Miasto leży w południowej części województwa śląskiego, nieopodal granicy z Czechami i Słowacją, a także na skraju atrakcyjnych terenów rekreacyjnych Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Zlokalizowane jest przy ważnych szlakach komunikacyjnych: niedaleko autostrady A4 łączącej wschód z zachodem i przy planowanej autostradzie A1 łączącej południe z północą. Żory usytuowane są na terenie jednego z czystszych ekologicznie i niezdegradowanych obszarów Śląska, który jest oddalony od skupisk ciężkiego przemysłu. To tutaj zaczynają się granice Parku Krajobrazowego “Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. Lasy, które wchodzą w jego skład, rozciągają się na przestrzeni kilkudziesięciu kilometrów od Żor aż do Raciborza.

Miłośnicy rowerowych wycieczek znajdą w nich wiele szlaków do przemierzenia. Także zwolennicy pieszych spacerów znajdą coś dla siebie i to niedaleko od miasta. Po krótkiej leśnej wędrówce trafić można w sam środek tzw. Pojezierza Palowickiego – ciągu kilkunastu stawów założonych kilkaset lat temu przez cystersów. Jest to jeden z najbardziej urokliwych zakątków Śląska. Niewielu mieszkańców Żor wie, że w naszym mieście znajduje się niesamowity zakątek gdzie można miło spędzić swój wolny czas. Ośrodek powstał i rozwija się nieustannie z inicjatywy pracowników referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Żory. Prace techniczne na obiekcie wykonywane są przez pracowników Zakładów Techniki Komunalnej.

Park usytuowany jest w dzielnicy Kleszczówka, po lewej stronie ulicy Bocznej przed skrętem w kierunku Gichty. Do parku można dojechać autobusem komunikacji miejskiej nr 351, 352 i 352 bis – przystanek Fadom, a następnie przejść 200m w kierunku lasu [www.zory.pl].

Historia

Pierwsza zachowana wzmianka o wsi Żory pochodzi z 1258 roku. Nazwa ta została wymieniona w dokumencie dotyczącym fundacji klasztoru cystersów w Rudach Raciborskich. Żorska osada miała być jedną ze wsi służebnych dla klasztoru. 24 lutego 1272 roku Władysław – Książę Opola i Raciborza dokonał zamiany kilku swoich majątków na wieś Żory, należącą wtedy do dóbr jednego z jego rycerzy, Chwalisza. W zachowanym odpisie dokumentu wydanego w tym dniu, Książę Władysław stwierdza, że zamierza w tym miejscu założyć obronne miasto. 24 luty 1272 roku jest zatem uznawany w Żorach za oficjalną datę założenia miasta.

W parku od ponad dziesięciu lat tworzony jest Leśny Ośrodek Edukacji Ekologicznej. Cały teren jest ogrodzony i obejmuje swym zasięgiem staw oraz tereny leśne o łącznej powierzchni ok. 3,4 ha. Została wytyczona ścieżka dydaktyczna, wzdłuż której znajdują się siedliska i kolekcje roślinne. Wytyczono aż sześć siedlisk: bór suchy, brzezina, grąd, torfowisko przejściowe, łąka oraz łęg. W parku można również zaobserwować jedenaście kolekcji roślin na przykład jeżynę śląską, wrzosy i wrzośce, borówkę, rośliny przyprawowe, rośliny lecznicze, rośliny trujące, paprocie, rośliny skalne, rośliny bagienne i szuwarowe, rośliny wodne oraz krzewy. Właścicielem parku jest Urząd Miasta. W parku odbywają się spotkania grup dzieci i młodzieży. A terminy spotkań, należy zgłosić w referacie Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Żory – telefon 32 43 48 264. W uzgodnionym terminie na grupę będzie czekał ogrodnik, który zaprezentuje wspaniałą roślinność tego terenu. W Parku Piaskownia odbywają się również spotkania metodyczne – warsztaty terenowe dla nauczycieli [www.zory.pl].

Przyroda

Niewielu mieszkańców Żor wie, że w naszym mieście znajduje się niesamowity zakątek gdzie można miło spędzić swój wolny czas. Ponieważ rośliny w parku wymagają szczególnej ochrony, na co dzień przychodzą tam jedynie zorganizowane grupy młodzieży szkolnej na lekcje przyrody. W pierwszą niedzielę miesiąca w okresie od wiosny do jesieni organizowane są dni otwarte, w trakcie których park, w godzinach od 9.00 do 17.00 odwiedzić będzie mógł każdy, kto tylko ma na to ochotę. Warto przyjrzeć się z bliska bogatej kolekcji roślin i drzew. W parku nie tylko mamy możliwość na doskonały relaks lecz istnieje możliwość zaobserwowania roślin, których nigdy wcześniej nie mieliśmy okazji zobaczyć na żywo.

Ścieżka

Ścieżkę opracowano w oparciu o materiały udostępnione przez Urząd Miasta Żory. Ścieżka dydaktyczna została zaprojektowana przez Referat Ochrony Środowiska Urzędu Miasta przy współudziale Zakładów Techniki Komunalnej, w oparciu o walory przyrodnicze i rekreacyjne. Wyznaczono poszczególne jej etapy. Utworzono alejki wewnętrzne oraz wytyczono fragmentarycznie IX stanowisk zbiorowisk roślinnych. W parku usytuowany jest budynek, który adoptowany jest na cele dydaktyczne. W środku znajduje się niesamowita kolekcja skał i minerałów. Obok budynku jest “zielona klasa”- stoły i ławki, gablota z trzema skrzynkami, która umożliwia przeprowadzenie “zgaduj zgaduli” oraz zestaw do prowadzenia zajęć z zakresu selektywnej zbiórki odpadów. Wokół stawu rozmieszczone są elementy ścieżki zdrowia oraz gablota z kolekcją pni drzew z uwidocznionymi przekrojami.

Park usytuowany jest w bardzo ciekawym zacisznym miejscu. Trasę wycieczki rozpoczynamy od wejścia na teren parku bramą główną, znajdująca się we wschodniej części parku przy ulicy Bocznej. Wchodzimy na biegnąca w kierunku północno-zachodnim ścieżkę wysypaną korą. Zatrzymujemy się obok stanowiska nr I.
 

Stanowisko I (bór).

Bór to dawna nazwa lasu składającego się z bardzo starych drzew, obecnie terminem takim określamy zbiorowisko leśne z udziałem sosny oraz świerka i jodły, rosnące najczęściej na kwaśnych, ubogich glebach. Jest siedliskiem właściwym dla ubogich i suchych piasków z licznymi drzewostanami sosnowymi. Wśród gatunków runa spotkać można siódmaczka leśnego (Trientalis europaea), borówkę czarną (Vaccinium myrtillus), borówkę brusznicę (Vaccinium vitis-idaea) i jeżyny (Rubus).

Podążając dalej w tym samym kierunku dochodzimy do stanowiska nr II.

Stanowisko II (brzezina)

Jest to fragment zadrzewienia wieku 35 lat, z brzozą brodawkowatą i czarną, pochodzenia naturalnego (z samosiewu). Brzoza jako gatunek pionierski, światłolubny i wytrzymały na suszę łatwo zasiewa się na glebach pozostawionych w odłogu, a jej formy kępowe typowe dla naszego krajobrazu zadrzewienia śródpolne, tworząc jednogatunkowe zagajniki. Dla wzbogacenia kolekcji wprowadzono drzewa jarzębu, głogu, śliwy, czereśni oraz różne gatunki wrzosów.

Nie zbaczając z obranego kierunku zatrzymujemy się przy budynku dydaktycznym, w którym znajduje się ciekawa kolekcja minerałów i skamieniałości. Zbaczając w kierunku północnym zatrzymujemy się przy stanowisku nr III.

Stanowisko III (rośliny introdukowane)

Introdukcja (łac. Imtroductio – wprowadzenie, wstęp) – w biologii termin ten oznacza zamierzone wprowadzenie nierodzimych gatunków roślin i zwierząt pochodzących z innych geograficznie regionów, jako nowego elementu biocenozy w celu ich hodowli i uprawy. Introdukcję drzew i krzewów obcego pochodzenia zaczęto stosować na szeroką skalę w II poł. XIX wieku. Wiele obcych gatunków drzew i krzewów zostało wprowadzonych do naszej flory w sposób świadomy jako element gospodarki leśnej. W naszych lasach występuje niemal taka sama liczba gatunków drzew obcych, jak i gatunków rodzimych. Zwłaszcza bardzo wiele jest gatunków północnoamerykańskich, np. daglezja zielona, sosna wejmutka, jesion pensylwański, dąb czerwony, różne odmiany topoli kanadyjskiej, czeremcha amerykańska, klon jesionolistny, czy robinia akacjowa.

Gatunki te od dawna znakomicie zaaklimatyzowały się w Polsce. Są też gatunki introdukowane u nas z południa Europy jak np. kasztanowiec. Gatunkiem rozpowszechnionym w lasach i zagajnikach całej Polski jest lilak, który trafił do nas bardzo dawno, bo w czasach I Rzeczypospolitej z terenów Europy południowo-wschodniej. Do gatunków wschodnioazjatyckich można zaliczyć metasekwoję chińską, czy miłorząb japoński sprowadzony w 1727 r. do Europy na tereny Holandii.

Kolejnym punktem naszej wędrówki trzymając się kierunku zachodnim jest stanowisko nr IV.

Stanowisko IV (rośliny zielne)

Naszą uwagę przyciągają pięknie kwitnące wiosną rośliny. Akant miękki (Acanthus mollis), orlik ogrodowy (Aquilegia xhybrida), chaber białawy (Centaurea dealbata), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), tojad mocny (Aconitum napellus).

Po przeciwnej stronie roślin zielnych w kierunku północnym zatrzymujemy się przy stanowisku nr V.

Stanowisko V (grąd)

Wielogatunkowy las liściasty z przewagą dębu, lipy (drobno- i szerokolistnej), grabu i klonu. Najlepiej rośnie na żyznych glebach nie zalewanych, brunatnych. Polsce występuje na terenie całego kraju, w piętrze pogórza do 650 m n.p.m. W zależności od warunków wilgotności gleby i jej żyzności wykształca się:
- Grąd wysoki, stosunkowo suchy i umiarkowanie żyzny (mezotroficzny).
- Grąd typowy, na świeżych glebach eutroficznych.
- Grąd niski na glebach wilgotnych i żyznych.

Występuje bogaty podszyt reprezentowany przez krzewy leszczyny, trzmieliny, kruszyny, bzu czarnego i czeremchy. Runo bogate w gatunki wykazujące charakterystyczną sezonowość – większość roślin kwitnie w czasie, gdy drzewa są bezlistne. Wczesną wiosną dno lasu pokrywa zwarty kobierzec złożony z zawilca gajowego (Anemone nemorosa) z dużym udziałem zdrojówki rutewkowatej (Isopyrum thalictroides). Później głównymi składnikami runa stają się gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), gajowiec żółty (Galeobdolon luteum), jaskier kosmaty (Ranunculus lanuginosus), marzanka wonna (Asperula odorata), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria), fiołek leśny (Viola silvestris), czyściec leśny (Stachys sylvatica) i inne.

Idąc w kierunku południowo-wschodnim idziemy brzegiem stawu położonego w części S parku. Zwracamy uwagę na dzikie kaczki pływające po stawie chowające się w szuwarach. Staw stanowi atrakcyjny element wzbogacający krajobraz parku. Stawem opiekuje się Koło Wędkarskie. Organizowane są tu często pikniki i zawody wędkarskie. Udajemy się w kierunku E przechodzimy przez kładki, mostki z pali drewnianych skręcając w kierunku północnym dochodzimy do stanowiska nr VI.

Stanowisko VI (łęg i roślinność szuwarowa)

Łęg (las łęgowy) to las liściasty występujący na okresowo zalewanych siedliskach, o dużych wahaniach wody gruntowej, przeważnie w dolinach stawów i cieków wodnych. Występuje na glebach bardzo żyznych, głównie madach i czarnych ziemiach. W potocznym, ale błędnym znaczeniu, podmokłe nadrzeczne łąki z kępami zarośli. Najczęstsze postacie polskich łęgów niżowych to zbiorowiska lasów topolowo-wierzbowych z domieszką olchy czarnej lub wiązowo-jesionowych, czy jesionowo-olszowych. Warstwa krzewów dobrze rozwinięta; runo bujne, z dużym udziałem bylin wczesnowiosennych oraz licznymi gatunkami azotolubnymi (np. pokrzywa, niecierpek).

Szuwarem określamy z reguły typ roślinności, charakterystyczny dla strefy przybrzeżnej zbiorników wodnych. Szuwar pałkowy zdominowany jest przez pałkę szerokolistną (Typha latifolia), obok której pojawia się wiele interesujących hydrofitów, czyli gatunków związanych ze środowiskiem wodnym tj. żabieniec babka wodna (Alisma plantago-aquatica), ponikło błotne (Eleocharis palustris), skrzyp bagienny (Equisetum fluviatile), trzcina pospolita (Phragmites australis). Wśród roślinności płytkiej strefy przybrzeżnej wyraźnie wyróżnia się, dzięki charakterystycznemu pokrojowi, zespół strzałki wodnej (Sagittaria sagittifolia) i jeżówki pojedynczej (Sparganium simplex).

Kierujemy się w kierunku północno-zachodnim zatrzymujemy się przy stanowisku nr VII.

Stanowisko VII (łąka)

Zbiorowisko roślinne z udziałem traw i roślin zielnych, którego powstanie i trwanie w warunkach klimatu umiarkowanego uzależnione jest od gospodarki rolno-pasterskiej człowieka (zbiorowisko antropogeniczne). W tym ujęciu jest to zbiorowisko półnaturalne. Łąki powstały w miejscach wyciętych lasów i istnieją dzięki stałej działalności człowieka polegającej na koszeniu, nawożeniu i wypasie. Zabiegi te ochronią łąki przed inwazją roślinności leśnej i zaroślowej. Tradycyjne użytkowanie łąki to koszenie raz lub dwa razy w roku, albo też tylko raz na dwa lata, a w pozostałym czasie wypasanie. Poszczególne gatunki łąkowe różnie reagują na koszenie i niskie przygryzanie przez zwierzęta. Jaskier ostry (Ranunculus acris), świerzbnica polna (Knautia arvensis), szczaw zwyczajny (Rumex acetosa), krwawnik pospolity (Achillea millefolium), chaber łąkowy (Centaurea jacea), marchew dzika (Daucus carota), wyka ptasia (Vicia cracca), komonica zwyczajna (Lotus corniculatus), brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus), kozibród łąkowy (Tragopogon pratensis), krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis), szelężnik mniejszy (Rhinanthus minor), chaber austriacki (Centaurea phrygia). Ukwiecona łąka przyciąga wiele owadów takich jak: pszczoły, trzmiele, motyle, chrząszcze, koniki polne oraz odżywiające się nimi większe zwierzęta takie jak płazy, gady, ptaki, czy ssaki.

Idąc dalej na wschód zatrzymujemy się przy stanowisku nr VIII.

Stanowisko VIII (skalniak)

Dąbrówka rozłogowa odm. o purpurowych liściach (Ajuga reptans ‘Atropurpurea’), barwinek mniejszy (Vinca minor), kostrzewa popielata (Festuca cinerea), macierzanka (Thymus sp.), zawciąg pospolity (Armeria maritima), smagliczka skalna (Alyssum sxatile), goździk siny (Dianthus gratianopolianthus), szałwia (Salvia), fiołek wonny (Viola odorata), rozchodnik biały (Sedum album).

Końcowym etapem naszej wędrówki w kierunku północnym jest stanowisko nr IX.

Stanowisko IX (torfowisko)

Jest to miejsce akumulacji torfu o miąższości co najmniej kilkunastu centymetrów. Jest to teren stale podmokły o podłożu trudno przepuszczalnym, pokryty zbiorowiskami roślin bagiennych i bagienno-łąkowych. Torfowiska występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego, wilgotnego i chłodnego. Obszary te są cenne pod względem przyrodniczym jak również gospodarczym. Ze względu na genezę, charakter zbiorowiska roślinnego i właściwości torfu wyróżniamy: torfowiska niskie (łąkowe), torfowiska wysokie (mszary) i torfowiska przejściowe. Do ważniejszych gatunków możemy zaliczyć: mech torfowiec (Spahagnum sp.), turzycę zaostrzoną (Carex gracilis), sitowie leśne (Scirpus sylvaticus) oraz sit rozpierzchły (Juncus effusus).

Bibliografia

Bugała Władysław, Drzewa i krzewy dla terenów zieleni, Warszawa 1991
Czekalski Mieczysław, Krzewy i drzewa iglaste w ogrodzie, Warszawa 1995
Kościelny Stanisław, Sękowski Bolesław, Drzewa i krzewy – klucze do oznaczania, Warszawa 1971
Rostański Krzysztof, Tokarska-Guzik Barbara, Rostański Adam, Rostański Krzysztof Marek, Drzewa i krzewy Katowic wraz z kluczem do ich oznaczania, Krzeszowice 1996
Rostański Krzysztof Jun, Hotrus – Komputerowy katalog drzew, krzewów i pnączy dla projektantów terenów zieleni. Gliwice, Warszawa 1994
Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił, Rośliny polskie, Warszawa 1976
Kiljańska Izabela, Mojkowska Hanna, Zielnik Polski, Warszawa 1988
Rostafiński Józef, Seidl Olga, Przewodnik do oznaczania roślin, Warszawa 1990
Strona internetowa Urzędu Miasta Żory, http://www. zory.pl
http://www.drzewa.pl
http://www. atlas-roślin.pl.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa nr 15
ul. Bankowa 1
44-240  Żory
e-mail: szkola_podstawowa15@wp.pl
Opiekun grupy:
mgr Izabela Szynalik mgr Krystyna Wojtaś
Autorzy opisu:
uczniowie kl. V i VI, członkowie koła przyrodniczo-eklogicznego:
Grupa I – dziennikarsko reporterska: Karolina Kęsik, Klaudia Brochowska, Bartłomiej Kozubski, Sebastian Władek, Grażyna Sobik, Anna Sobik
Grupa II – fotograficzno-planistyczna: Emilia Dzień, Natalia Pawełkiewicz, Patrycja Zapart, Patryk Lazarowicz, Artur Dryja, Wojciech Purol, Katarzyna Swoboda
Grupa III – plastyczno-projektowa: Wioletta Czerwińska, Magdalena Żebrowska, Anna Kotwicka, Martyna Drobina
Grupa IV – komputerowo-internetowa: Klaudia Janko, Izabela Małek, Magdalena i Monika Cygańska
oraz opiekunowie koła: mgr Izabela Szynalik i mgr Krystyna Wojtaś.
Wykorzystane zdjęcia są autorstwa uczniów: Patrycji Zapart, Patryka Lazarowicza, Anny Szynalik.
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- za udostępnienie danych – pracownikom referatu Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Żory oraz panu ogrodnikowi obiektu.

Ładowanie danych ...