Gmina Nysa leży w południowo-zachodniej części województwa opolskiego. Park Miejski usytuowany jest w południowej części miasta w odległości 1200 m od Rynku. Od północy otoczony jest zabudową jednorodzinną oraz terenem szpitala, od południa - rzeką Nysą Kłodzką, kanałem wodnym i Fortem Wodnym "Blokhaus", od wschodu - Kanałem Bielawskim i zabudową jednorodzinną przy ulicy Słowiańskiej, od zachodu - Kanałem Młynówka. Park posiada nieregularny układ wodny, utworzony przez sieć otwartych kanałów, dwa rozległe stawy parkowe (Staw Łabędzi i Staw Łódkowy), Kanał Bielawski i Kanał Młynówka.

Podstawowym elementem układu wodnego jest Kanał Bielawski, zasilający cały układ wodny. Kanał ten posiada system zastawek regulujących poziom wód w kanałach i stawach parkowych. Kanał Młynówka, będący zachodnią granicą parku, nie jest powiązany z układem kanałów parkowych. Staw Łabędzi, który powstał w miejscu dawnej fosy, posiada linię brzegową odpowiadającą przebiegowi dawnych umocnień, a w jej części środkowej zlokalizowana jest niewielka wysepka.

Park o nieregularnym kształcie rozdziela na dwie części ulica Powstańców. Główna aleja przebiega od wejścia głównego, które znajduje się przy ulicy Bohaterów Warszawy, do ulicy Powstańców Śląskich. Jej przebieg pokrywa się z trasą Kanału Bielawskiego. Alejki boczne prowadzone są po liniach łagodnych nad kanałami i brzegami stawów oraz wśród drzewostanu parkowego. Najstarsze alejki prowadzone są na wysokich groblach i posiadają rzędowe nasadzenia z lipy drobnolistnej i jesionu wyniosłego. Większość alejek posiada nawierzchnię asfaltową. Powierzchnia parku wynosi 42 ha, w tym: 36,7 ha park i 5,3 ha wody.

Infrastruktura: w granicach parku zachował się budynek dawnego kasyna oficerskiego (obecnie przeznaczony na cele mieszkalne), budynek dawnych koszar oraz budynek gospodarczy. Z elementów małej architektury ogrodowej zachował się jedynie postument rzeźby parkowej oraz kamienny portal na nasypie nad Kanałem Bielawskim w części wejściowej do parku, a także Fort "Blokhaus" w części południowej.

Historia

Park miejski w Nysie powstał na terenach, które były kiedyś tak podmokłe, że nie można było budować tam domów. Jest to zaznaczone na planie miasta, wykonanym w pierwszej połowie XVIII wieku. Zaznaczono na nim teren, usytuowany po południowej stronie Młynówki, a więc po południowej stronie istniejącego wówczas ogrodu biskupiego, jako teren podmokły, niemal bagienny. Pośrodku tego terenu płynęła rzeczka zwana Białką, rozdwajająca się dawniej, bo jeszcze w końcu XVI wieku, na dwie odnogi. Nie wiadomo, w którym dokładnie czasie dawną rzeczkę Białą uregulowano i zamieniono na kanał z licznymi rozgałęzieniami.

Być może w tym samym czasie istniejącą tu dawniej drogę, prowadzącą do tzw. Młyna Prochowego, który znajdował się po północnej stronie omawianego kanału, obsadzono obustronnie lipami. Droga ta na odcinku północnym, prowadzącym po stronie Kanału Młyńskiego, istniała już dawniej i prowadziła z terenu młyna Biskupiego wzdłuż Młynówki do przeprawy przez rzekę Nysę. Teraz droga ta służy jako promenada i jezdna aleja prowadząca na teren nowo zakładanego parku. Jednocześnie zaczęto obsadzać alejki drzewami z przewagą lip i topól. Zmian tych dokonano przed rokiem 1887, kiedy to pojawił się przewodnik po mieście i plan Mückego.

Na planie tym nie zaznaczono istnienia dawnych fortyfikacji bastionowych, które zaczęto likwidować dopiero w 1877 roku, ale które w tym czasie w znacznej mierze zachowały się w postaci pozostałości wałów, a przede wszystkim w postaci pozostałości fosy, którą następnie przetworzono na staw nazwany później "Stawem Młyna Prochowego". Fosa nie została jednak zaznaczona na mapie w przewodniku i planie Mückego. Obecnie staw ten nazywa się Stawem Łabędzim i jest naniesiony na mapie parku miejskiego.

Około 1990 roku powstał kolejny plan parku miejskiego. Od strony południowo-wschodniej park ograniczony był prostą drogą, od strony wschodniej ograniczała go fosa, przekształcona obecnie na staw, a od strony zachodniej zamykała go dawniej już istniejąca droga obsadzona lipami, niektóre z nich rosną do dzisiaj. Na planie tym zaznaczono również groble, restaurację i budynek, chociaż obecnie budowle te na terenie parku już nie występują. Głównym wejściem do parku była droga nad kanałem, przechodząca przez teren dawnych fortyfikacji.

Teren tak ukształtowanego parku spełniał w mieście ważną rolę rekreacyjną. Na Stawie Gondolowym (obecnie Staw Łódkowy) odbywały się regaty oraz pływanie łódkami.

W pierwszej połowie XX wieku powzięto zamiar powiększenia terenu parku o podmokłe łąki nadrzeczne, po zachodniej stronie głównej drogi dojazdowej. Z inicjatywy ówczesnego burmistrza miasta Warbrunna podjęto działania w celu osuszenia terenu, poprzez budowę rowów odwadniających. Mimo podjętych działań występował na tym obszarze tylko drzewostan grądowy (podmokły), gdyż inne gatunki drzew masowo usychały.

Przyroda

Obecnie obszar parku decyzją Nr PSOZ-I-5347/4/95 z dnia 03.01.1995 r. został wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego pod numerem ewidencyjnym 298/95. Wśród drzew najstarszych najliczniej występującym gatunkiem jest dąb szypułkowy, lipa drobnolistna i jesion wyniosły. Są to gatunki rodzime i długowieczne. Drzewa te mają powyżej 150 lat. Na uwagę zasługują również topole czarne. Największe osiągają obwody pni dochodzące do 200 cm.

Spośród gatunków aklimatyzowanych na terenie parku występują: skrzydłorzech kaukaski, cyprysik groszkowy, daglezja zielona i choina kanadyjska. Krzewy występują nielicznie i są reprezentowane przez nowe 5-12 letnie nasadzenia z forsycji pośredniej, derenia białego i rozłogowego, cyprysików i żywotników, zlokalizowanych nad brzegami Stawu Łabędziego. Trawniki typu parkowego występują na większej powierzchni polan parkowych.

Jedynie w rejonach silnie podmokłych występuje roślinność bagienna. Na terenie parku można spotkać między innymi następujące gatunki ptaków: czapla siwa, bocian biały, łabędź niemy, kaczka krzyżówka, kukułka, sowa uszata, dzięcioł czarny, dzięciołek, kos, kwiczoł, modraszka, bogatka, kowalik, dzwoniec, zięba, grubodziób, szpak, wrona siwa, zimorodek.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana w oparciu o walory przyrodnicze i historyczne. Wyznaczono poszczególne jej etapy, zgodnie z istniejącymi alejkami i szczególnymi miejscami w parku.
 

1) Trasa wycieczki rozpoczyna się od wejścia do parku, które zlokalizowane jest przy ulicy Partyzantów. Idziemy ścieżką wzdłuż Stawu Łabędziego do miejsca, w którym zlokalizowany jest pomnik przyrody - dąb szypułkowy. Jego wiek wynosi 170 lat, obwód pnia 406 cm, a wysokość 30 m. Cechą tego gatunku drzewa jest szeroka korona, która
u młodych drzew jest kulista, a z czasem staje się kopułkowata. Dąb szypułkowy występuje na nizinach, a w obszarach górskich rośnie w dolinach. Jest drzewem światłolubnym.

W parku w Nysie jest on usytuowany od strony południowo-wschodniej Stawu Łabędziego. W pobliżu znajduje się budynek dawnego kasyna oficerskiego, obecnie wykorzystywany na pomieszczenia mieszkalne.
 

2) Wchodzimy na biegnącą ze wschodu na zachód aleję, a następnie idziemy wzdłuż Kanału Bielawskiego. Po stronie północnej mijamy topolę czarną, której odwód pnia wynosi 175 cm i ma wysokość 32m. Jest to jedna z największych topól na terenie nyskiego parku. Dochodzimy do środkowej części parku, gdzie łączy się ze sobą kilka alejek. W miejscu tym występuje także sieć kanałów, które powiązane są z Kanałem Bielawskim. Punktem rozpoznawczym tego miejsca jest choina kanadyjska, której obwód pnia wynosi 60 cm, a wysokość drzewa wynosi 26 m. Jest to gatunek drzewa występujący rzadko w naszej strefie klimatycznej, ale możemy ją spotkać na terenach nizinnych i podgórskich. Cechą charakterystyczną tego gatunku drzewa jest luźna, szerokostożkowa korona. Delikatne gałązki choiny pokryte są drobnymi igłami.
 

3) Następnie przechodzimy przez mostek nad Kanałem Bielawskim i kierujemy się aleją w stronę zachodnią parku. W odległości około 200 m od mostku, po stronie zachodniej znajduje się pięć skrzydłorzechów kaukaskich, których obwody pni wynoszą od 30 do 40 cm, a wysokość - 16 metrów. Są to drzewa ozdobne, z ogromnymi, skrętoległymi, złożonymi liśćmi i długimi zwisającymi owocostanami. Jest to gatunek rzadko spotykany w Polsce.
 

4) Idąc dalej w kierunku zachodnim do ulicy Powstańców, mijamy aleję lipową, która jest zlokalizowana wzdłuż Kanału Bielawskiego. Aleja rozpoczyna się lipą drobnolistną o obwodzie pnia 130 cm i wysokości 29 m, a kończy klonem jaworem o obwodzie pnia 120 cm i wysokości 27 m. Jest to gatunek drzewa występujący na terenach wyżynnych, podgórskich i górskich w Polsce. Na nizinach spotyka się go jedynie w sztucznych nasadzeniach jako drzewo parkowe i alejowe.
 

5) Dalszym etapem wycieczki jest wędrówka przez leśną część parku, która obejmuje cały obszar po stronie wschodniej ulicy Powstańców. Na początku mijamy jedyny okaz dębu błotnego o obwodzie pnia 90 cm i wysokości 4 m. Wysokość ta jest skutkiem złamania drzewa. Naturalnym miejscem występowania tego gatunku drzewa są tereny w północno-wschodniej i centralnej części Ameryki Północnej. W Europie występuje w parkach i ogrodach, na glebach wilgotnych i mokrych. Idąc wzdłuż Kanału Bielawskiego, dochodzimy do Fortu Blokhaus.
 

6) Idąc ścieżką od strony wschodniej fortu, dochodzimy do miejsca, w którym kanał tworzy rozlewisko, na środku którego znajduje się wysepka. Co roku stanowi ona miejsce lęgowe dla łabędzi niemych. Są to duże, wędrowne ptaki wodne z rodziny kaczkowatych. Ponadto miejsce to ma duże walory krajobrazowe.
 

7) Następnie wracamy tą samą drogą do pierwszej części parku, przechodzimy przez ulicę Powstańców i kierujemy się alejką w kierunku Stawu Łódkowego. Na początku alei znajduje się topola czarna o obwodzie 159 cm i wysokości 35 m. Nieopodal znajduje się wzniesienie o charakterze widokowym, na którym znajduje się dwanaście dębów czerwonych. Jest to drzewo kwalifikujące się do uznania za pomnik przyrody. Idąc dalej, wzdłuż Stawu Łódkowego, mijamy aleję grabów zwyczajnych, których obwód pni jest zróżnicowany i wynosi od 35 cm do 65 cm, a ich wysokość - od 16 do 20 m. Grab zwyczajny jest gatunkiem pospolitym na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest to drzewo liściaste z rodziny Stylocerataceae. Wśród grabów znajdują się dwa dęby szypułkowe, które także kwalifikowane są do uznania za pomniki przyrody. Na końcu tej alei znajduje się lipa drobnolistna o obwodzie 124 cm i wysokości 30 m.
 

8) Przy wymienionej powyżej lipie drobnolistnej skręcamy w lewo i kierujemy się w stronę Kanału Bielawskiego. Gdy dojdziemy do kanału, skręcamy w prawo w kierunku głównego wejścia do parku. Po lewej stronie mijamy jaz na Kanale Bielawskim i dochodzimy do miejsca występowania kolejnych osobników skrzydłorzecha kaukaskiego. Obok znajduje się budynek należący do szpitala miejskiego w Nysie, użytkowany jako spalarnia i przy nim rośnie jedyny egzemplarz miłorzębu dwuklapowego na terenie parku. Jest to gatunek endemiczny i reliktowy, występujący na stanowiskach naturalnych wyłącznie w południowo-wschodniej części Chin. Jest jedynym drzewem nagozalążkowym, którego cechą jest dwupienność oraz wytwarzanie szerokowachlarzowatych liści, które opadają na zimę. Na tym kończy się ścieżka dydaktyczna i wychodzimy z parku głównym wejściem od strony ulicy Bohaterów Warszawy.

Bibliografia

Strona Urzędu Miejskiego w Nysie, http://www.nysa.pl
Drzewa i krzewy ozdobne, http://www.pinus.net.pl
Strona internetowa, http://pl.wikipedia.org
Dreyer Wolfgang, Las. Przewodnik kieszonkowy, Warszawa 2003
Singer Detlef, Ptaki w parku i w ogrodzie. Przewodnik kieszonkowy, Warszawa 2003
Kremer Bruno P., Drzewa. Przewodnik kieszonkowy, Warszawa 2000

Uwagi

Infrastruktura parku jest uboga, znajduje się w nim niewiele ławek, brak jest miejsc parkingowych, nie ma placu zabaw dla dzieci, brak szaletów miejskich. Na terenie parku nie ma też punktów gastronomicznych oraz obiektów sportowych.

Walory parku to przepiękne położenie, wiele ciekawych zakątków, bogata fauna i flora. Nyski park to doskonałe miejsce do wypoczynku i rekreacji.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum nr 3
ul. Kościuszki 10
48-300 Nysa
Opiekun grupy:
Małgorzata Simon Magdalena Pasoń
Autorzy opisu:
uczniowie klasy III g
Współpracujacy nauczyciele:
nauczyciele plastyki- pani mgr Agnieszka Kamieni, informatyki- pani mgr Beata Kran oraz języka polskiego-pani mgr Edyta Jasińska
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- za wnikliwą ocenę, korektę i doradztwo merytoryczne nauczycielce języka polskiego, pani Edycie Jasińskiej,
- za nadzór nad wykonaniem prac plastycznych przez uczniów dla pani Agnieszki Kamienik,
- za opracowanie graficzne i informatyczne pani Beacie Krzan,
- za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu: Urzędowi Miejskiemu w Nysie - Wydziałowi Rolnictwa i Ochrony Środowiska, Starostwu Powiatowemu w Nysie
oraz Opolskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków - Archiwum w Opolu.

Ładowanie danych ...