Koszalin to miasto leżące na Pomorzu Środkowym. Usytuowany jest w pasie nadmorskim, a od otwartego morza dzieli go w linii prostej około 6 kilometrów. Koszalin zaliczany jest do tzw. „miast zielonych”, ponieważ około 40% ogólnej powierzchni miasta zajmują lasy, zieleńce i parki. Park przy Amfiteatrze, położony w centrum miasta, jest środkową częścią zwartego ciągu zieleni przebiegającego przez miasto od ulicy Rzecznej do ulicy Kutrzeby i zajmuje wzniesienie morenowe po wschodniej stronie rzeki Dzierżęcinki. Granice parku wyznaczają: od strony północno-wschodniej – ul. T. Kościuszki; od południowo-wschodniej – ul. Jedności oraz ogrodzenie terenu hali sportowej i kortów tenisowych; od południowo-zachodniej – ul. Piastowska; od północno-zachodniej – zabudowania przy ul. Młyńskiej. Od ulic otaczających park prowadzą alejki spacerowe i drogi dojazdowe, które zbiegają się przy budynku Amfiteatru.

Właścicielem Parku przy Amfiteatrze jest Urząd Miasta Koszalin, Wydział Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Środowiska, a zarząd nad parkiem sprawuje Miejskie Przedsiębiorstwo Zieleni w Koszalinie. Park przy Amfiteatrze to drugi pod względem wielkości park w mieście i zajmuje powierzchnię 8,20 ha. Na terenie parku znajduje się największy w Polsce amfiteatr z widownią krytą stałym dachem oraz siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Historia

Na wzniesieniu, na którym obecnie usytuowany jest Park przy Amfiteatrze, w średniowieczu zlokalizowane były winnice należące do zakonu cysterek, w których uprawiano winorośl na potrzeby kościoła. W I połowie XIX w., w związku z intensywną rozbudową miasta, zaczęto porządkowanie układu przestrzennego Koszalina. Teren obecnego parku, wówczas jeszcze nie zagospodarowany, łączył okazały parku miejski, zlokalizowany na obszarze dawnego ogrodu zamkowego z terenem starego cmentarza miejskiego położonego przy ul. Młyńskiej.

Pierwsze porządkowanie terenu i tworzenie parku przypada na okres około 1840 r. Około 1887 r. dokonano zadrzewienia parku oraz wybudowano ciągi komunikacyjne. W latach międzywojennych XX w. w okolicy ul. Kościuszki i Gwardii Ludowej istniała strzelnica, która została rozebrana w latach 70. XX w. W tym samym czasie wyburzono kompleks budynków pod budowę obecnego Amfiteatru. W 1973 r. Amfiteatr został oddany do użytku, a w latach 1975-1976 zakończono zagospodarowywanie parku i pokryto asfaltem ciągi komunikacyjne.

Przyroda

W parku zachowane zostały polany i starodrzew. Najstarsze drzewa, buki, klony, jesiony, lipy, dęby i graby liczą od 60 do 120 lat i rosną we wschodniej części parku. Drzewa rosnące w pozostałych fragmentach parku liczą od 10 do 30 lat. Skarpa wokół Amfiteatru została obsadzona licznymi krzewami (głównie iglakami) oraz bylinami, tworząc kompozycję ogrodową zwaną „skalniakiem”. W parku znajdują się 72 gatunki i odmiany drzew i krzewów, w tym 27 gatunków drzew liściastych oraz 14 gatunków drzew iglastych. Wśród drzew najliczniejszą grupę stanowią buki pospolite, graby pospolite, jesiony wyniosłe, klony pospolite, lipy drobnolistne i wiązy górskie. W parku można też spotkać cyprysik Lawsona, kryptomerię japońską, klon czerwony i jesionolistny, leszczynę pospolitą, topolę Maksymowicza oraz modrzew europejski. Najliczniejszymi krzewami są: głóg jednoszyjkowy, róża japońska, suchodrzew mirtolistny, berberys pospolity, dereń biały, różanecznik i śnieguliczka biała. W parku występują również drzewa owocowe, takie jak: jabłoń, śliwa i grusza pospolita. W Parku przy Amfiteatrze rosną liczne okazy jesionu wyniosłego (150 szt.), klonu pospolitego (150 szt.) , buku pospolitego (140 szt.), berberysu pospolitego (100 szt.).

Jesion wyniosły należy do rodziny oliwkowatych. Występuje w Europie i Azji, spotykany na terenie całej Polski. Drzewo długowieczne, może żyć 300 lat, osiąga wysokość do 30m. U młodych drzew kora jest gładka, popielato – szara, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa. Liście ma duże, złożone z 9 – 15 podłużnie jajowatych listków. Kwiaty zebrane są w wiechy, a owoce jesionu wyniosłego to podłużne, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkiem umożliwiającym rozsiewanie przez wiatr.

Klon pospolity należy do rodziny klonowatych. Występuje prawie w całej Europie. Osiąga wysokość do 30 m i 450 cm obwodu. Korę ma ciemnoszarą i spękaną. Liście 5 (7) klapowe, ząbkowane, a owocami są płaskie orzeszki – skrzydlaki zwane popularnie „noskami”.

Buk pospolity – rodzaj drzew z rodziny bukowatych, występujący w strefie umiarkowanej północnej. Lubi wilgotny klimat, dlatego w Polsce występuje na Pomorzu i na południu kraju. Osiąga wysokość do 40 m, ma szarą, gładką , lekko połyskującą korę. Drzewo wydaje charakterystyczne 1-2 trójgraniaste orzeszki, z których produkuje się olej.

Berberys, zwany inaczej kwaśnicą, to rodzaj krzewu z rodziny berberysowatych. Należy do nich około 450 gatunków, ale w Polsce rośnie dziko tylko berberys pospolity. Berberys kwitnie od maja do czerwca, ma jasnożółte kwiaty, a jego owoce to podłużne, czerwone jagody, które są cennym pożywieniem dla ptaków.

Wśród okazów występujących w parku można spotkać modrzew europejski i dąb szypułkowy. Modrzew europejski jako jedyne rodzime drzewo iglaste zrzuca igły na zimę. W młodości szybko rośnie – między 5 a 20 rokiem życia przeciętny roczny przyrost dochodzi do 1 m, po około 60 latach przyrost ten zanika. Modrzew jest drzewem światłolubnym, nie lubi cienia i sam również go niewiele daje. Spośród wszystkich naszych drzew iglastych drewno modrzewia jest najcenniejsze i najtrwalsze.

Dąb szypułkowy to potężne drzewo osiągające do 50 m wysokości i kilkunastu metrów w obwodzie. Jest drzewem długowiecznym, może żyć ponad 1000 lat. Owocuje po raz pierwszy po około 40 – 50 latach. Drewno dębu jest trwałe i twarde. Po długim leżakowaniu w wilgotnym środowisku czernieje, przypominając wyglądem heban, stąd też jego nazwa „polski heban”.

W parku znajduje się wiele cennych okazów drzew, a najcenniejsze z nich zostały objęte ochroną prawną i uznane za „pomniki przyrody”. Zaliczono do nich 5 dębów szypułkowych o obwodzie: 300 cm, 319 cm, 360 cm, 390 cm i 411 cm; 2 buki pospolite o obwodzie: 329 cm i 335 cm; jesion wyniosły o obwodzie 280 cm. Widocznym znakiem, że są to pomniki przyrody, jest charakterystyczna zielona tabliczka z orłem umocowana na pniu drzewa. Niestety nie wszystkie pomniki przyrody posiadają tę tabliczkę, gdyż zostały one zerwane przez ludzi.

Ścieżka

Ścieżka została zaprojektowana w oparciu o walory przyrodnicze i architektoniczne. Poszczególne jej etapy związane są z istniejącymi już chodnikami spacerowymi i alejkami. Początek ścieżki wyznacza chodnik spacerowy prowadzący z ul. Piastowskiej w stronę Amfiteatru.
 

1. Trasę wycieczki rozpoczynamy od wejścia na szeroki chodnik spacerowy wykonany z prostokątnych, szlifowanych płyt granitowych, prowadzący z ul. Piastowskiej w stronę Amfiteatru i biegnący wzdłuż skarpy. Po prawej stronie chodnika usytuowana jest odsłonięta w 1982 r. rzeźba „Muzykanci”, która jest dziełem Zygmunta Wujka, znanego artysty koszalińskiego. Obok rzeźby można podziwiać posadzone niedawno białe i różowe magnolie.
 

2. Po lewej stronie tego samego chodnika spacerowego znajduje się pomnik poświęcony Kazimierzowi Pułaskiemu. Na tablicy pamiątkowej widnieje napis „Bohaterowi Obojga Narodów Kazimierzowi Pułaskiemu”. Obok pomnika rośnie wiąz górski odmiany horyzontalnej.
 

3. Idąc dalej chodnikiem docieramy do schodów, prowadzących na koronę Amfiteatru. Po lewej stronie, w połowie schodów, na skarpie rośnie okazały dąb szypułkowy o obwodzie 360 cm, będący pomnikiem przyrody. W jego pustym wnętrzu znajduje się mrowisko. Po prawej stronie umiejscowiony jest skalniak porośnięty licznymi krzewami i bylinami. Ze schodów roztacza się piękny widok na Park im. Książąt Pomorskich i plac przed Amfiteatrem.
 

4. Schodzimy z powrotem na plac przed Amfiteatrem, który nosi imię Ignacego Paderewskiego. Amfiteatr zastał otwarty w 1973 r. i może pomieścić około 5000 widzów, a na 300 metrowej scenie mogą występować nawet najliczniejsze zespoły, dlatego też na stałe zagościł w Koszalinie Światowy Festiwal Chórów Polonijnych oraz Letni Festiwal Kabaretów. Ponadto w Amfiteatrze organizowane są Dni Koszalina, Dzień Dziecka oraz liczne koncerty. Ciekawostką jest charakterystyczny dach nad widownią wykonany według projektu prof. dr. Jana Filipkowskiego, ówczesnego pracownika naukowego Wyższej Szkoły Inżynierskiej. Natomiast dach nad sceną jest przystosowany do pełnienia funkcji ekranu, dlatego możliwe były projekcje filmowe w ramach Kina Letniego oraz Festiwalu „Młodzi i Film”.
 

5. Wędrujemy w kierunku wschodnim i po prowizorycznych schodach wchodzimy na skarpę położoną naprzeciwko Amfiteatru. Mijamy wylany system korzeniowy rosnących na skarpie buków i dochodzimy do kolejnego pomnika przyrody – dębu szypułkowego o obwodzie 390 cm. Drzewo rosnące na tej skarpie jest w nie najlepszym stanie zdrowotnym i wyraźnie widać, iż pozbawione zostało wielu konarów.
 

6. Kolejnym przystankiem jest rosnący nieopodal dębu szypułkowego inny pomnik przyrody – jesion wyniosły o obwodzie 280 cm, którego korzenie są charakterystycznie wypiętrzone. Znajduje się on na trawiastej polanie przy ścieżce prowadzącej w kierunku szkoły, popularnie zwanej „Elektronikiem”.
 

7. Skręcamy na północny wschód i ruszamy żwirową ścieżką wzdłuż skarpy. W pobliżu dawnego, zarastającego trawą toru saneczkowego napotykamy oznaczony tabliczką pomnik przyrody. Jest to buk pospolity o obwodzie 329 cm z licznymi ubytkami na pniu i śladami cięć pielęgnacyjnych w koronie.
 

8. Idziemy ścieżką wzdłuż skarpy i dochodzimy do ronda przy ul. Kościuszki. Następnie skręcamy w lewo i alejką prowadzącą w kierunku południowo-zachodnim przemieszczamy się w stronę Amfiteatru. Po drodze możemy podziwiać starodrzew porastający skarpy po obydwu stronach alejki. Docieramy do pięknie odrestaurowanej willi, w której znajduje się siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na pieczołowicie zagospodarowanym terenie wokół budynku rosną zarówno stare drzewa, jak i nowo posadzone krzewy i byliny. Warto wejść po schodach prowadzących na ul. Kościuszki, aby obejrzeć front tego budynku.
 

9. Opuszczamy okolice Amfiteatru i wchodzimy na chodnik spacerowy prowadzący w kierunku ul. Piastowskiej. Biegnie on wzdłuż parkingu, wykorzystywanego w czasie imprez odbywających się w Amfiteatrze. Zatrzymujemy się przy okazałym dębie szypułkowym o obwodzie 300 cm, rosnącym na trawniku po prawej stronie chodnika. Jest to już ostatni na naszej trasie pomnik przyrody wart obejrzenia.

Bibliografia

Konarski B., Mosiewicz A., Piszczek H. Raczkowski W., Skrzypek I., Stańczyk K., Koszalin 1266 – 1986, Szczecin – Koszalin 1986
Kubacki Marek, Drzewa uznane za pomniki przyrody na terenie miasta Koszalin, Koszalin – Łódź 2001
Rypniewscy Krystyna i Dionizy, Koszalin. Zabytki, informacje, okolice, Koszalin 1997
Gasztołd Tadeusz, Muszyński Adam, Rybicki Hieronim, Koszalin zarys dziejów, Poznań 1979
Stachelski W., Koszalin i okolice – przewodnik, Warszawa 1981
Szewczyk D., Konarski Bernard, Koszalin, Koszalin 1999
Metryczka Parku przy amfiteatrze, archiwum Miejskiego Przedsiębiorstwa Zieleni Miejskiej w Koszalinie
Strona Urzędu Miejskiego w Koszalinie, http://www.koszalin.pl
Strona Informacji Turystycznej w Koszalinie, http://www.it - pomorze.pl
Atlas roślin naczyniowych Polski, http://www.atlas - roślin.pl

Uwagi

Infrastruktura: W parku znajdują się ławeczki stojące wzdłuż alejek i chodników spacerowych oraz klomby na sezonowe nasadzenia. Przy Amfiteatrze usytuowany jest letni ogródek kawiarniany i duży parking. Zarządca zadbał o dobre oświetlenie, odpowiednią ilość koszy na śmieci i estetyczne szalety. Mankamentem są zaniedbane kamienne stoliki do gry w szachy oraz częściowo zniszczone schody prowadzące z dolnych na górne tarasy parku.

Mocne strony parku: Park jest ulubionym miejscem spacerów i wypoczynku dla mieszkańców Koszalina oraz turystów ze względu na to, iż jest przestronny, czysty, bezpieczny, położony z dala od zabudowań i ruchliwych ulic. Atrakcyjności parkowi przydają zadbane trawniki pokryte wiosną kobiercem krokusów, kwitnące latem na rabatach kwiaty i zawieszone na latarniach kosze z pnącymi pelargoniami. Walorami przyrodniczymi jest zachowany starodrzew, pomniki przyrody, okazy rzadko spotykanych drzew i krzewów oraz niedawno posadzone magnolie. Park jest nie tylko miejscem odpoczynku, ale także umożliwia kulturalne spędzenie czasu, dzięki imprezom odbywającym się w Amfiteatrze i w jego okolicy.

Słabe strony parku: Mankamentem są zdewastowane kamienne stoliki do gry w szachy wraz z siedziskami, częściowo zniszczone schody prowadzące z dolnych na górne tarasy parku oraz niewystarczająca liczba ławek.

Postulaty: Mieszkańcy Koszalina proponują likwidację niewykorzystywanej i zdewastowanej infrastruktury parku (stoliki do gry w szachy i siedziska) i inne zagospodarowanie tego terenu oraz renowację schodów. Zarządca parku widzi potrzebę wykonywania pielęgnacji starodrzewu oraz drzew rosnących w pobliżu Amfiteatru zagrożonych usychaniem na skutek obniżenia poziomu wód gruntowych.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół nr 11 im. ks. Jana Twardowskiego w Koszalinie
ul. Jabłoniowa 23
75-679 Koszalin
Opiekun grupy:
Małgorzata Tytko  
Autorzy opisu:
uczestnicy koła przyrodniczego, działającego przy szkole:
grupa historyczno-dziennikarska: Iwona Gadomska, Wioletta Nowak, Jolanta Koza.
grupa przyrodniczo-fotograficzna: Paulina Nieznańska, Weronika Chmielewska, Nela Szpek, Maciej Kmita.
W prace zaangażowali się nauczyciele przyrody i informatyki oraz rodzice i dziadkowie uczniów naszej szkoły.
Współpracujacy nauczyciele:
nauczyciele: przyrody – mgr Wioleta Maksymowicz, informatyki – mgr Bożena Bukowska.
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- Za doradztwo merytoryczne i udostępnienie danychGłównemu Specjaliście ds. zieleni Zarządu Dróg Miejskich w Koszalinie Pani Zuzannie Sugier.
- Za pomoc w uzyskaniu niezbędnych materiałów Inspektorowi Wydziału Infrastruktury Komunalnej Urzędu Miejskiego Pani Dorocie Kędzierskiej- Jarosz.
- Za pomoc w redagowaniu części opisowej parku nauczycielowi kształcenia zintegrowanego Pani Danucie Aleksa.

Ładowanie danych ...