Gmina Gryfino leży w południowo-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, nad wschodnim ramieniem rzeki Odry, zwanym Regalicą. Park położony w centrum miasta, w jego starej części na wzniesieniu, po brzegu dawnej pradoliny Odry. Otoczony: od północy ulicą 1-go Maja, od wschodu terenem PKP z ulicą Kolejową, od południa ul. Armii Krajowej, a od zachodu ulicą Parkowa. Park jest własnością komunalną gminy Gryfino.

Powierzchnia 6,02 ha – to obszar całego parku. Alejki parkowe utwardzone drobnym kamieniem tłuczeniowym. Główne alejki łączą się z przyległymi do parku ulicami – ulicą 1-go Maja, Parkową i Armii Krajowej. W północnej części parku, przy jednej z alejek znajduje się głaz narzutowy, na którym umieszczona jest tablica poświęcona patronce parku, gryfińskiej nauczycielce, poetce, malarce, miłośniczce przyrody.

Infrastruktura: Wzdłuż alejek rozmieszczone są latarnie oświetleniowe, ławki, kosze na śmieci i pojemniki na odchody zwierzęce. W północno-zachodniej części parku utworzono plac zabaw ogrodzony drewnianym płotem. Przy głównych wejściach do parku znajdują się tablice informujące nas o stanie obecnym i historii parku. Podobną wizytówkę ma fragment muru miejskiego i Brama Bańska sąsiadujące z parkiem.

Historia

Od 1254 roku z chwilą założenia miasta do 1750 roku przebiegały tędy (wzdłuż obecnego parku) mury miejskie, wały obronne i fosa. Od południowo-zachodniej strony parku pozostał do dzić dobrze zachowany fragment murów z Bramą Bańską. Mury i Brama pochodzą z XIV wieku, pierwotna długość murów 1900 m, wysokość 9 m z licznymi wieżyczkami i dwoma bramami: jedna od północnej strony miasta – Szczecińska (już nie istniejąca), druga od południowej strony – Bańska. Brama Bańska stoi u wrót starego Gryfina, tędy przebiegał stary trakt w kierunku Widuchowej, Chojny, Bań.

Po 1750 roku wały obronne rozplantowano, zasypano fosę i w miejscu obecnego parku utworzono działki. Gdy zabrakło miejsca na pochówek wokół kościoła utworzono na tym terenie (pod murami) cmentarz, na którym chowano w rodzinnych grobach zmarłych mieszkańców miasta. Cmentarz istniał przez 130 lat, gdy znów zaczęło brakować miejsca na pochówek, zorganizowano inne miejsce pochówku, które pełni tę rolę do dnia dzisiejszego. Jest to miejsce równie atrakcyjne botanicznie ze względu na okazały i różnogatunkowy drzewostan.

Teren po cmentarzu z czasem zmieniał się, ubywało nagrobków, a z racji ciekawej i różnorodnej roślinności był miejscem spacerów, wypoczynku – stawał się stopniowo parkiem. Do sześćdziesiątych lat XX wieku w parku jeszcze istniały neoklasycystyczne grobowce wzniesione na wzór świątyń greckich i starorzymskich. Pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia park miejski otrzymał imię S.A. Kalinowskiego. Był to zasłużony żołnierz radziecki, który zginął w walkach wyzwoleńczych o Pomorze Zachodnie. Tak było do 30 grudnia 2003 roku kiedy to uchwałą Rady Miejskiej w Gryfinie zdecydowano zmienić patrona parku i nadano mu nowe imię – Stanisławy Siarkiewicz.

Stanisława Siarkiewicz urodzona w 1922 roku, była pierwszą po wojnie nauczycielką języka polskiego w gryfińskim Liceum Ogólnokształcącym. Pracowała w tej szkole od 1945 do 1977 roku. Jej pasją była nie tylko praca z młodzieżą, ale również pasja tworzenia. Jej otwartość i wrażliwość na otaczający świat zaowocowała licznymi pracami literackimi i malarskimi, w których zawarła piękno przyrody.

Przyroda

Na terenie parku występują 32 gatunki i odmiany drzew. Zdecydowaną większość drzewostanu stanowią drzewa liściaste. Najliczniej występuje lipa drobnolistna (Tilia cordata) i klon pospolity (Acer platanoides). Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) i wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), w większości samosiewy również należą do częstych gatunków. Najcenniejszymi drzewami w parku są dęby, jest ich aż 5 gatunków: dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), dąb czerwony (Quercus rubra), dąb szkarłatny (Quercus coccinea), dąb burgundzki – frędzelkowaty (Quercus cerris). Ten ostatni, pochodzący z południowo-wschodniej Europy i Azji Mniejszej, jest rzadkością na terenach Pomorza Zachodniego, a w parku jest jedynym okazem. Ciekawie prezentują się topole białe – białodrzew (Populus alba) i topola czarna (Populus nigra), obwód niektórych egzemplarzy w pierśnicy przekracza 4,7 m. Mniej licznie występuje platan klonolistny (Platanus acerifolia), lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos), klon jawor (Acer pseudoplatanus), brzoza brodawkowata (Betula pendula), wierzba płacząca (Salix x chrysocoma), buk pospolity (Fagus sylvatica), wiąz szypułkowy (Ulmus laevis), kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea) i kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum). Kasztanowcom w ostatnim okresie poświęca się wiele uwagi, ponieważ z racji zagrożenia szrotówkiem poddawane są zabiegom pielęgnacyjnym, które mają na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się tego ekspansywnego owada.

Pojedynczymi gatunkami występującymi w parku są: glediczja trójcierniowa (Gleditsia triacanthos) – obok niej ze zmurszałego już pnia jej krewniaczki odrosły młode pędy glediczji, klon srebrzysty (Acer saccharinum) – korona zniszczona przez wiatr, z pnia odrosły nowe pędy, wiśnia ptasia (Cerasus avium), śliwa ałycza – wiśniowa (Prunus cerasifera), skrzydłorzech kaukaski (Pterocarya fraxinifolia), klon jesionolistny (Acer negundo), klon jawor odmiana ciemnopurpurowa (Acer pseudoplatanus Purpureum).

Drzewa iglaste są w mniejszości, dominującym gatunkiem z tej grupy jest cis pospolity (Taxus baccata), wiele okazów tego gatunku zasługuje na miano drzewa pomnikowego. Modrzew europejski (Larix decidua) i świerk pospolity (Picea abies) występuje mniej licznie, a sosna pospolita (Pinus sylvestris) i sosna czarna (Pinus nigra) to pojedyncze młode drzewa.

W południowej części parku i przy fragmencie murów rozrosła się śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus) i bluszcz pospolity (Hedera helix) wspinający się po pniach drzew i murze obronnym nadaje im szczególnie w porze jesieni i wczesnej wiosny dodatkowego uroku. Podszyt parku stanowią liczne młode drzewa (samosiewy i nowe nasadzenia) świerka pospolitego, dębu szypułkowego i bezszypułkowego, buka pospolitego i czerwonego, modrzewia europejskiego oraz lipy drobno i szerokolistnej. Runo parku to trawa, rośliny cebulkowe: szafirki (Muscari), śnieżyczka – przebiśnieg (Galanthus nivalis) i liczne pospolite gatunki roślin zielnych.

Drzewa w parku są zadbane, przez cały rok prowadzone są zabiegi pielęgnacyjne drzew i runa, koszenie trawy w porze lata i grabienie opadłych liści w porze jesieni. Kasztanowce były poddawane mikroiniekcji ochronnej przed szrotówkiem, zabieg ten, wygrabianie i utylizacja liści zmniejszył ilość tego owada na liściach. W parku możemy też spotkać ptaki: wróble (Passer domesticus), sikorki bogatki (Parus major), dzięcioły (Picinae), gołębie (Columbinae), kosy (Turdus merula).

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana ze względu na walory przyrodnicze i historyczne. Trasę ścieżki wytyczono wzdłuż już istniejących alejek obok których lub w ich pobliżu znajdują się ciekawe obiekty przyrodnicze. Początek ścieżki to wejście do parku od strony północno-wschodniej, od dworca PKP, PKS i TAXI.

Wchodząc na teren parku mijamy szpaler kasztanowców pospolitych (Aesculus hippocastanum) (na planie parku pod nr 1) z pojedynczym kasztanowcem czerwonym (Aesculus carnea) (nr 2), rosnące wzdłuż przyległego do parku parkingu. Przed nami skrzyżowanie wielu alejek, przy jednej z nich leży głaz narzutowy z tablicą pamiątkową patronki parku.

Tuż nad nim stoi dostojnie dąb czerwony (Quercus rubra) (nr 3) z szarozieloną gładką korą na pniu i konarach, liście długie mają 4-5 par zaostrzonych klap, jesienią przybierają piękną czerwoną barwę, owoce beczułkowate żołędzie. Ojczyzną dębu czerwonego jest Ameryka Północna, jest gatunkiem dobrze znoszącym zanieczyszczenia powietrza.

Idziemy alejką na wschód parku w stronę wzniesienia (park usytuowany na wzniesieniu doliny Odry w zaciszu centrum miasta) mijamy klomb z różami rabatowymi, za którym nie da się nie zauważyć pnia klonu srebrzystego (Acer saccharinum) (nr 4) z ubogą koroną którą stanowią odrosty z pnia. Gatunek ten ma kruche gałęzie łamiące się pod naporem silnego wiatru lub ciężaru śniegu zimą. Jest drzewem dekoracyjnym ze względu na duże, dłoniaste pięcioklapowe ze srebrzysto-szarym spodem liście. Ojczyzną klonu srebrzystego są wschodnie obszary Ameryki Północnej.

Obok klonu po drugiej stronie alejki widać niezbyt okazałą glediczję trójcierniową (Gleditsia triacanthos) (nr 5) jej nazwa rodzajowa pochodzi od nazwiska niemieckiego botanika Gleditscha, a gatunkowa od trójdzielnych cierni długich na 6-7 cm na pniu i gałęziach. Glediczja ma duże parzystopierzaste liście, kwiaty niepozorne zielone i owoce długie na ok. 20 cm i dłuższe, płaskie skręcone strąki o barwie ciemnych oliwek. Nasiona dojrzewają w porze późno jesiennej, chętnie są zjadane przez ptaki.

Na wschód od glediczji stoi drugi z pięciu gatunków dębu w tym parku – dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) (nr 6) nie jest okazałym drzewem ale wart zwrócenia uwagi ponieważ dęby wśród europejskich drzew są symbolem siły, godności i długowieczności. Są gatunkiem dominującym w polskich lasach mieszanych. Mają liście wrębne, klinowate u nasady ogonka, żołędzie siedzące.

Podążając alejką lipową na południe przed nami wśród drzew liściastych zobaczymy gatunek iglasty - sosnę czarną (Pinus nigra) (nr 7) z czarną korą pnia i konarów przesyconych żywicą. Igły długie ciemnozielone, szyszki jajowate prawie czarne. Jest drzewem dekoracyjnym w parkach. W Polsce występuje rzadko.

Na południowy zachód od sosny, stoi lipa drobnolistna (Tilia cordata) (nr 8) z masywnym pniem, rozłożystą koroną, sercowatymi liśćmi od spodu niebieskozielonymi, kwiaty wonne zebrane w wierzchotki. Lipy są pospolitymi drzewami w zadrzewieniach parkowych, dają piękne efekty perspektywiczne. Wszystkie gatunki lip są wartościowymi roślinami miododajnymi. Kwiat lipy zawiera olejki lotne, cukry i śluzy, jest poszukiwanym surowcem leczniczym. Stosuje się go przy przeziębieniach i nieżytach dróg oddechowych.

Idziemy dalej na południe, mijamy stojący obok ścieżki (prowadzącej na peron pierwszy teren PKP) jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) (nr 9).

Przed nami kilkanaście metrów od jesionu widać wysokie i okazałe modrzewie europejskie (Larix decidua) (nr 10) z luźną, wysoko osadzoną koroną z masywnym prostym pniem pokrytym grubą popękaną korą, z żółto-brązowymi pędami, jasnozielonymi igłami i brązowymi szyszkami. Jest jednym z niewielu drzew iglastych gubiących igły na zimę.

Na wschód od modrzewi po drugiej stronie alejki stoją w skupieniu cisy pospolite (Taxus baccata) (nr 11), których jest dużo w parku, a ich piękno przyciąga wzrok.

Kolejny przystanek to brzoza brodawkowata (Betula pendula) (nr 12) z pniem pokrytym białą łuszczącą się okrężnie korą, z luźno zwisającymi gałęziami (młode gałązki pokryte kropelkami żywicy). Jest drzewem pospolitym, występującym na obszarach o zimnym północnym klimacie. Ze względu na swą delikatną koronę stanowi ważny element dekoracyjny w parku.

Na zachód od brzozy rośnie jej liściasty sąsiad ze stożkowatą zwartą koroną – klon jawor odmiana ciemnopurpurowa (Acer pseudoplatanus Purpureum) (nr 13). Jest gatunkiem chętnie sadzonym w parkach jako drzewo ozdobne. Młode liście są zielone, a starsze od spodu purpurowoczerwone.

Skręcamy na zachód. Przed nami szpaler drzew liściastych rosnących wzdłuż alejki, składający się z klonów, lip, wiązów. Idziemy alejką na południowy zachód wzdłuż ulicy Armii Krajowej, kilka metrów od alejki mijamy topolę białą (Populus alba) (nr14) rosnącą w towarzystwie dębów. Okaz ten ma pokaźnych rozmiarów pień (obwód w pierśnicy 4,8 m), ale niezbyt okazałą koroną zniszczoną zapewne zębem czasu. Kora na pniu w górnej części szarobiała, liście dłoniasto-klapkowe, pod spodem pokryte białym kutnerem. Ze względu na ciekawe ulistnienie często sadzi się ją w parkach.

Poniżej topoli rośnie dąb burgundzki-frędzelkowaty (Quercus cerris) (nr15) o wyniosłej koronie z liśćmi długimi, eliptycznymi z klapkami i dekoracyjnymi owocami orzecha siedzącego w frędzelkowatych miseczkach. Podobnie jak wszystkie dęby jest odporny na mrozy i zanieczyszczenia powietrza, jest drzewem długowiecznym, atrakcyjnym w nasadzeniach parkowych.

Podążając alejką na południowy zachód w stronę Bramy Bańskiej mijamy lipy i wiązy porośnięte bluszczem pospolitym, dochodzimy do kolejnej grupy drzew, do platanów klonolistnych (Platanus acerifolia) (nr16) z ciekawym pniem w żółto-brązowe łaty po złuszczającej się dużymi płatami korze. Konary rozłożyste z dużymi liśćmi pięcioklapkowymi i dekoracyjnymi kulistymi owocami na długich szypułkach. Platany są drzewami ozdobnymi, długowiecznymi, odpornymi na zanieczyszczenia.

Skręcamy w alejkę prowadzącą do skrzyżowania ulic od południowej strony parku, mijamy wiekową wierzbę płaczącą (Salix x chrysocoma) (nr 17) z grubym pniem (obwód 3,8 m), żółtymi luźno zwisającymi pędami o liściach lancetowatych, podłużnych, jest dekoracyjnym drzewem w parku.

Obok wierzby po przeciwnej stronie alejki tuż przy skrzyżowaniu, kolejny przystanek to rosnące obok siebie 3 cisy pospolite (Taxus baccata) (nr18) z korą na pniu cienką szarowiśniową, łuszczącą się, korona lekko stożkowa z zimozielonymi płaskimi igłami. Zapewne są to okazy drzew pomnikowych. Całe drzewo z wyjątkiem czerwonej osnówki otaczającej nasiona zawiera trujące alkaloidy – taksyny (nieszkodliwe dla przeżuwaczy np. saren i jeleni, które niszczą młode rośliny w lasach). Jest gatunkiem wolno rosnącym objętym całkowitą ochroną. W średniowieczu używano go do wyroby łuków i kusz (drewno twarde, elastyczne) dlatego w dużej mierze gatunek ten został wyniszczony.

Na północny zachód od cisów stoi sędziwa Brama Bańska z fragmentem muru miejskiego. Wracamy w kierunku północno-wschodnim ulicą Parkową (skrajem parku), wzdłuż której lipy drobnolistne tworzą efektowny szpaler, schodzimy z tej uczęszczanej przez samochody drogi kierując się na północny wschód w stronę placu zabaw, by po drodze podziwiać kolejne ciekawe botaniczne okazy.

Mijamy lipę szerokolistną (Tilia platyphyllos) (nr 19) – spośród wszystkich lip najbardziej długowieczny gatunek. Liście ma duże zielone, miękko owłosione, kwiaty wonne miododajne, owoce twarde owłosione.

Na północny wschód od lipy, kolejny przystanek to klon jesionolistny (Acer negundo) (nr 20). Jest drzewem północnoamerykańskim o nisko rozgałęzionym pniu, gałęziach ciemnozielonych z białym woskowatym nalotem, liście przypominają liście jesionu. Do Europy sprowadzony w XVII wieku, obecnie sadzony w parkach, wzdłuż ulic jako drzewo ozdobne. Idąc od jesionu w stronę alejki tuż za nią widzimy kolejny dąb – szypułkowy odmiana kolumnowa (Quercus robur – Fastigiata) (nr 21). Uprawiany jako gatunek ozdobny, pokrojem zbliżony do topoli włoskiej, od której rośnie wolniej, ale żyje dłużej. Gałęzie falisto pogięte, owoce – żołędzie na długich szypułkach.
W naszej powrotnej drodze warto też udać się do stojącego przed placem zabaw skrzydłorzecha kaukaskiego (Pterocarya fraxinifolia) (nr 22) i dostojnej topoli białej (Populus alba) (nr 23) porośniętej bluszczem pospolitym. Skrzydłorzech jest młodą nasadą tego gatunku z długimi złożonymi liśćmi o listkach ciemnozielonych, błyszczących.

Plac zabaw (nr 24) jest doskonałym miejscem zabaw i wypoczynku małych mieszkańców miasta. Teren placu zagospodarowany, ogrodzony, z estetycznym i bezpiecznym sprzętem do zabaw dzieci i odpoczynku opiekunów. Mijając plac zabaw kierujemy się na północ, a po drodze spotykamy robinię białą (Robinia pseudoacacia) (nr 25) z mocno zniszczoną koroną. Podobnie jak lipy jest rośliną miododajną. Pochodzi ze wschodnich terenów Ameryki Północnej.

Dęby to kolejny przystanek dwóch okazałych gatunków rosnących w swoim sąsiedztwie. Dąb szypułkowy (Quercus robur) (nr 26) i dąb szkarłatny (Quercus coccinea) (nr 27). Drzewa o grubym pniu i rozłożystych konarach. Dąb szypułkowy ma liście o zaokrąglonych klapach z krótkim ogonkiem, owoce - żołędzie osadzone parami na długiej szypułce. Liście są często atakowane przez błonkówki z rodziny galasówkowatych tworzące kuliste narośla (galasy), z których kiedyś produkowano atrament. Może żyć 1000 lat. Drewno po kilkusetletnim leżeniu w warunkach stałej wilgotności czarnieje zachowując swoje mechaniczne właściwości tworzy tzw. czarny dąb - „polski heban”. Dąb szkarłatny ma liście eliptyczne podobne do dębu czerwonego, ale są mniejsze, głębiej wcięte, a jesienią przybierają barwę szkarłatnoczerwoną, owoce - żołędzie prawie w całości ukryte w miseczce. Jest gatunkiem dekoracyjnym w parkach.

Opuszczamy teren parku, kierując się w północno-wschodnią stronę parku, tam gdzie nasza przygoda dendrologiczna się rozpoczęła. Przysiadamy na jednej z ławek tuż przy tablicy pamiątkowej, by raz jeszcze spokojnie rozejrzeć się i nasycić widokiem pięknych starych drzew i ich otoczenia

Bibliografia

Przewodnik po parku miejskim im. Stanisławy Siarkiewicz w Gryfinie, Gryfino 2004
Rotański Krzysztof Marek, Atlas i klucz – drzewa i krzewy, Krzeszowice 1999
Senata Włodzimierz, Drzewa i krzewy iglaste, Warszawa 1987
Senata Włodzimierz, Drzewa i krzewy liściaste, Warszawa 1991-1996
Gorczyński Tadeusz, Rośliny użytkowe, Warszawa 1966
Chudoba Stanisław, Zoologia, Warszawa 1980
Jerzy Buczyński, Gryfino i okolice, przewodnik turystyczny, Warszawa 1963
www.drzewa.org.pl
www.drzewa.net.pl
www.gryfino.pl

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa Nr 1 w Gryfinie
ul. Łużycka 22
74-100 Gryfino
Opiekun grupy:
Grażyna Ejsmont  
Autorzy opisu:
uczniowie klas V i VI, członkowie koła przyrodniczego, turystyczno-krajoznawczego i LOP działającego przy szkole: Basia Lechowicz, Agata Ziemba, Sandra Baran, Sara Kurkowska, Natalia Dereń, Małgosia Wojciechowska i Aleksandra Budner.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy pracownikom UMiG w Gryfinie z wydziału Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska, p. mgr Krzysztofowi Czosnowskiemu z wydziału Planowania Przestrzennego, Strategii, Rozwoju i Inwestycji, p. mgr Leopoldowi Kemming - dyrektorowi Miejskiej Biblioteki Publicznej i pracownikom Biblioteki, za doradztwo merytoryczne, udostępnienie informacji i danych oraz pomoc w ich uzyskaniu.

Ładowanie danych ...