Park Norweski jest jedną z atrakcji Cieplic. Park znajduje się w centrum uzdrowiska leżącego w granicach Jeleniej Góry, od północnego wschodu ograniczają go ulica Cervi i ulica Wolności, a od północy i zachodu otacza go rzeka Wrzosówka (i wały przeciwpowodziowe z tamą na rzece). Park Norweski właściwie sąsiaduje z Parkiem Zdrojowym w Cieplicach. Rozdziela je tylko Wrzosówka, a łączy most spinający oba brzegi.

Park założony na początku XX wieku przez właściciela fabryki maszyn papierniczych Eugena Füllnera, oddzielał zakład produkcyjny od osiedla domów pracowników. Obecna nazwa pochodzi od pawilonu wybudowanego na wzór restauracji w Oslo (Norwegia). Ozdobą paku jest staw z kamiennym mostkiem, nad którym usytuowany jest Pawilon Norweski, w którym obecnie mieści się Muzeum Przyrodnicze (www.muzeum-cieplice.pl). W muzeum oglądać możemy bogata kolekcję ptaków oraz motyli. Muzeum jest czynne od wtorku do niedzieli, w okresie od maja do września w dni robocze od 9.00-18.00, sobota, niedziela 9.00- 17.00; zaś w okresie od października do kwietnia w godz. 9.00-16.30. Ceny biletów: normalny 4 zł, ulgowy 3 zł, w niedziele wstęp bezpłatny. W okresie letnim czynny jest domek norweski z małą gastronomią. Budynek Pawilonu Norweskiego od 1990 roku znajduje się w rejestrze zabytków.

Obok muzeum znajduje się głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą spotkanie w cieplickim kurorcie poetów: Wincentego Pola, Kornela Ujejskiego z Janem Purkyne, które miało miejsce w 1847 r.

Powierzchnia parku 15,6 ha. Z południowo-zachodniego końca parku roztacza się panorama Karkonoszy.

Historia

Historia Cieplic "od zawsze" związana była z bijącymi tutaj gorącymi źródłami. Pierwsze udokumentowane wzmianki o Cieplicach pochodzą z roku 1281 i wiążą się z przekazaniem ziemi i "ciepłych wód" zakonowi braci szpitalnych joannitów, sprowadzonych na te tereny przez księcia Bernarda lwóweckiego. Oni jako pierwsi prowadzili tutaj uzdrowisko. Zakon został w końcu zlikwidowany, a Ciepłowody, bo tak wówczas nazywano Cieplice, oraz znaczna część Kotliny Jeleniogórskiej, przeszły w posiadanie rycerskiego rodu Schaffgotschów. Od roku 1403 właścicielami części uzdrowiskowej zostali ponownie zakonnicy, tym razem cystersi z Krzeszowa.

"Już wtedy było to sławne na cała Europę uzdrowisko i należało do największych kurortów sudeckich, oficjalnie utrzymało w 1925 r. określenie Bad (uzdrowisko). Na kuracji w 1687 roku była tu królowa Marysieńka Sobieska z orszakiem liczącym podobno ponad tysiąc osób, a kilkanaście lat później królewicz Jakub Sobieski. Ówczesne metody lecznicze polegały głównie na kąpielach w drewnianych basenach i piciu ogromnych ilości wody. Niektórzy nie przetrzymywali takiej kuracji. Zasadą było zażywanie kąpieli w basenach rano przez arystokrację, potem szlachtę, a pod koniec dnia przez mieszczaństwo. Rano woda w basenach była czysta". [www.poradnikzdrowie.pl/rekreacja/sanatoria/najcieplejsze-zrodla,2151_5836.htm]

Od 1810 r. do 1945 r. Cieplice wraz ze zdrojem ponownie były własnością Schaffgotschów. W XVII i XVIII w. rozwinął się tutaj ośrodek przemysłu szklarskiego i handlu szkłem artystycznym. Z tego okresu pochodzą zabytkowe barokowe kamieniczki, druga fala rozwoju Cieplic związana jest z przemysłem papierniczym. W drugiej połowie XIX w. rozwinął się tutaj przemysł papierniczy i rozpoczęto produkcję maszyn papierniczych.

Fabryka maszyn papierniczych, zbudowana w 1854 r. przez Hansa Füllnera z Wrocławia, położona była u zbiegu ulic Fabrycznej i Wolności (wówczas teren wsi Malinnik). Początkowo niewielka z czasem rozbudowana przez syna Hansa Füllnera - Eugena, rozbudowywała się stopniowo, jednak najlepsze lata przeżywała w 2 połowie XIX wieku - jej wyroby znane były zarówno w Europie jak i na świecie. "Po śmierci założyciela Hansa Füllnera w 1889 r., Eugen poczynił liczne inwestycje społeczne, które zaważyły także na układzie przestrzennym Cieplic (osiedle robotnicze, park norweski). O znaczeniu jego fabryki świadczy to, iż produkowane tam maszyny eksportowane były nie tylko do krajów europejskich, lecz także do Ameryki i Japonii. Füllner był już pod koniec XIX w. liczącym się w świecie kontrahentem. We Francji otrzymał odznaczenie rycerza Legii Honorowej. W 1900 r. został mianowany radcą królewskiej kamery, w 1913 r. otrzymał na Politechnice Wrocławskiej tytuł doktora honoris causa. Około 1920 r. schorowany Eugen Füllner, nie mając spadkobiercy, sprzedał fabrykę spółce akcyjnej Linke-Hoffmann. Zmarł w 1925 r. i pochowany został na cmentarzu przy ul. Jagiellońskiej, gdzie zachował się jego nagrobek". [wroclaw.hydral.com.pl]

Pawilon Norweski, otaczony przez park o powierzchni ok. 16 ha, uroczyście otwarty został 18 lipca 1909 roku przy okazji srebrnego wesela cesarza Wilhelma IV z cesarzową. W Pawilonie do końca lat 50-tych XX wieku działała restauracja. Do dziś zachowały się widokówki ze zdjęciami wnętrza restauracji.

Od 1967 roku w Pawilonie funkcjonuje Muzeum Przyrodnicze, którego eksponaty pochodzą ze zbiorów Długiego Domu. W 1990 roku obiekt wpisano do rejestru zabytków.

"Zbiory Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze w dużej części wywodzą się ze wspaniałych kolekcji rodziny Schaffgotschów. Ich początków można szukać już w XVIII w. Były one związane z biblioteką majoratu w Cieplicach założoną przez hr. Hansa Antona Schaffgotscha. Od 1834 r. zbiory udostępniono zwiedzającym w Cieplicach. W 1876 r. hr. Ludwig Schaffgotsch połączył swoje zbiory ptaków z kolekcją ornitologiczną zakupioną od dra E. Luksa, a jako ich kustosza i preparatora zatrudnił w 1880 r. Georga Martiniego (1860-1931). Dzięki jego konsekwentnej i sumiennej pracy oraz bogatemu mecenasowi powstała jedna z największych, prywatnych kolekcji ornitologicznych w Europie. Ukierunkowano ją na ptaki Śląska, a z czasem też na ptaki egzotyczne.

Od 1920 roku kolekcja zajmowała 8 pokoi w Długim Domu. Po wojnie wspaniałe kolekcje rozproszono. Bibliotekę i zbiory wywieziono do Wrocławia i do Warszawy, minerały do Wałbrzycha. Mocno uszczuplone zbiory, wystawiane do początków lat 60-tych w tzw. Długim Domu, mimo wszystko robiły duże wrażenie na zwiedzających. Po usunięciu zbiorów z Długiego Domu przez Uzdrowisko, przeniesiono je do Pawilonu Norweskiego - dawnej restauracji. W roku 1967 otwarto tu stałą ekspozycję ornitologiczną, a w latach 70-tych także lepidopterologiczną (motyle)". [www.muzeum-cieplice.pl]

Przyroda

W parku rośnie 57 gatunków drzew i krzewów. Podobnie jak w cieplickim Parku Zdrojowym najliczniej występują: klony pospolite i jawory, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe oraz świerki pospolite. Warto zwrócić uwagę na najgrubszy rosnący w Jeleniej Górze klon srebrzysty, ma on ponad 5 mertów w pierśnicy. W parku rośnie wiele drzew i krzewów owocowych: aronia śliwolistna, czereśnia ptasia, jabłoń domowa, śliwa domowa i wiśniowa, wiśnia pospolita, porzeczka agrest, jeżyny, malina właściwa.

Poza tym w parku rosną:
- bluszcz pospolity
- brzoza brodawkowata
- buk pospolity
- czeremcha amerykańska
- czeremcha pospolita
- daglezja zielona odm. sina
- dąb czerwony
- głóg jednoszyjkowy
- grab pospolity
- jałowiec pospolity ‘Hibernica’
- jałowiec sabiński
- jarząb pospolity
- jaśminowiec wonny
- jaśminowiec gr. virginijska
- jesion wyniosły
- jodła jednobarwna
- kalina koralowa
- karagna syberyjska
- kasztanowiec pospolity
- klon srebrzysty
- kruszyna pospolita
- leszczyna pospolita
- lilak pospolity
- lipa krymska
- lipa szerokolistna
- modrzew europejski
- modrzew japoński
- olsza czarna
- olsza szara
- robinia biała
- róża dzika
- róża pomarszczona
- świerk kłujący
- tawuła nibywierzbolistna
- topola osika
- trzmielina pospolita
- wiąz górski
- wierzba iwa
- wierzba krucha
- wierzba płacząca

Ścieżka

1. Wchodzimy do parku od północy, od strony ul. Cervi kierujemy się w stronę Pawilonu Norweskiego, mieszczącego dziś muzeum. Pawilon został wybudowany na początku XX w. na wzór restauracji o nazwie "Frogenersaeteren" mieszczącej się kilka kilometrów od Oslo w Norwegii. Według norweskich planów drewniany budynek zbudowali ciepliccy cieśle. "Ozdobne ornamenty, wieńczące szczyty dachów, tzw. "smocze głowy" oraz koronki nad kalenicami nawiązują do skandynawskiego budownictwa ludowego". [www.muzeum-cieplice.pl]

Na stronie internetowej cieplickiego Muzeum Przyrodniczego możemy przeczytać szczegółową historię budynku: 'Osiem kilometrów od stolicy Norwegii - Oslo, na stokach fiordu znajduje się bardzo popularna restauracja "Frognerseteren". Jest to piętrowa budowla drewniana, wzorowana na ludowym budownictwie norweskim. Powstała ok. 1880 r. w tzw. "smoczym stylu", a jej budowniczym był Holm Munthe. Z tarasów "Frognerseteren" roztacza się piękny widok na fiord i stolicę Norwegii. Zauroczony tą budowlą właściciel fabryki maszyn papierniczych w Cieplicach, Eugen Füllner, postanowił wybudować podobny obiekt w miejscu, z którego roztacza się wspaniała panorama Karkonoszy'. [www.muzeum-cieplice.pl]

Zbiory Muzeum Przyrodniczego w dużej części wywodzą się z kolekcji rodziny Schaffgotschów. Oprócz wystaw stałych poświęconych ptakom i motylom, organizowane są tu wystawy czasowe o tematyce przyrodniczej. Muzeum jest komunalną instytucją kultury miasta Jelenia Góra.

2. Po wyjściu z Muzeum skierujmy swe kroki do ogromnego głazu narzutowego leżącego przy alei spacerowej. Tablica na głazie upamiętnia spotkanie poetów polskich: Wincentego Pola i Kornela Ujejskiego z czeskim przyrodnikiem, profesorem Janem Ewangelistą Purkyne. Owe spotkanie miało miejsce w sierpniu 1847 roku.

3. Nieopodal Pawilonu Norweskiego cieszy oczy widok stawu, do którego spuszczają swoje gałęzie ogromne wierzby płaczące. W latach 70-tych i 80-tych XX w. po stawie można było pływać kajakami i rowerami wodnymi. Z boku stawu znajduje się uroczy kamienny mostek, przez który wiedzie aleja spacerowa do placu zabaw i boiska sportowego. Obecnie staw jest pod patronatem Polskiego Związku Wędkarskiego i miejscem bytowania ptactwa wodnego m.in. kaczek i łabędzi.

4. Wzdłuż zachodniej i północnej granicy parku przepływa rzeka Wrzosówka, przy której wybudowano zaporę wodną. Bezpośrednią przyczyną jej budowy były częste ulewne deszcze, które nawiedzały okolice Cieplic. Swoją siłą niszczyły i podtapiały domy, drogi i mosty. Po lewej i prawej stronie zapory powstały ogromne wały przeciwpowodziowe, które dodatkowo chronią miasto przed powodzią. Podmokłe łąki między Cieplicami a Sobieszowem jeszcze w XIX w. nazywano Polską Puszczą. Spacerując po parku od strony tamy można oglądać jedną z najpiękniejszych panoram Karkonoszy i Gór Izerskich.

Spacerując alejami Parku Norweskiego możemy się nacieszyć pięknym śpiewem ptaków i jednocześnie podziwiać wspaniałą panoramę gór.

Bibliografia

M. Staff(red), Słownik Geografii Turystycznej Sudetów, Kotlina Jeleniogórska, Wrocław 1999.
E. Różyca, J. Rozpędowski, Śląsk w zabytkach kultury. Jelenia Góra, Wrocław 1975.
J. Sykulski, Jelenia Góra i okolice. Szkice historyczne i legendy, Jelenia Góra 1945.
http://www.jelenia.pl
http://www.jelonka.com/
http://karkonosze.info.pl/wycieczki/park_zdrojowy.htm
http://www.muzeum-cieplice.pl/
http://wroclaw.hydral.com.pl
http://www.ceti.pl/~js29a/ciepl/pl,pl_hello.html
http://www.cieplice.pl/baza_uzdrowiskowa.html
http://www.it.hsg.com.pl/pl/historia_regionu/zabytki/
http://www.jeleniagora.pl/
http://www.muzeum-cieplice.com
http://www.poradnikzdrowie.pl/rekreacja/sanatoria/najcieplejsze-zrodla,2151_5836.htm
http://www.teatr.jgora.pl
http://www.uzdrowisko.cieplice.com
http://www.wkarkonosze.net/jelenia.php

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła podstawowa nr 2 im. Bolesława Chrobrego w Jeleniej Górze
ul. Armii Krajowej 8
58-500  Jelenia Góra
e-mail: sp2jgora@wp.pl
Opiekun grupy:
Maria Staroszczuk 
Autorzy opisu:
Tekst opracowano na podstawie materiałów zebranych i nadesłanych przez uczniów SP nr 2 w Jeleniej Górze (Agnieszka Wilczyńska, Kaja Bloch, Kamil Florczak, Alina Mackaniec, Aleksandra Malmon, Julia Popielarz, Joanna Ciepluch, Tomasz Czekaj, Mateusz Baksalara, Roksana Wójcik, Mateusz Anufrowicz, Natalia Ejsenberg, Krzysztof Lewandowski, Magda Misiura, Julia Jurczak, Monika Karnawska,Adrian, Rudziński, Sebastian Krupiński, Angelika Skrzek, Natalia Rosińska, Kacper Kuchcicki, Gabriela Ratyńska, Mateusz Krawczyk, Szymon Doruch, Monika Karnawska).
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy za udostępnienie zdjęć Ryszardowi Literackiemu (rylit) oraz Pawłowi Blachurze (Portal Jelenia.pl - www.jelenia.pl)

Ładowanie danych ...