Strzelin jest miastem ulokowanym nad rzeką Oławą, na krawędzi Wzgórz Strzelińskich i Równiny Wrocławskiej, w odległości 37 km od Wrocławia. Obecnie największą atrakcją Strzelina są kamieniołomy granitu – największe w Europie i jedne z największych w świecie (120 m głębokości i 600 m szerokości).

Park miejski w Strzelinie, założony na naturalnym wzgórzu, usytuowany jest w południowej części miasta. Północną granicę wyznacza rzeka Oława i usypany wzdłuż jej koryta wał przeciwpowodziowy. Od zachodu i południa park otaczają pola uprawne i łąki. Część północna parku zlokalizowana jest na płaskim terenie i przecina ją płaska aleja, biegnąca z północy na południe. Po zachodniej stronie drogi znajduje się stadion sportowy.

Pozostała część partii północnej poprzecinana jest dróżkami spacerowymi, poprowadzonymi między trawnikami. W części tej znajdują się liczne ławki i lampy. Ciągi piesze są asfaltowe lub wysypane żwirem. Część południową parku stanowi naturalne wzgórze, na szczyt którego prowadzą liczne drogi i ścieżki obsadzone alejami. W tej części parku znajdują się granitowe ławy, obeliski. Na wierzchołku wzniesienia wybudowano willę.

Właścicielem terenu parku jest Urząd Miasta i Gminy w Strzelinie oraz p. Maria i Mieczysław Jurewiczowie (część Wzgórza Parkowego). Zarząd nad terenami zielonymi sprawują właściciele a nad terenem sportowym Ośrodek Sportu i Rekreacji.

Obszar parku podzielono na tereny zieleni, których powierzchnia kształtuje się następująco:
• dolna część Parku wraz ze Wzgórzem Wietnamskim - 1,67 ha
• Wzgórze Parkowe (Maryjne) - 5,0 ha
• zieleniec koło lodowiska - 0,33 ha
Ogólna powierzchnia wynosi więc 7,0 ha.
Park wpisany jest do rejestru zabytków pod nr 550/W z dnia 27.12.84r.

Historia

Dokument lokacyjny Strzelina wystawiony został 30 listopada 1292 r. przez Bolka I Świdnickiego. Nazwa miasta wywodzi się od słowiańskiego wyrazu “streła” – strzała. Ziemia strzelińska była zamieszkana znacznie wcześniej, o czym świadczy znaleziony w okolicach Strzelina kamienny toporek z neolitu oraz pochodzący z epoki brązu toporek miedziany znaleziony na Wzgórzu Maryjnym. Dla ludzi epoki żelaznej miejscem kultu był szczyt Gromnik. Jedna z legend mówi że to właśnie ze Wzgórza Maryjnego żona Bolka I świdnickiego wypuściła strzałę z łuku wskazując tym miejsce budowy miasta (ratusza).

Protoplasci dzisiejszego towarzystwa Wzgórz Strzelińskich – Strehlener Bergeverein założyli park na wzgórzu Św. Marii (184 m n.p.m.) w 1892 r. Podstawowe nasadzenie w parku to całe aleje kasztanowców, robinii akacjowych oraz okazy dębów i lip. Wówczas też wytyczono aleje spacerowe i wzniesiono kawiarenkę w stylu pałacyku myśliwskiego. Park ten wówczas stanowił miejsce zabaw i odpoczynku na powietrzu oraz rekreacji i turystyki. Góra Parkowa (Góra Św. Marii, Wzgórze Maryjne) daje bowiem początek głównemu grzbietowi Wzgórz Strzelińskich i stanowi początek trasy na Gromnik.

Najwcześniej zagospodarowaną częścią parku jest partia północna – termin ten przypada na lata 60. XIX wieku. Na początku XX w. park powiększono zalesiając wzgórze i budując willę w stylu rustykalnym. Z tego czasu pochodzą kamienne stoły i obeliski znajdujące się na terenie parku.

Na szczycie Wzgórza Maryjnego znajduje się też kamień związany z legendą o obecności w Strzelinie Marii, która wraz z Jezusem uciekała przed Herodem. Na kamieniu tym są odciski – wg jednych rozmówców – kopyta osiołka, a wg innych źródeł – pięty Marii oraz ślady stóp małego Jezusa. Są też w Strzelinie osoby, które słyszały jeszcze inne wersje legendy – w miejscu, w którym znajduje się kamień ludność słyszała głos Marii, ostrzegający przed trudnymi czasami i niebezpieczeństwem (było to przed wojnami husyckimi). Na kamieniu tym wyryte są litery: “A.D. 1677” – dalszy ciąg znaków jest nieczytelny. Podobno kiedyś była tam też kapliczka a Wzgórze Maryjne było celem pielgrzymek ludności Śląska. Uważamy, że wyjaśnienie tych legend byłoby bardzo ciekawą pracą dla historyków.

Obecnie park służy mieszkańcom Strzelina jako miejsce odpoczynku, w hotelu “Maria” odbywają się spotkania towarzyskie (bardzo często mieszkańców przedwojennego Strzelina) a na terenach ogrodowych – imprezy sportowe, dożynki, obchody Dni Strzelina.

Przyroda

Na naturalnym wzgórzu, w południowym fragmencie miasta zasadzono drzewostan mieszany, znajdują się w nim zarówno drzewa iglaste jak i liściaste.. Oprócz funkcji rekreacyjnej pełni on również funkcje ochronne, osłaniając na stromych stokach glebę przed erozją wodną. Wzgórze obsadzone jest jednorodnym wiekowo drzewostanem liczącym około 90 lat. W części południowej przeważa drzewostan akacjowy pochodzący z samosiewu i odrośli.

Możemy tam spotkać rośliny: robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia), dąb szypułkowy (Quercus robur), klon pospolity (Acer platanoides), klon jawor (Acer pseudoplatanus), sosna czarna (Pinus nigra), lipa drobnolistna (Tilia cordata), buk zwyczajny (Fagus sylvatica), grab pospolity (Carpinus betulus), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), modrzew europejski, (Larix decidua), świerk pospolity (Picea abies), daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii). Na szczycie wzgórza znajduje się wiele młodych brzóz brodawkowatych (Betula pendula). Wśród roślinności porastającej wzgórze znajdują się też gatunki aklimatyzowane np. krzewy jałowca chińskiego (Juniperus chinensis), sabińskiego (Juniperus sabina) i skalnego (Juniperus scopulorum).

W części północnej parku występują drzewa starsze, liczące od 120-150 lat, głównie lipy, klony, dęby i wierzby. Najmłodsze wiekowo drzewa i krzewy znajdują się w północno-wschodniej części parku.

Najczęściej występujące krzewy to: głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus), bez czarny (Sambucus nigra). Żywopłoty wokół hotelu wykonane są z bukszpanu zwyczajnego (Buxus sempervirens). Brak jest na terenie parku pomników przyrody. Objęty ochroną gatunkową jest spotykany cis pospolity (Taxus baccata).

Również w warstwie runa nie spotykamy cennych roślin. Jedynie wiosną możemy obserwować kwitnące zwiastuny wiosny, takie jak: śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis), objęte ochroną gatunkową, oraz zawilec gajowy (Anemone nemorosa). Fauna parku jest bardzo uboga, nie spotykamy tam ani rzadkich ani cennych zwierząt.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna obejmuje miejsca o ciekawej historii, prowadzi przez najładniejsze części parku. Jej trasa oparta jest głównie na istniejących ciągach komunikacyjnych.
 

1. Do parku wchodzimy przez estetyczny granitowy mostek na rzece Oławie, od strony ulicy Wojska Polskiego. Szeroką asfaltową aleją dochodzimy do rozgałęzienia dróg, gdzie usytuowana jest granitowa tablica upamiętniająca założenie parku przez Towarzystwo Wzgórz Strzelińskich w 1892 roku. Tablica ufundowana została w 2002 roku. Tam też znajduje się plan sytuacyjny parku. Elementy te znajdują się pod malowniczą grupą dębów bezszypułkowych (Quercus petraea).
 

2. Tą samą aleją kierujemy się na południe, gdzie u podnóża Wzgórza Marii znajduje się plan “Ścieżki dydaktycznej po szlakach Wzgórz Strzelińskich”. Może ona zachęcić gości i mieszkańców Strzelina do wędrówek po naszej uroczej okolicy. Wzgórza Strzelińskie mają wszelkie zalety masywu górskiego, choć w znacznym pomniejszeniu. Znajdują się tam wszystkie charakterystyczne dla gór wysokich utwory fizjograficzne – poszczególne szczyty np. Gromnik, Kopa Nowoleska, Kalinka, pasma górskie np: Mlecznika, Gromnika-Borowej, wąwozy: Podgrodzi, Diabelskiej Kręgielni, przełęcz w Romanowie, wypiętrzenia skalne np. Borowej i Skauckich Skałek.

Również ciekawa i cenna, a nawet unikalna, jest flora i fauna tego obszaru. Chcielibyśmy przypomnieć, że przed wojną Wzgórze Św. Marii było dla mieszkańców Śląska punktem początkowym wypraw po Wzgórzach Strzelińskich, znanych z urozmaiconej rzeźby, bardzo relaksujących widoków, możliwości spacerów po licznych ścieżkach i szlakach, zmuszających do refleksji i wyciszenia. Ścieżka przebiega na szlakach turystycznych o łącznej długości 61,5 km.
 

3. Kierując się cały czas na południe wchodzimy – początkowo szeroką, asfaltową aleja a później schodami – na szczyt Wzgórza Marii, tam, odchodząc od budynku schodzimy z alejki w kierunku wschodnim, omijając kamienny stół i obeliski i idąc na północ odnajdujemy kamień, z którym związane są opisane wcześniej legendy. Niestety kamień ten trudno znaleźć, nie jest on bowiem oznaczony w żaden sposób.
 

4. Wracamy na ścieżkę i kierujemy się w stronę hotelu “Maria”. Hotel znajduje się w przedwojennej willi. Miała ona charakter pałacyku myśliwskiego. Budowla ta, z przodu trzy, a z tyłu dwukondygnacyjna posiada skomplikowana bryłę z lożami, tarasami i wieżyczką. W partiach górnych jest wykonana z muru pruskiego. W piwnicach zachowały się sklepienia Kleina z elementami żelaznymi. W latach dziewięćdziesiątych pan Jurewicz budynek częściowo zrekonstruował i przebudował a w 2007 r. powiększył, zachowując charakter budowli. Budynek posiada wieżę widokową, z której można podziwiać piękno okolic Strzelina. Niestety jest ona za niska aby obejrzeć całą panoramę Strzelina.
 

5. Po zejściu z wieży widokowej kierując się na zachód, a następnie na północ obchodzimy budynek hotelu i schodząc z alejki na trawnik możemy obejrzeć pozostałość pomnika Bismarcka. Pozostał tylko postument, popiersie zostało wywiezione przez ludność opuszczającą Strzelin po wojnie.
 

6. Wychodzimy na alejkę, która sprowadzi nas do dolnej części parku. Proponujemy opuścić go kierując się na zachód ul. S. Okrzei aby dojść do ulicy Staromiejskiej, przy której znajduje się XIV wieczny kościół p.w. NMP i Matki Chrystusa Króla.

Bibliografia

Dura Kazimierz, Wzgórza Strzelińskie i okolice przewodnik z mapami, Wrocław 2003
Essen Reich Wilhelm, Handel Alfred, Zimmer Ute, Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt, Warszawa
Kremer Bruno T., Leksykon przyrodniczy Drzewa, Warszawa 1996
Straus Stefan, Strzelin i Wzgórza Strzelińskie, Ossolineum 1981
Towarzystwo Wzgórz Strzelińskich, Ścieżka dydaktyczna na szlakach Wzgórz Strzelińskich, Opole 2002
Towarzystwo Wzgórz Strzelińskich, Widoki dawnego Strzelina i okolic, Opole 2000
Wrabec Hanna, Ciesielski Henryk, Katalog parków województwa wrocławskiego, dokumentacja Urzędu Miasta i Gminy w Strzelinie
Ewidencja pomników przyrody na terenie powiatu strzelińskiego, dokumentacja Urzędu Miasta i Gminy w Strzelinie
Strona internetowa http://www.pttk.strzelin.pl

Uwagi

Infrastruktura: w parku znajdują się tereny wydzielone do zabaw dla dzieci, boisko sportowe, na Wzgórzu Marii jest parking dla gości hotelowych. Na terenie całego parku jest rozstawionych ponad 50 ławek, w części północnej znajduje się dość dużo lamp parkowych i oświetlenia drogowego.

Mocną stroną parku jest jego lokalizacja – urozmaicona rzeźba terenu dostarcza moc wrażeń estetycznych i rekreacyjnych, a położenie na skraju miasta zapewnia ciszę i spokój. Również dużo ilość i rozmaitość roślin może skłonić ludzi do szukania tutaj odpoczynku.

Słabą stroną parku jest brak szaletów oraz mała ilość lamp na wzgórzu – proponujemy doświetlenie tej części parku (może częściowo lampami słonecznymi?). W części północnej parku nie ma żadnej możliwości zakupu napojów i pożywienia – myślimy, że przydałby się punkt małej gastronomii (proponujemy aby jednak nie sprzedawano tam alkoholu). Uważamy też, że dobrze byłoby ustawić tablicę ułatwiającą lokalizację kamienia, z którym wiążą się legendy przedstawione wcześniej. Można byłoby wyjaśnić również rolę Strzelina jako ośrodka kultu maryjnego w przeszłości.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum nr 1 w Strzelinie
ul. Jana Pawła II 25
57-100 Strzelin
e-mail: gim1strzelin@wp.pl
Opiekun grupy:
Krystyna Kubów 
Autorzy opisu:
chętni do pracy członkowie SK LOP z klasy III b: S. Dopierała, P. Hus, M. Kuczar, K. Mihułka, D. Matelonek i W. Skrzydłowski
Współpracujacy nauczyciele:
mgr Elżbieta Klimaszewska
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- za ocenę korektę i doradztwo merytoryczne - nauczycielom biologii i informatyki naszej szkoły.
- za pomoc w szukaniu informacji w czasopiśmie niemieckim – nauczycielce języka niemieckiego mgr Ewie Szawan.
- za udostępnienie materiałów i informacji – państwu Marii i Mieczysławowi Jurewiczom.
- za udostępnienie danych i pomoc w ich uzyskaniu – pracownikom Urzędu Miasta i Gminy w Strzelinie.

Ładowanie danych ...