Park Szczytnicki położony jest na terenie Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego, obejmującego tzw. Wielką Wyspę oraz tereny ujęć wodnych dla Wrocławia. Zespół utworzony w roku 1997 został zawieszony na czas przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego i przywrócony do istnienia w styczniu 2002 roku. Park Szczytnicki znajduje się pod opieką Zarządu Zieleni Miejskiej we Wrocławiu. Całkowita powierzchnia parku wynosi 115 ha. Ulica Mickiewicza dzieli go na dwie części: północno-zachodnią, przylegająca do Stadionu Olimpijskiego, z pięknymi gajami rododendronowymi i ogrodem różanym oraz część południowo-wschodnią z Ogrodem Japońskim w sąsiedztwie Hali Ludowej. Niniejsze opracowanie dotyczy drugiej części parku.

Najstarszy jest 13 hektarowy obszar graniczący z ulicą Kopernika. Tu spotkamy najwięcej zabytkowych i unikalnych okazów drzew i krzewów. W tej części parku większość ścieżek jest wysypana żwirkiem i otoczona krawężnikami. Mostki przerzucone nad ciekami wodnymi łączą ze sobą ciągi ścieżek. Ścieżki biegnące w stronę ulicy Kopernika nie są zaplanowane przez architektów zieleni, jest to po prostu wydeptana, przez ludzi odwiedzających park, ziemia. Budynki i zabudowania znajdujące się na tym terenie to: Hala Ludowa, Iglica, Pawilon Czterech Kopuł (siedziba Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych), kościółek pod wezwaniem św. Jana Nepomucena, Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Centrum Badań Kosmicznych PAN, pawilony i altanki Ogrodu Japońskiego, pomosty i mostki, pergola.

Historia

Na terenie parku znajdowała się niegdyś wieś Szczytniki. Pierwsza wzmianka o tych ziemiach pochodzi z 1204 roku. Wówczas klasztor św. Wincentego otrzymuje nadanie wsi Stitnic z rąk księcia Henryka I Brodatego. We wsi wyrabiano tarcze dla książęcej drużyny zwane szczytami. Mieszkali tam także rolnicy i rybacy dostarczający płody ziemi i ryby do Wrocławia. W 1318 rada miasta kupiła Stitnice (Szczytniki). W XVI wieku nieopodal wsi powstało Dąbie, w 1660 roku Nowe Szczytniki, a kilkanaście lat później Rakowiec. Szczytnicki las był popularny wśród wrocławian już w połowie XVIII w. W 1785 roku nowy właściciel lasu książę Fryderyk Ludwik Hohenlohe – Ingelfingen zakłada na jego terenie pierwszy na kontynencie europejskim park w stylu angielskim. Książę uchodzi za założyciela Parku Szczytnickiego.

Oblężenie Wrocławia przez wojska napoleońskie na przełomie lat 1806/1807 spustoszyło i zniszczyło urządzenia oraz drzewostan parku. W 1815 roku książę Fryderyk Ludwik sprzedał swoją posiadłość. Dłuższy czas przechodziła ona z rąk do rąk właścicieli prywatnych. W 1854 roku władze miejskie odkupiły teren od dawnych właścicieli i zagospodarowały go jako park miejski. Odpowiedzialność za zagospodarowanie i stan roślinności przejęła magistracka Komisja do spraw Promenad. W 1865 roku na wschodnim obrzeżu parku powstał Ogród Zoologiczny, a potem tor nauki jazdy konnej i tor kolarski. Nad zielenią miejską od 1892 roku czuwała grupa obywateli zorganizowana we Wrocławskim Związku Upiększania Miasta. W roku 1913, z inicjatywy hrabiego Fritza von Hochberga, został założony Ogród Japoński. Miał on uświetnić Wystawę Stulecia. Projektantem był japoński ogrodnik Mankichi Arai.

Podobnie jak cały Wrocław znacznym zniszczeniom podczas II wojny światowej, uległ Park Szczytnicki i Ogród Japoński, któremu tak naprawdę nadano prawdziwie japoński charakter dopiero w 1994 roku. Obecnie stanowi on unikalny w Europie fragment japońskiej kultury. W 1993 roku w parku zasadzono 820 drzew, podarowanych przez Holendrów z zaprzyjaźnionej z Wrocławiem Bredy. Park Szczytnicki ofiaruje mieszkańcom Wrocławia cień i chłód latem, stanowiąc coraz bardziej doceniane miejsce odpoczynku i rekreacji. Jest również ważnym miejscem dla prowadzenia edukacji przyrodniczej. Wrocławskie dzieci pod okiem opiekunów poznają różne gatunki roślin i zwierząt. Zespoły uniwersyteckich przyrodników prowadzą tu botaniczne i ekologiczne badania naukowe. Jest on także celem spacerów i wycieczek rowerowych oraz miejscem rozrywek kulturalnych, festynów i festiwali. Podczas wakacji organizowane jest kino letnie. Po Rynku i Ostrowie Tumskim jest najbardziej znanym miejscem we Wrocławiu.

Przyroda

Park został zaprojektowany w stylu naturalnym, tzw. angielskim. Drogi i ścieżki biegną swobodnie, polany są rozległe, skupienia zieleni sprawiają wrażenie naturalnego krajobrazu. Charakterystyczny dla parku układ cieków wodnych jest zgodny z konfiguracją terenu. W drzewostanie dominują dęby, graby, buki, lipy. Długowieczne, sędziwe dęby i potężne topole możemy oglądać na terenach przyległych do starej Odry, na dziedzińcu Akademii Medycznej przy ulicy Pasteura, w pobliżu ulicy Bartla i w głębi Parku Szczytnickiego.

Na terenie całego parku stwierdzono występowanie 196 gatunków drzew i krzewów rodzimych. Dużo tu również drzew egzotycznych – około 320 gatunków pochodzących z Płw. Bałkańskiego, Kaukazu, Japonii, Chin, Ameryki Pn. Pośród ciekawszych drzew i krzewów znajdziemy: - ambrowiec amerykański - buki: wschodni i zwyczajny (odmiana czerwonolistna i zwisająca) - choina kanadyjska odmiana zwisająca - cis pospolity forma wczesna - cyprysiki: błotny, groszkowy, nutkajski, Lawsona - dęby: dachówkowaty, frędzelkowaty, kaukaski, biały, szkarłatny, wielkolistny, szypułkowe (pomniki przyrody) - grujecznik japoński - iglicznia trójcierniowa - jałowiec wirginijski - jarząb brzęk - jodły: kalifornijska, nikko, olbrzymia - klon jawor - kasztan jadalny - klony: grabolistny, francuski, kaukaski, okrągłolistny, palmowy (odm. Thunberga) - kłęk kanadyjski - limba - magnolie: pośrednia i Soulanq’a - miłorząb dwuklapowy - modrzewie: japoński i polski - modrzewnik chiński - oczar wirginijski - orzech czarny - orzeszniki: gorzki, pięciolistkowy, pecan - ośnieże: drzewiasta, czteroskrzydła i drzewiasta - perełkowiec japoński - platan klonolistny - skrzydłorzech kaukaski - sosny: himalajska, Jeffrey’a, rumelijska, smołowa, wydmowa, żółta - strączyn żółty - surmia - śniegowiec wirginijski - świerki: ajański, kaukaski, kłujący (odm. srebrzysta), serbski - żywotnik olbrzymi W 1995 roku wspólnie z architektami krajobrazu z Tokio opracowano rewaloryzację Ogrodu Japońskiego założonego tu uprzednio w 1913 roku, na Wystawę Stulecia.

Zrewaloryzowano między innymi: wyspę, kamienne latarnie oraz dodatkowe ścieżki pozwalające zbliżyć się do stawu i podziwiać widoki z samego brzegu. Ponowne otwarcie ogrodu miało miejsce w 1997 roku. Nadano mu nazwę Haku Koen, czyli Biało-Czerwony, jak kolory narodowych flag Polski i Japonii. Dwa miesiące po uroczystym otwarciu słynna Powódź Tysiąclecia zatopiła ogród. Ponownie rozpoczęto pracę z pomocą japońskich specjalistów. W październiku 1999 r. otwarto ogród dla zwiedzających. Znajdziemy tu 26 gatunków roślin spotykanych tylko w Japonii i 28 gatunków występujących na obszarze Japonii i Azji Wschodniej. Spotkamy tutaj różaneczniki yakuszimańskie, azalie japońskie, irysy japońskie, magnolie, wiśnie japońskie, hortensje.

Bogata roślinność Ogrodu Japońskiego liczy blisko 2000 gatunków i odmian drzew i krzewów. Duża jej część pochodzi z okresu poprzedzającego powstanie ogrodu oraz z nasadzeń w 1913r. Przykładem są tu okazałe 200 letnie rodzime dęby, wiekowe cisy, różaneczniki katawbijskie i pachnące azalie pontyjskie. Spośród 28 gatunków pochodzących z Dalekiego Wschodu i Japonii na uwagę zasługują pojedyncze okazy modrzewnika chińskiego, miłorzębu dwuklapowego, pierysa japońskiego oraz szupinu chińskiego. Te i inne specjalnie kształtowane i strzyżone formy, jak choćby “falujące” żywopłoty z bukszpanu, stanowią istotną część japońskiej sztuki ogrodowej.

Park zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Drobne ssaki to wiewiórki, myszy, rudnice, nietoperze, jeże, króliki, zające, krety. Stale penetrują jego teren lis i kuna domowa. Wiewiórki przyzwyczaiły się już do ludzi, gdyż ci czasem je dokarmiają. Spostrzegawczy obserwator może zauważyć przemykającego między krzewami zająca bądź królika, choć są one płochliwe i jest ich tu niewiele. W parku prowadzone są także obserwacje nietoperzy, jedynych latających ssaków. Tutaj są ich żerowiska, a w dziuplach drzew wykryto kolonie rozrodcze nocka rudego i borowca wielkiego oraz wiele stanowisk godowych karlika większego i borowca wielkiego. Zwierzęta te wybrały sobie na siedzibę kościółek św. Jana Nepomucena. Dzięki dużej ilości drzew i krzewów w parku można obserwować ptaki leśne, np. sójki, gołębie grzywacze, jak i miejskie, np. kawki, wróble, gołębie, sikorki.

Poza tym na sztucznych zbiornikach wodnych żyje ptactwo wodne: gęsi, kaczki. Na szczególną uwagę zasługują jerzyki – małe czarne ptaki, które są znakomitymi lotnikami. Przelatują nad drzewami, popisując się niezwykłą precyzją i zgrabnością lotu. Warto przyjrzeć się kowalikom, które są jedynymi ptakami umiejącymi schodzić z drzewa głową skierowaną ku dołowi. Kowaliki łatwo pomylić z sikorkami, gdyż mają podobne rozmiary i kolory upierzenia. Ich cechą charakterystyczną jest czarny pasek przechodzący przez oko aż do skroni. W parku zimują jemiołuszki i czyżyki, gdyż łatwiej tu zdobyć pożywienie niż w lesie, w którym przebywają poza sezonem zimowym. Gniazduje tu dzięcioł zielonosiwy i myszołów. Park jest odwiedzany przez przelotne ptaki drapieżne – jastrzębia i krogulca. Do żyjących w parku gadów można zaliczyć jaszczurkę zwinkę i jaszczurkę żyworodną – małą, krępą jaszczurkę, która wbrew swej nazwie jest jajorodna. Tak jak zwinka posiada umiejętność odrzucenia ogona w razie niebezpieczeństwa w celu zmylenia napastnika, jakim może być sowa lub pies.

W parku występuje zaskroniec. Ostatnio stwierdzono też pojawianie się w ciekach i stawach różnych gatunków żółwi wypuszczanych tam przez nieodpowiedzialnych, znudzonych swymi pupilami pseudohodowców. Niestety, gady te nie znajdują tu dogodnych warunków - zwykle nie są w stanie przetrwać zimy. Półokrągły staw za Halą Ludową ma dno i brzegi wybetonowane, co uniemożliwia rozwój flory wodnej oraz opuszczenie zbiornika przez młode płazy po przeobrażeniu się w formę dorosłą. Dlatego prawie nie stwierdzono tam obecności płazów. Spotykano tu jedynie pojedyncze okazy ropuchy zielonej i żab zielonych. Pozostałymi mieszkańcami Parku Szczytnickiego są ryby i ogromna ilość stawonogów. Ryby parku to karasie i kolorowe gatunki karpi, które pływają w Ogrodzie Japońskim.

Stawonogi zaś to wszystkie owady, pajęczaki, pareczniki, równonogi. Ciekawszymi owadami są ważki, które najczęściej latają przy zbiornikach wodnych. Ich lot jest bardzo szybki i zwinny. Ważki umieją nawet zatrzymać się w miejscu, co pomaga im w polowaniu na inne owady. Larwy ważek także są drapieżne. Wykształciła się u nich bardzo rozrośnięta dolna szczęka (tzw. maska), która pomaga larwie w chwytaniu swoich ofiar, takich jak małe kijanki czy poczwarki komarów. Warto przyjrzeć się także nartnikom – pluskwiakom, umiejącym szybko ślizgać się po powierzchni wody. Łatwo odróżnić je od innych chrząszczy, gdyż mają podłużne, ciemne ciało i długie odnóża. Potrafią ślizgać się po wodzie dzięki włoskom na odnóżach. Park Szczytnicki jest bardzo dobrym miejscem do obserwacji zwierząt, gdyż jest ich tam wiele. Nawet spacerowicz może tam obserwować gatunki, których nie spotka w mieście.

Ścieżka

Ścieżka dydaktyczna jest oparta na tematyce przyrodniczej i historycznej. Miejsce, w którym znajduje się park zostało udokumentowane. znajdujące się tam budowle są związane z historią miasta i stanowią jego wizytówkę, są również atrakcją turystyczną. Flora parku jest wyjątkowo bogata. Ilość gatunków rodzimych jest kilkakrotnie wyższa niż w jakimkolwiek parku innego, polskiego miasta. Do tego dochodzą jeszcze gatunki egzotyczne, wprowadzane do parku już przez jego dawnych właścicieli. Tradycję tę zachowano do dziś, sprowadzając ciekawe gatunki do Ogrodu Japońskiego. 

Ścieżkę zaczynamy od Hali Ludowej, przed którą stoi wysoka, stalowa Iglica upamiętniająca Wystawę Ziem Odzyskanych z 1948 roku. Wzniesiono ją według projektu prof. St. Hempla. Obie budowle są symbolem miasta. Hala jest najbardziej znanym budynkiem Parku Szczytnickiego. Znajduje się na jego skraju, w pobliżu Ogrodu Zoologicznego i Ogrodu Japońskiego. Powstała w latach 1911-1913 na terenie dawnego toru wyścigów konnych z okazji Wystawy Stulecia upamiętniającej rocznicę Bitwy Narodów pod Lipskiem w 1813 roku. Zaprojektował ją Max Berg, współpracowali z nim inżynierowie Günther Trauer oraz młody absolwent lipskiego wydziału architektury Richard Konwiarz. Hala Stulecia została wzniesiona z żelazobetonu w stylu modernistycznym. Budowę skończono w grudniu 1912 r. Umieszczono w niej specjalnie zaprojektowane i wykonane we Frankfurcie nad Odrą organy o 222 rejestrach i 16706 piszczałkach (wtedy największe na świecie). Podczas wojny Hala nie została poważnie zniszczona, ale uszkodzeniu uległy organy. Po 1989 r. dokonano przeróbek, a w 1997 r. nastąpił generalny remont. W Hali Stulecia odbywają się różne imprezy, np. targi, kongresy, koncerty, wystawy, wydarzenia sportowe, pokazy filmowe, a także znane przedstawienia Opery Wrocławskiej. 

W październiku 2006 r. odbył się tu Wagnerowski Festiwal Operowy. Budynek był miejscem rozgrywania pojedynków koszykarskiej ekstraligi drużyny Śląska Wrocław. Powierzchnia ogólna Hali Stulecia wynosi 13000m2, wysokość 42 m, przykrywa ją kopuła o średnicy 6 5m wsparta na 32 półwiązarach łukowych, ważąca 4200 t. Przewyższała ona wielkością kopuły tak znanych budowli jak: Panteon, Hagia Sofia, Bazyliki św. Piotra. Układ Hali Stulecia jest oparty na greckim krzyżu, na którego trzech końcach znajdują się małe hale wyjściowe, a na zachodnim – owalna hala wejściowa. Średnica budowli wynosi 130 m. Światło wpada do wnętrz przez 2400 okien. Dla gwarancji bezpieczeństwa bardzo dokładnie dokonywano wyliczeń konstrukcyjnych. Hala imponuje rozmachem i precyzją, a surowość i formalna prostota konstrukcji wydają się niektórym szokujące. Od 13 lipca 2006r. budowla znajduję się na liście światowego dziedzictwa UNESCO wraz z 12 innymi obiektami polskimi. Została tam wpisana pod nazwą Hala Stulecia, która jest używana od chwili jej wzniesienia. 

Najważniejsze wydarzenia, które miały miejsce w Hali:

- Wystawa Stulecia, upamiętniająca rocznicę Bitwy Narodów pod Lipskiem (1913 r.)

- Publiczne wystąpienia najważniejszych funkcjonariuszy NSDAP z Adolfem Hitlerem na czele

- Wystawa Ziem Odzyskanych (22 lipca – 31 października 1948 r.)

- Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju (28-30 sierpnia 1948 r.), na który przyjechali m.in. Irena Joliot–Curie, Pablo Picasso, Michał Szołochow

- XIII Mistrzostwa Europy w koszykówce mężczyzn w 1963r., kiedy Polska zajęła 2 miejsce

- 46 Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny (25 maja – 1 czerwca 1997 r.), w ramach którego, 31 maja, w trakcie szóstej wizyty w Polsce Jan Paweł II poprowadził modlitwę ekumeniczną

- Europejski Szczyt Regionów i Miast (19 – 20 maja 2005 r.)

- Wagnerowski Festiwal Operowy (październik 2006 r.)

- Liczne koncerty gwiazd estrady np. Marleny Dietrich, Paula Anki, Leonarda Cohena, Pata Metheny, Joe Cockera

Hala otoczona jest alejkami obsadzonymi lipą drobnolistną o przycinanych koronach. Ten gatunek drzewa jest jednym z najliczniej występujących w parku. Lipa ma kwiaty żółtawe, w luźnych baldachach na długich szypułkach, a liście skośnie sercowate lub skośnie trójkątne z drobno piłkowanym brzegiem. Już starożytni Rzymianie i Grecy bardzo lubili lipę, jako drzewo dające cień. Miękkie drewno lipowe jest łatwe w obróbce i świetnie nadaje się do prac rzeźbiarskich. Kwiaty zawierają dużo olejków eterycznych o działaniu wykrztuśnym i z tego względu stosowane są w ziołolecznictwie. 

Za Halą Ludową znajdują się pergola i półkolisty staw. Pergola ma kształt eliptyczny, składa się z 574 kolumn pseudodoryckich pokrytych drzewiastą roślinnością pnącą. Ramiona pergoli, o długości 764 metrów, obejmują sztuczny staw. Zaprojektował ją H. Poelzig. Architektura pergoli utrzymana jest w duchu modernizmu. W latach 70. i 80. XX wieku można było popływać tu kajakiem lub w zimie pojeździć na łyżwach. Obecnie trawniki wokół pergoli służą jako miejsce weekendowego wypoczynku wrocławian. W okresie wakacyjnym między Halą Ludową a pergolą otwarte jest kino letnie i wypożyczalnia sprzętu sportowo-rekreacyjnego. Przy pergoli rosną dwa pomnikowe kasztanowce jadalne i jodła olbrzymia. Kasztanowiec ma liście lancetowate z ząbkowanymi brzegami. Owocem jest kolczasta torebka z jadalnymi niełupkami. Do niedawna sądzono błędnie, że jest to gatunek wyłącznie azjatyckiego pochodzenia. Obecnie odkryto go w północnej Afryce. Udomowianie kasztana zaczęło się przypuszczalnie już przed 12 000 lat. Gatunek ten uprawiany był jeszcze przed zbożem. Kasztany są bogate w krochmal i w średniowieczu stanowiły dla ludności basenu Morza Śródziemnego jeden z podstawowych produktów spożywczych. 

Zimozielony ogród Parku Szczytnickiego rozciąga się między ulicami Wróblewskiego i Mickiewicza. Rosną tu drzewa szpilkowe: świerk kaukaski i zwyczajny, sosny: wejmutka, czarna, rumelijska, cisy pospolite, jodły kalifornijskie i modrzewie polskie. Świerk zwyczajny to smukłe, stożkowate drzewo. Ma spiczaste, twarde i kłujące igły. Szyszki są błyszczące, jasnobrązowe i zwisające. Już od dawna znana jest w budowie instrumentów znakomita jakość dźwięku drewna świerkowego. Legendarne skrzypce Stradivariusa zawdzięczają swój niezwykły dźwięk między innymi wyjątkowej jakości świerka z Czech. Żywica ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i lakierniczym. Sosna wejmutka ma długie, cienkie i giętkie igły, zebrane w pęczki po pięć. Szyszki są brązowe, długie i cylindryczne. W XVII w. gatunek ten został przeniesiony z Ameryki Północnej do Europy. Jest to drzewo obszarów górzystych. Sosna rumelijska różni się wyraźnie od wejmutki ciemnozieloną, bardziej gęstą koroną i krótszymi szyszkami, które w stanie dojrzałym są wygięte w kształcie banana. Sosna czarna o sztywnych, spiczastych igłach i jajowatych, ostro zakończonych szyszkach preferuje skaliste zbocza, tworząc z innymi drzewami lasy mieszane. Jej plantacje służą do pozyskiwania żywicy. Cis pospolity ma niekłujące igły, ustawione w dwóch szeregach. Owoce cisu to jagody z czerwoną, mięsistą otoczką chętnie zjadaną przez ptaki. Bardzo cenne drewno cisu jest wyjątkowo włókniste i elastyczne, a przy tym bardzo twarde. Używa się go do prac stolarskich. Nasiona i igły cisu są trujące, natomiast otoczka owocu nie. Niektóre drzewa mogą osiągnąć wiek do 2000 lat. Modrzew polski rośnie w wysokich partiach gór, sięgając górnej granicy lasu. Drewno modrzewiowe jest cenione ze względu na twardość i wyjątkową odporność na gnicie. W czasach starożytnego Rzymu wykorzystywano je do budowy okrętów. Ma piękny czerwonawy odcień. Modrzew zrzuca igły jesienią.

Pawilon Czterech Kopuł – zbudowany według koncepcji architekta Hansa Poelziga (w latach 1912-1913) był jednym z najważniejszych i najpiękniejszych salonów wystawowych Wrocławia. Z okazji Wystawy Stulecia zebrano tu pamiątki historyczne. Sławiły one chwałę oręża pruskiego i przygotowywały społeczeństwo do drugiej wojny światowej. Obecnie budynek wykorzystywany jest do organizacji koncertów oraz służy od roku 1952, niestety niezgodnie ze swym przeznaczeniem, jako magazyn i warsztaty pomocnicze Wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych.

Ogród Japoński ma charakter ogrodu spacerowego o oryginalnym układzie kamieni i płyt na ścieżkach. Do ogrodu prowadzi ozdobna brama główna i szeroka aleja kierująca zwiedzających do centralnej części i jednocześnie największej atrakcji ogrodu – pięknego, zwieńczonego ozdobnym dachem mostu spinającego dwa brzegi stawu. Szczególna rola przypada wodzie, skałom i drzewom odpowiednio ukształtowanym, co ma sprzyjać kontemplacji. Nie dochodząc do mostka na stawie, skręcamy ścieżką w lewo. Z obu stron widzimy bogatą kolekcję roślin egzotycznych: różaneczników, berberysu, modrzewnicy japońskiej, modrzewnika chińskiego i innych drzew i krzewów. Po drewnianym pomoście przechodzimy nad staw, gdzie na wysepce rosną dwie wierzby białe formy zwisłej, zachowujące zielone, lancetowate liście do późnej jesieni. Owoce to gruszkowate torebki. Wierzba jest drzewem terenów zalewowych o glebie piaszczystej lub mulistej. Gałęzie wierzby są używane do wyplatania koszyków.

Aleja kasztanowców zwyczajnych łączy ulice Mickiewicza i Kopernika. Znajduje się w najstarszej części parku. W przeszłości nasiona kasztanowca były używane w medycynie ludowej. Poza tym kasztany zawierają krochmal i można nimi karmić konie oraz inne zwierzęta. Jednak największą wartość przedstawiają jako drzewa rosnące w parkach, ogrodach i alejach ze względu na imponujące, okrągławe korony i przepiękne kwitnienie na wiosnę.

Zabytkowy, drewniany kościółek z XVI w. pod wezwaniem św. Jana Nepomucena, położony w pobliżu ulicy Kopernika, jest zbudowany z modrzewia, a stromy dach kryty gontem. Początkowo stał on w Starym Koźlu, będąc dziełem tamtejszych cieśli. W XVIII w. został przeniesiony do Kędzierzyna, a stamtąd do Wrocławia (w 1913 roku). Wrocławski architekt Theo Effenberger, nadzorujący pracę przy przenoszeniu kościoła, polecił ustawić za drewnianym ogrodzeniem kościółka średniowieczny krzyż pokutny. Jest on jednym z trzech zachowanych w dzisiejszych granicach Wrocławia. Krzyże pokutne wykonywane były z granitu, a obowiązek ich wznoszenia mieli mordercy jako jedną z form zadośćuczynienia za popełnioną zbrodnię. W latach 70. XX w. w kościółku odbywały się koncerty muzyki jazzowej. Po zasiedleniu go przez nietoperze, które upodobały sobie jego wyższe kondygnacje, zaniechano urządzania koncertów w trosce o spokój zwierząt. Teraz oglądamy ciekawy okaz sosny himalajskiej o jasnym igliwiu i rosnące nieopodal trzy buki zwyczajne odmiany zwisającej. Sosna ma koronę luźną, a gałęzie ustawione poziomo jedna nad drugą. Cienkie, miękkie i wyjątkowo długie igły tworzą zwisające kępki po pięć sztuk. Szyszka ma wierzch bardzo żywiczny. Sosna rośnie na słonecznych, górskich zboczach w towarzystwie dębów i klonów. W połowie XIX wieku została wprowadzona do Europy jako drzewo ozdobne. Buk zwyczajny ma jasnoszarą, połyskującą korę. Liście są owalne lub eliptyczne. Owoce składają się ze zdrewniałej torebki, chowającej trójkanciaste orzeszki. Korony drzew są gęste, a opadające liście rozkładając się tworzą humus – pożywkę dla wielu gatunków grzybów. Drewno buka najchętniej używane jest do wyrobu parkietów i mebli. 

Pomnik przyrody – dąb szypułkowy “Dziadek” stoi przy ulicy Kopernika 5. Jest on niewątpliwie najstarszym dębem we Wrocławiu. Obwód na wysokości 1,30m od ziemi wynosi 629 cm. Uratowano go od zagłady, nakrywając zmurszały pień daszkiem i spinając konary i pień żelaznymi prętami. Za pomnik przyrody uznaje się pojedynczy obiekt lub ich skupienie. Są to najczęściej stare drzewa, często świadkowie dawnych, pierwotnych lasów, ocalałe z wyrębów. Pomniki przyrody to również szczególnie urodziwe i dekoracyjne drzewa alei i parków, skały i głazy narzutowe oraz źródła. Początkowo za pomniki przyrody uznawano drzewa rodzime rosnące na stanowiskach naturalnych, a obecnie mogą nimi być zarówno rodzime jak i egzotyczne drzewa parków, wprowadzone przez człowieka. 

Instytut Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego przy ulicy Kopernika wybudowany w roku 1927. Prowadzone są tu badania z zakresu astrofizyki i mechaniki nieba. W kompleksie budynków mieści się koronograf, koło wertykalne oraz bogaty zbiór biblioteczny. W głównym budynku, pod kopułą znajduje się stary teleskop z 203 milimetrowym refraktorem Clarka-Repsolda z początku XX wieku. Obecnie instrument stanowi już tylko atrakcję dla astronomów – amatorów. Jest on udostępniany zorganizowanym grupom miłośników astronomii. Na terenie posesji znajduje się również Oddział Centrum Badań Kosmicznych PAN Zakładu Fizyki Słońca.

Bibliografia

Cisakowski Romuald, Zmiany w ugrupowaniu ptaków lęgowych w Parku Szczytnickim we Wrocławiu w ciągu kilkunastu lat [w:] “Ptaki Śląska”, nr 9, 1992

Czerwieński Janusz, Wrocław w 3 dni, Warszawa 2004

Daleszak Bogdan, Bedeker Wrocławski, Wrocław – Warszawa – Kraków 1970

Drapella – Hermansdorfer Alina, Szczytnicki Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy [w:] “Wrocławski Przegląd Komunalny”, nr 9, 1995

Harasimowicz Jan (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2000

Juzwenko Adolf (red.), Rocznik Wrocławski, Wrocław 1996

Strojny Władysław, Park Szczytnicki, Wrocław

Strojny Władysław, Zieleń Wrocławia, Wrocław 1975

Środowisko Wrocławia – Informator 2002, Wrocław 2002

Środowisko Wrocławia – Informator 2006, Wrocław 2006

Urząd Miejski Wrocławia – Biuro Rozwoju Wrocławia, Wrocław u progu III tysiąclecia, Wrocław 2002

Strona internetowa http://www.drzewa.org.pl

Uwagi

Informacje dodatkowe Infrastruktura Parku Szczytnickiego: - 6,42 arów kwietników sezonowych - 2,66 ha stawów i rowów - 728,20 arów skupin krzewów - 2,7 arów różanek - 56,8 arów bylin - 72,3ha trawników - 459 arów alejek ziemno-żwirowych - 3 place zabaw - Ogród Japoński W Parku Szczytnickim znajduje się: 200 koszy, 320 ławek, 7 deszczochronów. Budowle drewniane to: pawilon kasy, budynek poczekalni, pawilon widokowy, 2 bramy, 6 mostków, siedziska, podesty przy roślinach wodnych.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:

Gimnazjum nr 19 im.Zbigniewa Herberta we Wrocławiu

ul. Dembowskiego 39
51-670 Wrocław
e-mail: szkola@gim19.akron.wroc.pl

Opiekun grupy:
Teresa Rosiak 

Autorzy opisu:

uczniowie klasy I C i II E 
Grupa I – historycy: Edyta Dzięcioł;
Grupa II – dendrolodzy: Marcin Twardak, Przemek Sikora;
Grupa III – zoolodzy: Mikołaj Żmudziński, Jakub Kowalski, Krzysztof Figiel;
Grupa IV – plastycy: Agata Ponikowska, Marcin Janus;
Grupa V – topografowie: Władek Kopczyński, Paweł Szulc, Krzysztof Pietraszek;
Grupa VI – botanicy: Ania Sajewicz, Ania Zdunkiewicz, Anita Nikodem, Patrycja Koczorowska, Natalia Miernik, Aleksandra Krzykawiak.

Współpracujacy nauczyciele:
mgr Maria Linowska,mgr inż. Teresa Błądek, mgr inż. Mirosław Berdzik

Podziękowania:

Serdecznie dziękujemy: 
- Pani Marii Malinowskiej – Karel inspektorowi Zarządu Zieleni Miejskiej we Wrocławiu 
- za udostępnienie dokumentacji dot. Parku Szczytnickiego i życzliwe odpowiedzi na pytania uczniów;
- Paniom z Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu: Elżbiecie Gabiś, Rozalii Wasilewskiej, Annie Krysiak, Annie Sosnowskiej, Katarzynie Kuśmidrowicz i Zofii Romanowskiej za pomoc w wyszukiwaniu źródeł informacji;
- mgr Elżbiecie Kielman za korektę tekstu.

Ładowanie danych ...