Bielsk Podlaski liczy ok. 28 tysięcy mieszkańców i zajmuje 27 km2 powierzchni. Pod względem komunikacyjnym miasto jest oddalone 52 km od Białegostoku, 46 km od Białowieży, 195 km od Warszawy. Jest jednym ze starszych miast Podlasia.

W centrum miasta od dawna znajduje się miejsce wypoczynku - niewielki skwer zieleni, który do tej pory nie ma swojej nazwy. Skwer ten, nazywany też parkiem ma kształt prostokąta o powierzchni 7424 m2, z dwóch stron ograniczają go ulice: 3-go Maja i Mickiewicza, od strony zachodniej budynek Bielskiego Domu Kultury, a od północy osiedle mieszkaniowe. Naprzeciw parku od ulicy Mickiewicza znajduje się Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy i Urząd Miasta. W pobliżu umiejscowione są dwie szkoły podstawowe, gimnazjum i liceum, przedszkole i sąd rejonowy. Opiekę nad tym terenem zieleni sprawuje Urząd Miasta, a właścicielem jest Gmina Miejska Bielsk Podlaski. Park przecinają ciągi alejek z płyt chodnikowych, przy alejkach ustawione są ławki, kosze na śmieci. Centrum parku zajmuje dywan kwiatowy.

Pomimo niewielkich rozmiarów, obszar ten pełni ważną rolę w wyglądzie estetycznym miasta, łagodzi uciążliwości życia w mieście, stanowi część "zielonych płuc" miasta, jest miejscem wypoczynku i spotkań - głównie emerytów, rencistów, matek z dziećmi, rzadziej młodzieży. Na terenie parku odbywają się też uroczystości państwowe związane z rocznicą Konstytucji 3 Maja i Niepodległości Polski. Park może być wykorzystany pod względem edukacyjnym do realizacji zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych np. przyrody, biologii, geografii, historii, plastyki, języka polskiego, a nawet z informatyki lub matematyki. Ponadto uczniowie mogą przeprowadzać tu określone zadania domowe.

Park usytuowany jest przy głównej ulicy miasta (Mickiewicza), można do niego dojść pieszo lub dojechać autobusem komunikacji miejskiej nr 1, 2, lub 3.

Historia

W roku 1495 Bielsk Podlaski otrzymał pełne prawa miejskie magdeburskie z nadania Wielkiego Księcia Aleksandra Jagiellończyka - późniejszego króla Polski. Najstarsza wzmianka o "starym grodzie Bielsk" została zapisana w roku 1253 w "Latopisie halicko-wołyńskim". Do połowy XIV wieku Bielsk należał do książąt ruskich, później wraz z całym Podlasiem został włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W 1430 r. Wielki Książę Witold ustanowił wójtostwo i erygował pierwszą parafię rzymsko-katolicką. W XVI wieku miasto weszło w skład Korony. Podczas rozbiorów należało do Obwodu Białostockiego Prus Nowowschodnich, a następnie do Imperium Rosyjskiego. Dzisiejsi mieszkańcy miasta to Polacy, Białorusini i Ukraińcy, stanowi to bogatą mieszankę kulturową.

W trakcie rozwoju zabudowy mieszkaniowej w latach 60. XX wieku powstał w centrum miasta park - skwer miejski. Obecnie na jego terenie znajdują się dwa pomniki: Pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego oraz Pomnik Niepodległości Polski. Na obrzeżach parku rośnie dąb szypułkowy uznany za pomnik przyrody.

Przyroda

Roślinność parku stanowią głównie nasadzenia roślin ozdobnych. W ostatnich latach wykonawca tych prac wyłaniany jest na drodze przetargu nieograniczonego. Wśród roślin
parku można wymienić:
a) rośliny zielne - bratki, begonie, szałwie, aksamitki, żeniszek, lobelie, rudbekie, mrozy, funkia, paciorecznik, kosaćce (irysy)
b) krzewy - jałowce, róże, karagana, bez, lilak, bukszpan, kosodrzewina, ligustr, irga, berberys, śnieguliczka biała
c) drzewa - lipy (jest ich najwięcej), głogi, klon jesionolistny, jarzębina, świerk, jodła, modrzew, robinia akacjowa
Skład roślinności może ulegać zmianie, przy wprowadzaniu nowych gatunków roślin ozdobnych.

Ścieżka

Wyznaczona ścieżka dydaktyczna rozpoczyna się na obrzeżach parku, przy budynku Bielskiego Domu Kultury, obok wyjścia z kina. Niemal przy samej ścianie budynku rośnie okazały dąb szypułkowy.
 

1. Stanowisko I - dąb szypułkowy uznany za pomnik przyrody decyzją uchwały Rady Miasta w 2005 roku (fot. 1). Obwód pnia na wysokości 1,3 m wynosi 280 cm. W odległości około 5 metrów od ziemi gruby pień rozgałęzia się na 5 dorodnych konarów, które tworzą rozłożystą koronę. Kora dębu o brązowo-szarym odcieniu ma zastosowanie w ziołolecznictwie dzięki dużej zawartości garbników. Owoce - żołędzie osadzone w płaskich miseczkach są umieszczone po 3-5 na długich szypułkach. Liście krótkoogonkowe, nie całkiem symetryczne, u nasady w kształcie ucha. Dąb dorasta do 40 metrów, może żyć ponad 1000 lat.

Odwracamy się w kierunku ulicy Mickiewicza i przechodzimy do początku zieleni parkowej, zatrzymujemy się naprzeciw wejścia do BDK
 

2. Stanowisko II - klon jesionolistny (fot. 2), jest to drzewo o lukowatej, niepełnej koronie dorasta do 15 metrów wysokości, pędy są często pokryte białym nalotem woskowym. W odległości około 3 metrów od ziemi rozdziela się na dwa konary. Drzewo to jest często sadzone w parkach, pochodzi ze wschodniej części Ameryki Północnej. Jego naturalnym stanowiskiem są wilgotne, mokre tereny nad brzegami wód. Klon jesionolistny jest dwupienny, w odróżnieniu od innych klonów, a jego skrzydlate owoce wiszą na długich szypułkach. Wyjątkiem wśród klonów są także jego liście pierzasto złożone, o nierównomiernie piłkowanych brzegach. Okazy tych drzew są wytrzymałe na zanieczyszczenia powietrza i gleb. Jednak ma łamliwe konary, stąd nie zaleca się sadzenia go w miastach, przy drogach.

Wchodzimy w alejkę biegnącą wzdłuż ulicy 3 Maja, zatrzymujemy się przy wysokim, odróżniającym się od innych drzewie.
 

3. Stanowisko III - robinia (biała) akacjowa (fot. 3), wyróżniająca się pośród innych drzew swoim pokrojem. Inna nazwa robinii to grochodrzew, błędnie bywa nazywana akacją. Na wysokości około 1,5 metra nad ziemią pień rozdziela się na 6 grubych konarów. Robinia to żywotne, odporne na niekorzystne warunki drzewo, rosnące nawet na bardzo ubogich i suchych glebach. Nadaje się na zadrzewienia przydrożne. W okresie kwitnienia rozwijają się liczne białe kwiaty, chętnie odwiedzane przez pszczoły i trzmiele. Liście są złożone, 7-9 listkowe, nieparzystopierzaste, ułożone skrętolegle. U nasady ogonka na nagich pędach są po 2 ciernie. Wszystkie części drzewa są trujące dla ludzi. Drzewo to pochodzi z Ameryki Północnej. Z jego twardego i elastycznego drewna wytwarza się urządzenia sportowe.

Następnie skręcamy w lewo, dochodzimy do jednego z dywanów kwiatowych i ponownie kierujemy się w lewo. Zatrzymujemy się w środkowej części alejki.
 

4. Stanowisko IV - ozdobne rośliny zielne (fot. 4), (fot.5), możemy podziwiać zestawienie roślin tworzących dywan kwiatowy (prowadzone są nasadzenia wiosenne i letnie). W nasadzeniach wiosennych dominują różne kolory bratków, mrozy. Latem rosną begonie, szałwie, aksamitki, żeniszek, lawenda oraz paciorecznik (kanna). Idziemy w kierunku Pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego.
 

5. Stanowisko V - to miejsce w otoczeniu pomnika wg projektu J. Sadowskiego. Pomnik składa się z trzech żelbetonowych płyt, odsłonięto go 1 września 1964 r. jako Pomnik ku Czci Pomordowanych i Poległych w latach 1944-47. W 1995 roku na jednej z płyt umieszczono tablicę upamiętniającą 200 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, a w 1997 r. wmontowano tablicę z okazji 250-lecia urodzin Tadeusza Kościuszki (spóźnione o rok). Obecnie pomnik zwany jest Pomnikiem Tysiąclecia Państwa Polskiego. Zwracamy się w stronę osiedla mieszkaniowego, uwagę naszą przykuwają cztery lipy drobnolistne (na trawniku przed blokiem). Jedna z nich ma potrójny pień (fot.6).

Spacerując wzdłuż alejek spotkamy najwięcej lip. Jedna alejka, biegnąca równolegle do ulicy 3-go Maja to prawie same lipy. W odróżnieniu od lipy szerokolistnej na spodzie liści w kącikach nerwów występują pęczki brązowych włosków. Lipy to drzewa o silnym pniu i gęsto rozgałęzionej koronie, często bardzo regularnej. Osiągają wysokość 25-30 metrów, żyją do 300 lub 400 lat (zdarzają się okazy nawet do 1000 lat). Lipy są popularnym drzewem parkowym, jednak w miastach cierpią od suszy i zanieczyszczeń powietrza.

Wchodzimy na alejkę biegnącą z drugiej strony dywanu kwiatowego i spotykamy drzewo iglaste - świerk kłujący, odmiana sina, około 4 m przed nim rośnie jałowiec płożący, po lewej stronie przy sąsiedniej alejce widoczny jest - jarząb pospolity (jarzębina) (fot.7).
 

6. Stanowisko VI - przechodzimy dalej alejką około 10 metrów - po lewej stronie spotykamy dorodną tuję (żywotnik zachodni) i karaganę syberyjską - powszechnie używaną do przydrożnych zadrzewień (fot.8) oraz krzew berberysu o purpurowych liściach i tawuły van Houtte"a (fot.9), (fot.9a). W głębi widoczny niewielki skalniak z bratkami, funkią, irysami i irgą poziomą (fot.10). Tawuła jest gęstym krzewem o przewisających pędach, dorasta do 2 m, ozdobą są bardzo obfite białe kwiaty zebrane w półkoliste baldachogrona.
 

7. Stanowisko VII - po prawej stronie wzdłuż alejki położony jest inny dywan kwiatowy z obrzeżem z bukszpanu zwyczajnego i w letnim nasadzeniu z szałwii (fot.11). W centrum znajdują się kompozycje z jałowców płożących, urozmaicone żywotnikami (fot.12). Przechodzimy do końca alejki i skręcamy w lewo.
 

8. Stanowisko VIII - dochodzimy do dużego drzewa iglastego - jodła kalifornijska (jednobarwna) (fot.13), (fot.13a). To okazałe drzewo osiąga 10-12 m wysokości, dobrze rośnie na wszystkich rodzajach gleb, lubi stanowiska słoneczne, jest odporna na zanieczyszczenia środowiska. Obok są posadzone trzy młode dęby szypułkowe - Dęby III Tysiąclecia, nazwane następującymi imionami: "Jerzy" w intencji nadleśniczego Nadleśnictwa Bielsk pana Jerzego Andrzejuka (fot.14), "Marek" - w intencji starosty pana Marka Łukaszewicza i "Ryszard" - na pamiątkę jednego z gości uroczystości. Obracamy się w prawo i mamy przed sobą żywopłot z ligustru pospolitego, który okala niewielki trawnik ozdobiony krzewem kosodrzewiny i świerków (fot.15).

Ligustr dobrze znosi przycinanie i doskonale nadaje się na żywopłoty. Należy jednak pamiętać, że wszystkie jego części są trujące. Cofamy się do alejki, z której wyszliśmy i przechodzimy w pobliże Pomnika Niepodległości Polski. Po lewej stronie mijamy dorodne świerki kłujące odmiany sinej (fot.16) o efektownym, oryginalnym "płaczącym" pokroju oraz krzewy karagany syberyjskiej.
 

9. Stanowisko IX - otoczenie Pomnika Niepodległości Polski (fot.17). Pomnik ten został wzniesiony w 1999 roku dzięki wieloletnim staraniom Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego. W tym miejscu odbywają się miejskie uroczystości z okazji Konstytucji 3 Maja oraz Święta Niepodległości. Wokół pomnika jest wiele tablic upamiętniających różne wydarzenia, takie jak: wizytę na Podlasiu Ojca Świętego Jana Pawła II (fot.18), złożenie ziemi z miejsc spoczynku marszałka Józefa Piłsudskiego, marszałka Edwarda Rydza Śmigłego i generała Józefa Hallera, złożenie ziemi z cmentarzy wojennych w Katyniu, Miednoje i Charkowie, z cmentarza Orląt Lwowskich i inne tablice związane z historią Polski.

Stanowisko to może być świetnie wykorzystane do realizacji lekcji historii, wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego lub godzin do dyspozycji wychowawcy. Wchodzimy w alejkę biegnącą wzdłuż ulicy 3-go Maja. Wiosną i jesienią uwagę naszą przyciągnie głóg czerwony pełny.
 

10. Stanowisko X - głóg czerwony pełny (fot.19), jest to odmiana głogu dwuszyjkowego o pełnych kwiatach, które gęsto pokrywają pędy. Owoce dojrzewają w sierpniu i stanowią doskonałe pożywienie dla wielu ptaków. W medycynie używa się kwiatostanów i owoców jako środka nasercowego. Głóg rośnie jako krzew lub małe drzewko do wysokości 2-10 metrów. Pędy pokrywają liczne ciernie do 2 cm. Przechodząc alejką do środkowej części dywanu kwiatowego po prawej stronie możemy obserwować różę polną, a po lewej stronie okazały krzew - "bez" lilak (fot.20). Skręcamy w lewo i wchodzimy na alejkę biegnącą do ulicy Mickiewicza.
 

11. Stanowisko XI - modrzew europejski (fot.21) o przerzedzonej koronie i uschniętych wielu pędach, prawdopodobnie na skutek bliskiego sąsiedztwa ulicy i unoszących się spalin. Modrzew jest drzewem iglastym zrzucającym liście na zimę. Liczne szyszki modrzewia pozostają na drzewie przez kilka lat. Brzegi łusek na szyszkach nie są powyginane. Drzewo to jest obecnie szeroko rozpowszechnione poprzez wprowadzanie do lasów i jako drzewo ozdobne.

Wychodząc z parku możemy zwrócić uwagę na obrzeże parku od strony ulicy 3-go Maja ograniczone aleją lip i niskim żywopłotem z ligustru pospolitego oraz śnieguliczki białej.

Bibliografia

Kosieradzki Henryk, Jerzy Piątkowski, Bielsk Podlaski miasto serdecznie nam bliskie, Bielsk Podlaski 1997
Kremer Bruno P., Przewodnik kieszonkowy. Drzewa liściaste i iglaste, Warszawa 1995
Licht Wolfgang, Przewodnik kieszonkowy. Krzewy na obrzeżach drzewostanów, w żywopłotach i zaroślach, Warszawa
Podziewski Jan, Bielsk Podlaski, Białystok 2005
Schonfelder Ingrid i Peter, Przewodnik kieszonkowy. Rośliny lecznicze, rozpoznawanie, zbiór, stosowanie, Warszawa
Encyklopedia biologiczna, Kraków 1998
www.atlas-roslin.pl
www.pinus.net.pl

Uwagi

Opisując wytyczoną ścieżkę dydaktyczną chcieliśmy zwrócić uwagę na możliwość poznawania różnorodności gatunkowej w najbliższym otoczeniu. Nawet tak niewielkie miejsce zieleni może stanowić bazę do poznania roślin, kształtowania poszanowania przyrody, zaznajomienia się z historią kraju i regionu. Wyszukiwanie cech rodzajowych i gatunkowych rozwinęło naszą spostrzegawczość, zachęciło do korzystania z różnych źródeł informacji. Robiąc zdjęcia i rozpoznając rośliny wzbudziliśmy zainteresowanie wypoczywających w parku osób. Niektórzy z zaciekawieniem pytali o cel naszej pracy.
Silną stroną parku jest jego estetyka, czystość. Park jest zadbany, na bieżąco przycinane są żywopłoty, zmieniane nasadzenia roślin zielnych, uzupełniane krzewy i drzewa ozdobne. Nasze postulaty związane z opisanym parkiem:
- wprowadzić nazwę parku (np. w drodze konkursu)
- wzbogacić park w oczko wodne lub fontannę
- przy niektórych ławkach umieścić plansze do gry (warcaby, szachy)
- może mały plac zabaw dla dzieci
- zamieścić tablicę informacyjną o historii parku i wytyczonej ścieżce dydaktycznej.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum nr 1 im. Niepodległości Polski
ul. Kościuszki 21
17-100 Bielsk Podlaski
e-mail: gim1bielpod@poczta.onet.pl
Opiekun grupy:
Barbara Koczoruk 
Autorzy opisu:
Emilia Arnold, Aneta Boroń, Izabela Mierzwińska, Agnieszka Niewińska, Izabela Topczewska, Ewa Dudzicz, Tomasz Jakubiuk, Tomasz Prószyński
Współpracujacy nauczyciele:
mgr Krystyna Dudzicz
Podziękowania:
Serdeczne podziękowania dla pani Elżbiety Kondratiuk pracownika Urzędu Miasta i dla pana Jerzego Andrzejuka nadleśniczego Nadleśnictwa Bielsk za udostępnienie danych i doradztwo.

Ładowanie danych ...