Gmina Andrychów leży na południu Polski, w południowo-zachodniej części małopolski, pomiędzy Wadowicami a Bielskiem Białą, nieopodal Oświęcimia i Kalwarii Zebrzydowskiej. Rozpościera się w kotlinie u podnóży Beskidu Małego nad rzeką Wieprzówką – lewym dopływem Skawy, która zbiera wody z potoków Rzyczanki i Targaniczanki. Większa część gminy znajduje się w obrębie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny. Ponadto najcenniejsze obiekty andrychowszczyzny objęto ochroną: rezerwatową (rezerwat przyrody “Madahora”), pomnikową (okazy drzew m.in. w Parku Miejskim i pobliskich Targanicach oraz wychodnia skalna z piaskowców pod Przełęczą Kocierską) oraz w formie użytków geologicznych (przełom Rzyczanki przez czarne łupki wierzowskie na granicy Zagórnika i Sułkowic).

Park położony jest w centrum miasta. Zajmuje powierzchnię 3,4 ha. Teren Parku Miejskiego w Andrychowie obejmuje działki o nr ewidencyjnych: 155/1, 155/2, 187, 188, 189/2, 190, 1191, 195, 196, 197/1, 197/2, 1911, 1919/2, 6556, 6555, 1919/11, 6165, 6163, 6162, 6781, 1919/4, 1919/14. Od wschodu jego granice wyznacza potok Młynkówka oraz wąski pas zabudowań i ulica Garncarska. Od północy granicę stanowi ul. Krakowska, od zachodu ul. Rynek oraz zabudowa rynku miejskiego. Od strony południowej park graniczy z zabudowaniami kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Macieja. Park powstał na terenie byłego przypałacowego parku.

Od roku 2004 park w ramach Projektu Rewitalizacji Centrum Miasta jest sukcesywnie odrestaurowywany. Pierwsze prace dotyczyły odnowy i wybrukowania alejek parkowych. W kolejnych latach po przeprowadzonej inwentaryzacji drzewostanu wykonywane są prace związane z wycinką drzew chorych, nasadzaniem nowych i przeprowadzeniem zabiegów pielęgnacyjnych. W Strategii Rozwoju Miasta na lata 2006-2013 opisane są szczegółowo planowane prace i źródła ich finansowania (częściowo ze środków własnych i w dużej mierze ze środków unijnych).

W części wschodniej parku znajduje się rozległy staw z okrągłą wysepką. W ramach prac rewitalizacyjnych został oczyszczony, usunięto z jego brzegów stare, uszkodzone, chore okazy, obsadzono nowe drzewa i krzewy oraz sprowadzono różne gatunki ptactwa wodnego. Okazy fauny można podziwiać z licznych ławeczek usytuowanych w alejkach dookoła stawu oraz z dwóch pomostów widokowych – nowego, drewnianego ulokowanego na południowo-zachodnim brzegu stawu oraz pozostałości przystani kajakowej w części wschodniej. Na południe od stawu oddzielony pasem alejek i zieleni znajduje się nowy plac zabaw. Tworzy go wiele atestowanych, drewnianych elementów małej architektury rekreacyjnej dla dzieci (zjeżdżalnie, piaskownica, huśtawki, drabinki, ścianka wspinaczkowa, “pajęczyna”, zestaw sprawnościowy, “altanka”).

W części północno-zachodniej parku znajdują się zabudowania klasycystycznego pałacu z XIX w. z wozownią. W części zachodniej parku, przy prawym skrzydle pałacu, znajduje się fontanna. Infrastrukturę parku uzupełniają klomby z kwiatami (usytuowane m.in. przed pałacem oraz przy fontannie) oraz drewniane rzeźby (znajdujące się w przesmyku między pałacem a zabudowaniami kościoła parafialnego). Przy północno-zachodnim brzegu stawu znajduje się kawiarnia “Oaza”. W zabudowaniach dawnej wozowni, stojącej wolno w przedłużeniu lewego skrzydła pałacu, znajduje się kawiarnia “Pod Platanem”.

Historia

Lokacja wsi Andrychów nastąpiła prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV w. za sprawą uchodźców z Moraw. Miejscowość przechodziła różne koleje losu – zmieniała nazwy i właścicieli, na przemian rozwijała się i upadała. Ze względu na klimat i warunki geograficzne rozwijała się w kierunku rzemiosła a nie rolnictwa. Królewski dekret z 24 października 1767 r. nadał miejscowości prawa miejskie.

Andrychów jest dzisiaj miastem liczącym ponad 22 tys. mieszkańców i siedzibą gminy należącej do powiatu wadowickiego w województwie małopolskim. W skład gminy wchodzi miasto i 8 sołectw. Gmina liczy ponad 43,8 tys. mieszkańców i zajmuje obszar ponad 100 tys. km2.

Park Miejski wywodzi swe korzenie z obszernego parku dworskiego, rozciągającego się na wschód od pałacu, z wąskim “przesmykiem” między pałacem a kościołem. Na początku XIX w. rodzina Bobrowskich odkupiła dobra andrychowskie od rodziny Ankwiczów. Dawny dwór został przekształcony w okazałą rezydencję. Pierwotnie od obecnego dużego stawu w kierunku zachodnim spływał strumień, koło kościoła tworzył drugi staw i na zachód od pałacu trzeci. Stawy te stanowiły pozostałość po dawnym systemie obronnym, otaczającym dwór.

W 1875 r. hrabia Karol Bobrowski darował miastu staw zachodni, na miejscu którego urządzono Planty Miejskie oraz plac, stanowiący przedłużenie Rynku ku północy. W 1905 r. zasypano staw środkowy. Po II wojnie światowej park dworski przekształcono w Park Miejski. Stanowi on jedno z najatrakcyjniejszych i najpiękniejszych punktów miasta. Do lat 90-tych staw z malowniczą wysepką pełnił rolę ośrodka sportów wodnych (kajaki, rowery wodne).

Na przestrzeni lat w klasycystycznym pałacu miesiły się różne instytucje m.in.: biuro paszportowe, przedszkole miejskie, Ośrodek Pracy Pozaszkolnej. Obecnie mieści się tam m.in., Izba Regionalna Towarzystwa Miłośników Andrychowa, galeria “Pasja”, Klub “Pod Basztą”. Działające w mieście Centrum Kultury i Wypoczynku organizuje na przestrzeni całego roku szereg cyklicznych imprez, których część odbywa się na świeżym powietrzu w różnych punktach miasta w tym m.in. w Parku Miejskim lub pomieszczeniach pałacu (m.in. Dni Andrychowa, Urodziny Miasta, Pszczelarsko-Turystyczna Wiosna w Beskidach, wystawy plenerowe Grupy Twórców “MY”, koncerty orkiestr dętych na powietrzu oraz jazzu, rocka, bluesa, muzyki gitarowej Bałkanów, Ameryki Pd., Hiszpanii w “Klubie pod Basztą” i wiele innych).

Przyroda

Park Miejski w Andrychowie został objęty ochroną konserwatorską zgodnie z decyzją nr KI.IV-5340/7/87 z dn. 8.06.1987 r. – nr rej. A-504 obejmującą dobra kultury “Pałac klasycystyczny z I poł. XIX w. Pozostałość pałacowa parku ze stawem”.

W 2005 r. przeprowadzono inwentaryzację drzewostanu z opisem stanu zdrowotnego drzew oraz wskazaniem niezbędnych zabiegów pielęgnacyjnych na terenie Parku Miejskiego w Andrychowie. Drzewostan parku w znacznej części stanowią stare (ok. 150-letnie) drzewa będące pozostałością dawnego założenia parkowego. Znajdują się również drzewa i krzewy nasadzone w różnych okresach oraz liczne samosiewy. Przegląd inwentaryzacyjny wykazał, że duża grupa drzew wymaga cięć sanitarnych i korygujących oraz założenia wzmocnień mechanicznych.

W przypadku drzew i krzewów będących w złym stanie zdrowotnym, bez szans na dalszy prawidłowy rozwój oraz stwarzających zagrożenie dla otoczenia zastosowano wycięcie. Większość cięć i zabiegów została już wykonana.

Drzewostan parku obejmuje wiele cennych gatunków drzew i krzewów rodzimych oraz obcych. W parku rosną stare i cenne okazy drzew z gatunków: platan, miłorząb, dąb, lipa. W parku rosną trzy drzewa będące pomnikami przyrody:
- lipa drobnolistna (Tilia cordata) dwupniowa o obwodzie 226 i 297 cm, wysokość 25 m, średnica korony 10 m,
- dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie 399 cm, wysokość 24 m, średnica korony 15 m,
- platan klonolistny (Platanus x acerifolia) 509 cm, wysokość 25 m, średnica korony 20 m.

Przyrodę parku uzupełniają bardzo ciekawe okazy fauny – ptactwa wodnego. Obecnie teren stawu i wysepki zamieszkuje 30 gatunków. Opiekę nad ptactwem na zlecenie Urzędu Miejskiego sprawuje opiekun, który dogląda ptaków na co dzień oraz zajmuje się ich przezimowaniem, które nie jest możliwe na terenie stawu miejskiego (klimat, warunki żerowania). Ptaki zakupione zostały ze środków urzędu oraz przez sponsorów. W obrębie stawu oraz wysepki przygotowano dla ptactwa karmniki, budki lęgowe, podesty.

Występujące na terenie stawu oraz przyparkowych zabudowań gatunki ptactwa wodnego to: bernikla kanadyjska, bernikla białolica, bernikla rdzawoszyja, cyraneczka bajkalska, emu, gęgawa, gęsiówka egipska, gęś kubańska, gęś tybetańska, grzywienka, hełmiatka, hełmiatka różowodzioba, kaczka szmaragdowa, kapodziób, karolinka, kazarka rdzawa, łabędź niemy, łabędź czarny, magelanka zmienna, mandarynka, mandarynka biała, ohar, rożeniec, rożeniec białolicy, srebrzanka modrodzioba, śnieżyca cesarska, śnieżyca mała, świstun chilijski, świstun amerykański, żuraw koroniasty.

Ścieżka

Została wyznaczona w oparciu o walory historyczne i przyrodnicze parku. Spacer po parku rozpoczynamy przy wejściu do parku od strony północnej (od ulicy Krakowskiej). Można w to miejsce dotrzeć autobusem podmiejskim i wysiąść na pobliskim przystanku lub samochodem i zatrzymać się na parkingu przy kawiarni “Pod Platanem”.

1. Wchodząc do parku przed oczami mamy stronę frontową XIX w. klasycystycznego pałacu. Pałac powstał w centrum miasta w I połowie XIX w. Rodzina Bobrowskich, która odkupiła dobra andrychowskie od rodziny Ankwiczów przekształciła ich dwór w okazałą rezydencję. Murowany budynek powstał na planie podkowy. Pośrodku skrzydła głównego, od zachodu znajduje się portyk z czterema kolumnami w stylu doryckim i niskim, trójkątnym frontonem.

W prawym skrzydle pałacu mieści się Galeria “Pasja” prezentująca prace m.in. Grupy “MY” (lokalnych artystów) oraz Izba Regionalna prowadzona przez Towarzystwo Miłośników Andrychowa (z bardzo ciekawymi eksponatami folkloru i tradycji miasta i gminy). Proponujemy spacer wokół okrągłego klombu przedpałacowego oraz wizytę w galerii i izbie.

2. Podążając alejką biegnącą od pałacu na północ trasa poprowadzi nas do ławeczki na rozwidleniu. Pod okazałymi kasztanami można chwilę odpocząć, zrelaksować się w cieniu rozłożystych koron drzew, które nasuwają refleksję nad życiem dawnych właścicieli pałacu i dziejami miasteczka. Przed nami okrągły klomb kwiatowy okrąża wokół wybrukowana alejka prowadząca w dół do najniższej części parku. Idąc na zachód mijamy po prawej stronie mapę gminy Andrychów. Dalej na rozwidleniu skręcamy w lewo w stronę parkowej fontanny.

3. W okresie letnim czynne wodotryski fontanny w promieniach słońca tworzą wspaniałe refleksy świetlne. Tworząca się mgiełka wodna jest miłym orzeźwieniem dla spacerujących w upale. Wokół fontanny i dochodzących do niej alejek znajdują się ławeczki.

4. Kierując się na wschód dochodzimy do zachodniego skrzydła pałacu, w którym znajduje się “Klub pod basztą”, organizujący różne koncerty (jazzu, bluesa, rocka, poezji śpiewanej, muzyki gitarowej i in.). Podążając dalej wzdłuż zachodniego skrzydła na południe mijamy pałac, spacerując między okazałymi, ponad 100-letnimi kasztanowcami o szerokich pniach i rozłożystych koronach. W maju ich kwiatostany urzekają otoczenie wspaniałym zapachem.

5. Na końcu alei, wychodząc z parku i skręcając w lewo można zwiedzić XIX w. kościół parafialny pod wezwaniem św. Macieja. Źródła datują początki parafii na I połowę XIV w. Później na skutek wydarzeń okresu reformacji parafia przestała funkcjonować. Dopiero na początku XVII w. powstał drewniany kościół, pełniący funkcję świątyni filialnej parafii w Wieprzu. W 1721r. dzięki Salomei Szwarcenberg został zbudowany stojący do dziś kościół murowany. Kryje on kilka interesujących i zabytkowych elementów: drewniane cyborium z XVI w., barokową chrzcielnicę i krucyfiks, cenny obraz i polichromię Matki Bożej Różańcowej z pocz. XVIII w.

6. Wracając do południowo-zachodniego krańca parku i skręcając w prawo dochodzimy do małego placyku przy południowej ścianie pałacu. Taras pałacowy jest miejscem różnych imprez kulturalno-oświatowych np. koncertów, plenerów malarskich i występów okolicznościowych.

7. Idąc dalej na wschód, wzdłuż murów sąsiadującego kościoła dochodzimy do najcenniejszego okazu flory parku – pomnika przyrody. Ponad 200-letni platan klonolistny ma ponad 5 m obwodu i ok. 25 m wysokości. Z pewnością był świadkiem wielu wydarzeń historycznych. Na rozwidleniu kilkanaście metrów dalej skręcamy w prawo i dochodzimy do malowniczego stawu. Usytuowane na jego obrzeżach ławeczki pozwalają na kolejny miły odpoczynek i wspaniałą lekcję zoologii.

8. Teren stawu zamieszkują okazy 30 gatunków ptactwa wodnego: bernikla kanadyjska, bernikla białolica, bernikla rdzawoszyja, cyraneczka bajkalska, emu, gęgawa, gęsiówka egipska, gęś kubańska, gęś tybetańska, grzywienka, hełmiatka, hełmiatka różowodzioba, kaczka szmaragdowa, kapodziób, karolinka, kazarka rdzawa, łabędź niemy, łabędź czarny, magelanka zmienna, mandarynka, mandarynka biała, ohar, rożeniec, rożeniec białolicy, srebrzanka modrodzioba, śnieżyca cesarska, śnieżyca mała, świstun chilijski, świstun amerykański, żuraw koroniasty. W kolejnym etapie rewitalizacji Parku Miejskiego przewidziane są m.in. prace dotyczące umieszczenia wokół stawu tabliczek ze zdjęciami i opisem okazów pływającego ptactwa. Dodatkową atrakcję stanowi drewniany taras widokowy na południowo-zachodnim krańcu stawu, do którego dochodzimy wędrując dalej alejką. Rozciąga się z niego widok na znajdującą się na środku stawu, bogatą w różnorodną roślinność, wysepkę.

9. Schodząc z tarasu i kierując się alejką na południe dochodzimy do nowego placu zabaw pełnego drewnianych atrakcji dla dzieci. Bezpieczne, atestowane i kolorowe elementy architektury dziecięcej zachęcają do aktywnego wypoczynku najmłodszych. Kolejną atrakcją parku są pary emu i żurawi koroniastych spacerujące za ogrodzeniem obok placu zabaw.

10. Wracając na alejkę biegnącą wzdłuż brzegów stawu i spacerując na wschód dochodzimy do kolejnego tarasu widokowego wcinającego się w głąb toni wodnej. Pozostałość przystani kajakowej pozwala na kolejny kontakt z barwnymi i “krzykliwymi” mieszkańcami parku. Udając się wzdłuż wschodniego obrzeża parku obserwujemy kolejne okazy wspaniałego drzewostanu. Spoglądając w kierunku zachodnim podziwiamy przepiękną panoramę parku. Na planie pierwszym odbijająca się w toni wodnej roślinność, tafla wody mieniąca się różnobarwnymi refleksami zachodzącego słońca, w głębi wieża kościoła i przeciwległy brzeg. Całość stwarza baśniowy klimat pełen nastrojowej nostalgii. To właśnie te walory parku sprawiają, że znajduje tu wypoczynek i relaks wielu mieszkańców miasta i turystów zachwyconych urokami Beskidu Małego.

11. Proponujemy kontynuując spacer wzdłuż parku dotarcie do jego północnego krańca. Tam odnajdziemy kolejne miejsce, gdzie można się zatrzymać, odpocząć i podziwiać wieczorne walory parku. Zainstalowane w wielu miejscach oświetlenie w zapadającym zmierzchu tworzy wspaniałą grę świateł i cieni “wędrujących” po okazach flory i architektury.

12. Kilkadziesiąt metrów dalej przy północno-zachodnim brzegu stawu znajduje się kawiarnia “Oaza”. Po jej prawej stronie odnajdziemy kolejne okazy pomników przyrody – lipę drobnolistną o obwodzie prawie 3 m i wysokości ok. 25 m oraz dąb szypułkowy o obwodzie prawie 4 m i wysokości ok. 24 m. Schodząc schodami przy kawiarni wychodzimy z parku mijając za kilka metrów budynek byłej wozowni, w którym mieści się kawiarnia “Pod platanem”.

Bibliografia

Kulczykowski Mariusz, Dwa wieki miasta Andrychowa, Kraków 1976
Zwoliński Andrzej, Miasto Ankwiczów. Z dziejów Andrychowa, Kraków 1993
Folder promocyjny Gminy Andrychów
Mini przewodnik Andrychów
Miejski portal internetowy, http://www.andrychow.pl
Strona Urzędu Miejskiego w Andrychowie, http://www.um.andrychow.pl
Strona czasopisma Nowiny Andrychowskie, http://www.nowiny.um.andrychow.pl

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół Nr 1 im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego
ul. Starowiejska 22a
34-120  Andrychów
Opiekun grupy:
Aneta Skowron 
Autorzy opisu:
uczniowie klasy 1f (a w szczególności: Ewa Nowak, Katarzyna Zaremba, Barbara Sasak, Joanna Fary, Elżbieta Mreńca, Sylwia Oboza), uczennice klasy 1e (Agnieszka Bartel, Natalia Barabasz, Marzena Grygny, Anna Pomietło).
Współpracujacy nauczyciele:
mgr inż. Grażyna Gwoździewicz (wicedyrektor ds. pedagogicznych), mgr Kamila Bilska (nauczyciel biologii)
Podziękowania:
Autorzy opisu pragną gorąco podziękować:
- Pracownikom Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miejskiego w Andrychowie, a szczególnie pani Urszuli Bieńkowskiej za szeroką pomoc, wyjątkowo życzliwy stosunek oraz wnikliwą analizę i korektę przygotowanego opracowania
- Pracownikom Wydziału Rozwoju, Promocji i Współpracy z Zagranicą Urzędu Miejskiego w Andrychowie za udostępnienie folderu reklamowego

Ładowanie danych ...