kościuszki, chociaż do dziś oficjalnie nazwy mu nie nadano. Właścicielem terenu jest Gmina Koszalin, zaś użytkownikiem Zarząd Dróg Miejskich w Koszalinie.

Usytuowany jest pomiędzy ulicami: Tadeusza Kościuszki, Młyńską i Aleją Monte Cassino.

Powierzchnia parku wynosi 7, 51 ha. W jego centralnej części mieści się obiekt Koszalińskiej Biblioteki Publicznej, wybudowany na rozległej polanie utworzonej w wyniku wycięcia drzew w czasie inwestycji. Przed gmachem biblioteki rozciąga się obszerny prostokątny plac, wyłożony betonowymi płytami. Jest to Plac Polonii. Od niego rozgałęziają się liczne, utwardzone alejki, którymi można dojść do poszczególnych ulic otaczających park. Główne aleje przecinane są wieloma ścieżkami i dróżkami, z których większość jest również utwardzona. Stwarza to dogodne warunki do odbywania spacerów i podziwiania nierzadkich okazów przyrody. Kiedy dopisują warunki atmosferyczne, spacerowicze wypoczywają na kilkunastu drewnianych ławkach, umieszczonych w pobliżu budynku biblioteki.

Teren parku stanowi istotną część założenia przestrzennego zieleni w mieście. Objęty jest ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Dnia 13.06.1983 r. wpisano go do rejestru zabytków pod nr 1173.

Historia

Historia miejsca, w którym znajduje się park jest bardzo interesująca. Wiąże się ona z życiem dawnych mieszkańców miasta Koszalina, czyli obywateli głównie narodowości niemieckiej. Jak wynika z publikacji „Cmentarze Koszalina” autorstwa Ryszarda Borkowskiego i Jerzego Grynkiewicza, na początku XIX w. obowiązywał zakaz grzebania zmarłych w obrębie murów miejskich. Władze miasta wykupiły więc od jednego z mieszkańców – Westphala – część gruntu biegnącego wzdłuż obecnej ul. Kościuszki i przeznaczyły go na cmentarz. Z czasem teren powiększono o parcelę na lewo od drogi głównej, idąc od wejścia przy ul. Młyńskiej. Uroczystego poświęcenia cmentarza dokonano w roku 1819. Z biegiem lat wyrastały na cmentarzu kaplice i okazałe grobowce bogatych i zasłużonych mieszczan. W 1856 r. na terenie cmentarza wybudowano mieszkanie dla dozorcy, a w 1886 r . przerobiono jedną z istniejących kaplic na dom pogrzebowy. Od strony ul. Młyńskiej na miejsce spoczynku zmarłych koszalinian prowadziła okazała brama cmentarna.

Na cmentarzu pochowano wielu zasłużonych obywateli XIX-wiecznego Koszalina. Najsłynniejszym z nich był Ernst August Braun – burmistrz miasta w latach 1816-1859, a także deputowany do Zgromadzenia Narodowego i tajny Radca Rządowy. Jak dotychczas, w ponad siedemsetletniej historii Koszalina, był on najdłużej urzędującym gospodarzem ratusza. Oprócz niego pochowano tam m.in.: dyrektora gimnazjum Rodera, profesora historii dr Hancke, potomków fabrykanta Vogla czy znaną ówcześnie aktorkę Henriette Hendel-Schulz. W pobliżu jej grobu, znajdowała się mogiła sześciu Francuzów zmarłych w 1879 r. , którzy prawdopodobnie byli ofiarami wojny francusko-pruskiej. Cmentarz formalnie zamknięto w roku 1926, ale nadal chowano zmarłych we wcześniej wykupionych kwaterach. W czasie II wojny światowej przybyły tam jeszcze groby więźniów niemieckich. Po wojnie nikt nie opiekował się opuszczonym cmentarzem. Budynki i grobowce stopniowo ulegały zniszczeniu, aż zupełnie zniknęły z krajobrazu parku. W latach sześćdziesiątych XX wieku na miejscu tzw. Starego Cmentarza utworzono park. W resztki zachowanego starodrzewia wkomponowano aleje parkowe, rabaty kwiatowe i trawniki. W latach siedemdziesiątych na terenie parku wybudowano gmach Biblioteki Wojewódzkiej i postawiono dwa pomniki: Pomnik Więzi Polonii z Macierzą i Pomnik Rodła.

Przyroda

Na terenie parku występują stare, cenne drzewa. Wśród nich pięć objętych ochroną pomnikową. Są to: dąb szypułkowy, trzy jesiony wyniosłe i lipa drobnolistna. Oprócz zabytków można tam znaleźć wiele innych cennych gatunków drzew, są to m.in.: buki zwyczajne, brzozy brodawkowate, choiny kanadyjskie, dęby szypułkowe, graby pospolite, jesiony wyniosłe, kasztanowce zwyczajne, klony, lipy drobnolistne, lipy szerokolistne, orzechy włoskie, platany klonolistne, świerki kłujące, wiązy górskie odm. horyzontalna.

Zwiedzając park natrafimy również na liczne krzewy, takie jak: berberys, bez czarny, dereń biały, głóg jednoszyjkowy, irga zwyczajna, jałowiec pospolity, jałowiec Sawina odm. tamaryszkowata, jaśminowiec wonny, kalina koreańska, karagana drobnolistna, pigwowiec japoński, róża wielokwiatowa, róża szypszyna, różanecznik, śnieguliczka biała, tawuła (japońska, wierzbolistna, Van. Houtte’a).

Wiek najstarszych drzew mieści się w granicach 60-160 lat i występuje w części wschodniej i północnej parku oraz na obrzeżach łąki parkowej. Materiały z konferencji szkoleniowej w Nosowie (2000 r.) pod hasłem: „Skarby przyrody i kultury Pomorza Środkowego” podają, że w „dendroflorze parku wyróżnia się 72 gatunki i odmiany drzew i krzewów, w tym: drzew iglastych – 8 gat. + odmiany; drzew liściastych – 31 gat. + odmiany; krzewów iglastych i liściastych – 33 gat. + odmiany”. Wyżej wymienione źródło podaje również, że „w parku rośnie ok. 700 sztuk drzew, w tym 50 sztuk iglastych. Około 470 sztuk, to tak zwane drzewa okazałe o pierśnicy powyżej 60cm. Krzewy rosną głównie w otoczeniu biblioteki w niewielkich skupieniach przy Alei Monte Cassino, naliczono ich około 900 sztuk”.

Ścieżka

Zaproponowana przez nas ścieżka ma charakter przyrodniczo-historyczny. Taki wybór determinuje niezwykłość tego miejsca, ściśle związaną z przeszłością i teraźniejszością naszego miasta
 

1. Zwiedzanie parku rozpoczynamy wejściem przy ul. Młyńskiej, gdzie znajduje się tablica informacyjna. Wchodzimy na szeroką, utwardzoną aleję. Przed nami rozpościera się widok na budynek Koszalińskiej Biblioteki Publicznej. Park wita swoich gości rosnącymi licznie po obu stronach alei tujami i jałowcami.
 

2. Zatrzymujemy się przy pierwszym rozwidleniu alei i skręcamy w lewo. Po przejściu kilku kroków odwracamy się na zachód, w kierunku ul. Młyńskiej. Naprzeciw, nieco w głębi trawnika, rośnie lipa drobnolistna uznana za pomnik przyrody. Jest to drzewo o obwodzie 420 cm, składające się z dwóch pni, od których rozchodzą się liczne konary. Drzewo zachwyca piękną koroną z nisko przewieszającymi się gałęziami. U nasady zauważymy pęknięcie, które może być niebezpieczne i z czasem spowodować rozłamanie drzewa. Około czternastu metrów dalej, na północ, widzimy pomnik – nagrobek młodego sportowca żyjącego w latach 1909-1926. Oryginalny nagrobek został odrestaurowany przez artystę rzeźbiarza Zygmunta Wujka. Widnieją na nim napisy w języku polskim i niemieckim „Dla uczczenia pamięci zmarłych koszalinian”. Jest to jedyny materialny ślad zachowany po tzw. Starym Cmentarzu. Nieco dalej, na polanie rośnie jesion wyniosły o obwodzie 340 cm, kolejny okaz zakwalifikowany jako pomnik przyrody. Jego ładna, równomierna korona jest bardzo nisko osadzona, a gałęzie swobodnie zwisają ku ziemi. U nasady pnia zauważymy ubytek spowodowany podpaleniem.
 

3. Wracamy na główną aleję i kierujemy się w prawo. Idziemy kilka metrów, przecinamy następną aleję i ponownie – już udeptaną dróżką, pokonujemy około sześćdziesiąt metrów. Tam, w odległości zaledwie kilkunastu kroków, rośnie okazały jesion wyniosły – pomnik przyrody o obwodzie ok. 400 cm. Drzewo charakteryzuje strzelisty, prosty pień i wysoko osadzona korona. U nasady pnia zauważymy wyniesioną bryłę korzeniową. Jest to tzw. „noga słonia” charakterystyczna dla starych okazów jesionu. Drzewo wygląda majestatycznie – rośnie osamotnione. W oddaleniu otaczają go lipy drobnolistne i szerokolistne oraz klony.
 

4. Wracamy do najbliższej, utwardzonej alei. Po prawej stronie widzimy lekkie wzniesienie, a na nim rozległą łąkę. Na łące rośnie 25 młodziutkich dębów. Uroczyście posadzili je w 2006 r. prezydenci miasta, którzy sprawowali władzę w Koszalinie od 1973 r. Miejsce to nosi nazwę „Aleja Dębów Pamięci”. Posadzone drzewa upamiętniają wybitnych przedwojennych koszalinian, głównie o niemieckim rodowodzie, wyjątkowo zasłużonych w kilkusetletniej historii miasta. Otwiera aleję dąb biskupa Hermana von Gleichena, który 23 maja 1266 roku nadał Koszalinowi akt lokacyjny. Na łące znajdziemy też pamiątkowy kamień, a na nim wykuty napis „ALEJA DĘBÓW PAMIĘCI”. Pomysłodawcą całego przedsięwzięcia jest Społeczny Komitet Ratowania Starego Koszalina.
 

5. Dochodzimy do Placu Polonii. Tutaj naszą uwagę przykuwa gmach Koszalińskiej Biblioteki Publicznej im. Joachima Lelewela. Obiekt został zaprojektowany przez A. Dąbrowskiego. Do użytku został oddany w 1973 r. Biblioteka to miejsce, które codziennie odwiedza kilkadziesiąt osób. Mieści się tam kino, wypożyczalnia, czytelnia, fonoteka, sale konferencyjne. W budynku biblioteki oraz na Placu Polonii organizuje się liczne imprezy o charakterze kulturalno-oświatowym. Przyciągają one rzesze zainteresowanych z polski i zagranicy. Na północ od biblioteki stoi Pomnik Więzi Polonii z Macierzą, nazywany również Gniazdem Orłów. Odsłonięto go w 1976 roku podczas III Światowego Festiwalu Chórów Polonijnych w Koszalinie. Ufundowany został przez uczestników cyklicznie odbywających się festiwali. Twórcą pomnika jest Romuald Grodzki. Obecnie, spotkania Polonii przed pomnikiem stały się już tradycją. Kierując się na zachód, naprzeciw biblioteki widzimy obelisk wykonany z kamienia łupanego. Na szczycie obelisku znajdował się piastowski orzeł z brązu, niestety skradziony wiosną 2006 r. W środkowej części widnieje tablica z brązu z napisem: „POLAK POLAKOWI – BRATEM. W 60 ROCZNICĘ POWOŁANIA V DZIELNICY ZWIĄZKU POLAKÓW W NIEMCZECH, PAMIĘCI TYCH CO ODDALI SWOJE ŻYCIE ZA POLSKĘ. FJN 1982-83”. Obelisk, którego twórcą jest artysta rzeźbiarz Zygmunt Wujek, odsłonięto 13 października 1982 r., podczas sesji naukowej poświęconej tajnemu nauczaniu.
 

6. Kierujemy się na północ. Przechodzimy na tyły Pomnika Więzi Polonii z Macierzą i idziemy w stronę alei lipowej. Po lewej stronie mijamy kilka platanów klonolistnych i wchodzimy na aleję lipową. Tutaj można odpocząć na ławkach rozstawionych po obu stronach alei. Obserwujemy wspaniałe drzewa, zwłaszcza lipy rosnące wzdłuż alei, która swoje ujście kończy przy rondzie u zbiegu Alei Monte Cassino i ul. T. Kościuszki. Większość lip to drzewa stare, a więc bardzo cenne. Przemierzamy kilkadziesiąt metrów i na pierwszym rozwidleniu, tuż za klonem zwyczajnym, kierujemy się w prawo. Wąską utwardzoną alejką idziemy kilkanaście kroków. Po prawej stronie, na tyłach biblioteki, rośnie jesion wyniosły. Oznaczony jest tabliczką pomnikową. Jego obwód wynosi około 300 cm. Drzewo wygląda bardzo majestatycznie, wyniośle. Uwagę przyciąga smukły pień oraz wysoko osadzona korona. Rośnie niczym w rezerwacie starych i dostojnie prezentujących się drzew, m.in. jesionów wyniosłych, lip szerokolistnych, klonów zwyczajnych, buków zwyczajnych i dębów szypułkowych. Kiedy odwrócimy się (na wschód), w głębi trawnika zauważymy wyróżniający się swoją wielkością dąb szypułkowy o obwodzie 470 cm.

To pomnik przyrody, który charakteryzuje bardzo wysoki pień, od którego na wysokości ok. 5 m odchodzi kilka konarów przewodnich. Korona tego drzewa jest wąska, ale niezwykle wysoka. Od zachodniej strony widać wgłębienie u nasady drzewa spowodowane nadpaleniem. Na szczęście widzimy, że pień jest wzmocniony specjalnymi metalowymi wiązaniami. Ten imponujący dąb rośnie w sąsiedztwie wiązu górskiego i jesionu wyniosłego zwisającego. Wokół zauważymy liczne drzewa z dużym stażem, m.in.: kilka wiązów górskich, lipy szerokolistne, jesiony wyniosłe. Te stare drzewa górują nad nami niczym olbrzymy. Podziwiamy ich wspaniałość, wytrwałość i walkę z nie zawsze przychylnymi siłami natury. Zauroczeni ich pięknem, kierujemy się w prawo i skręcamy w stronę biblioteki. Idziemy alejką wzdłuż ul. Kościuszki, gdzie po obu stronach obserwujemy licznie rosnące jesiony wyniosłe. Przechodzimy ulicę dojazdową do biblioteki, mijamy skwer, na którym swoje miejsce znalazły liczne krzewy, m.in.: śnieguliczka biała, jaśminowiec wonny, tawuła Van Houtte’a, tawuła japońska, tawuła wierzbolistna, dereń biały, kalina koreańska. Możemy tam również podziwiać stare drzewa, takie jak klony zwyczajne, jesiony wyniosłe, brzozę brodawkowatą i dąb szypułkowy.

Znajdujemy się znów na Placu Polonii. Tutaj kończy się proponowana przez nas trasa ścieżki. Po lewej stronie widzimy dach amfiteatru i otaczający go park. Chętni do dalszego zwiedzania muszą zejść szerokimi schodami tarasowymi po lewej stronie, przejść przez ulicę im T. Kościuszki i rozpocząć następną przygodę spotkania z koszalińską naturą.

Bibliografia

Borkowski R., Grynkiewicz J., Cmentarze Koszalina, Koszalin 1998
Dopieralski R., Pomników losy [w:] „Tygodnik Koszaliński”, nr 16, 1998
Inwentaryzacja szczegółowa zieleni, dokumentacja Biura Projektów Urbanistycznych i Komunalnych, Koszalin 1979
Konarski B., Pomniki, popiersia i tablice pamiątkowe w Koszalinie [w:] „Jantarowe szlaki”, nr 1, 1990
Kubacki M., Drzewa uznane za pomniki przyrody na terenie miasta Koszalina, Koszalin – Łódź 2001
Materiały konferencyjne, Skarby przyrody i kultury Pomorza Środkowego, Koszalin – Nosowo 2000
Michalak P., Pomniki III Rzeczypospolitej w Koszalinie [w:] „Ziemia Koszalińska 1945 – 2005, Historia i pomniki”, Laskowski L. (red), Koszalin 2005

Uwagi

Informacje dodatkowe

Mocną stroną parku jest to, że wzbogaca krajobraz Koszalina. Wchodząc w skład dużego kompleksu zieleni na terenie miasta, wpływa korzystnie na polepszenie warunków estetycznych i sanitarnych, kształtuje mikroklimat przyległych placów i ulic. Każdego dnia park odwiedza wielu amatorów biernego i czynnego wypoczynku. Park wyposażono w ławki, kosze i oświetlenie, co podnosi jego walory turystyczne. Na Plac Polonii prowadzi droga dojazdowa, można więc dojechać tam samochodem, ale parkować pojazdy powinniśmy w wyznaczonym miejscu, na parkingu przy ul. Kościuszki.

Najsłabszą stroną parku jest to, że panuje w nim hałas. Gwar dobiegający z trzech otaczających park ulic, utrudnia pełny relaks wypoczywających tam osób, zwłaszcza w godzinach rannych i popołudniowych. W parku brakuje też szaletów miejskich, z toalety można skorzystać jedynie w budynku biblioteki.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum nr 12 w Koszalinie
ul. Połczyńska 71 a
 
Opiekun grupy:
Urszula Gąsiorowska  Sławomir Wygoda
Autorzy opisu:
uczniowie z III klasy gimnazjum – Sylwia Bujak, Monika Jaworska, Paulina Jażdżewska, Sebastian Kucab, Monika Majerczak, Adriana Perz, Kamila Zalewska oraz nauczyciele: języka polskiego – Urszula Gąsiorowska; historii i wiedzy o społeczeństwie – Sławomir Wygoda.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Realizatorzy projektu serdecznie dziękują
? pani Zuzannie Sugier – Głównemu Specjaliście ds. Zieleni Zarządu Dróg Miejskich w Koszalinie za udostępnienie materiałów informacyjnych i mapy parku;
? pani Lilianie Gogolewskiej – nauczycielce geografii za doradztwo merytoryczne podczas opracowywania zebranych materiałów;
? panu Zygmuntowi Wujkowi – artyście rzeźbiarzowi za udzielenie cennych informacji na temat historii parku i historii istniejących w nim pomników;
? pracownikom Koszalińskiej Biblioteki Publicznej za pomoc w odszukaniu dostępnych publikacji.

Ładowanie danych ...