Lotyń wsią położoną w środkowej części Pomorza Zachodniego, leży na trasie Piła – Koszalin. Park mieści się w centrum Lotynia, między ulicą Pocztową, a ulicą Szczecinecką. Całkowita powierzchnia parku wynosi 98424 m2.

Obecnie cały park jest własnością komunalną i należy do majątku gminy. Dawniej był przepisany Stacji Hodowli Roślin. Po likwidacji PGR cały obszar parku przejęła Agencja Nieruchomości Rolnych. W latach 1991-1999 nie podejmowano żadnych prac. Przez siedem lat park został kompletnie zaniedbany i zapuszczony. W 2000 roku w ramach ogólnopolskiego programu Ratujmy Dziedzictwo Kulturowe Naszego Środowiska szkoła podstawowa podjęła próbę renowacji pewnej części tego miejsca.

W roku 2004 postawiono pierwsze ławki i śmietniki, które niestety dość szybko zniszczono. W tym samym roku zrekonstruowano mostek. Zlikwidowano ścieki, które odprowadzały dwie pobliskie firmy. Pracy naszym parku jest jednak jeszcze bardzo dużo, dlatego powstaje projekt, przewidujący prace na kolejne kilka lat. W planach jest odbudowanie muszli koncertowej, wytyczenie alejek oraz zatrudnienie stałego pracownika, który by się tym miejscem opiekował. Mamy nadzieję że projekt dojdzie do skutku i uda się przywrócić naszemu pięknemu parkowi dawną świetność, gdyż jest on jedną z atrakcji w naszej miejscowości. Każdy z mieszkańców chętnie wybiera się obecnie tam na spacery i odpoczywa na łonie natury. Może tam posiedzieć na ławeczkach, posłuchać śpiewów ptaków. Każdy znajdzie dla siebie miejsce, gdzie najlepiej się jemu odpoczywa. Dla jednych jest to akwen wodny, dla innych mostek.

Historia

Wieś Lotyń została założona na początku XV wieku, jak się dowiedzieliśmy była ona lennem rodu Hertzbergów. Ród ten posiadał herb rycerski i przywędrował tu z Zakonem Krzyżackim z Frankonii. (Norymberga) na Pomorze. “Książe pomorski Swanitibor nadał mu w lenno znaczną posiadłość i wioskę Hertzbergk i bezludne wrzosowiska Lotyń i Vietenberge. Był to rozległy obszar, pełen świerków i dębów” [ze wspomnień Elisabeth i Erny von Hertzberg za Agnieszką Findling, Historia Lotynia]. Na początku XV wieku, po wykarczowaniu lasów, Hertzbergowie oprócz Lotynia założyli kilka innych wsi. Około 1540 roku w okresie kolonizacji udało się zasiedlić Lotyń i okolice. "Powoli zaczęło przybywać ludności. Chłopi zakładali swoje gospodarstwa, a dzięki napływowi rzemieślników rozwijał się handel. Mieszkańcy Lotynia, dostosowując zabudowę do istniejących warunków naturalnych, nadali wsi układ, który dziś nazywamy widlicowym. W późniejszym okresie w centrum wsi pobudowano kościół, szkołę i gospody" [Agnieszką Findling, Historia Lotynia].

Prawdopodobnie już na początku XIX wieku we wschodniej części wsi, przy drodze do Węgorzewa, powstało rozległe założenie parkowo-pałacowe. Jak przecież przystało na wielkich właścicieli ziemskich rodzina von Hertzberg mieszkała w Lotyniu w okazałym dworze, który był otoczony wspaniałym parkiem.

Niewielki park krajobrazowy zajmował podłużny równinny teren, którego północną granicę stanowiła droga wiejska. Głównym węzłem kompozycji parkowej – jak już wspomnieliśmy – był okazały pałac –siedziba rodowa Hertzbergów.

Pałac umieszczony był na polanie parkowej. Do dworu prowadziła rampa obsadzona tujami. Zbiegały się tu ścieżki i alejki spacerowe. Przed dworem znajdowała się fontanna obsadzona trawnikiem i rabatami kwiatowymi. Niemal cały front południowy dworu aż do górnych okien porośnięty był winoroślami. Z okien pałacu roztaczał się cudowny widok na obszerny park. Park zajmował południowo-wschodnią część o ogólnej powierzchni ponad 10 ha.

Spacerując jego alejkami można było podziwiać kwitnące tulipanowce, robinie akacjowe, rozłożyste dęby i wiele innych drzew, krzewów i kwiatów. O cały porządek dbał oczywiście ogrodnik.

Na terenie całego parku występowały w luźnej kompozycji drzewa liściaste i iglaste (dęby, lipy, klony, buki, jesiony, graby i świerki) i nieliczne gatunki obcego pochodzenia (kasztanowce, robinie, dęby czerwone).

Przyroda

Park w Lotyniu zawiera wiele cennych okazów roślin. Sporo drzew zasługuje na miano pomnika przyrody. W czasie ostatniej inwentaryzacji w roku 1994 naliczono 68 gatunków i odmian roślin drzewiastych w tym 18 rodzajów drzew iglastych i 50 liściastych. Znaleziono też ponad 210 drzew o pierścienicy powyżej 50 cm, w tym ok. 30 drzew iglastych. Zwierzęta w lotyńskim parku przeważnie stacjonują okresowo. Między drzewami można zauważyć dziki, lisy, a także – bardzo rzadko – sarny. W okolicach stawku w ciepłych miesiącach widywane są kaczki i łabędzie. Spacerując między drzewami usłyszeć można m.in. dzięcioły, sowy i szpaki.

Kolory tego miejsca zmieniają się wraz z porami roku. Wiosną wszystko delikatnie się zazielenia, a poszycie pokrywa się białymi dywanami zawilców z barwnymi wzorami z fiołków wonnych i jaskrów. Latem cały park widziany jest w kolorze głębokiej zieleni. Wszędzie jest delikatny cień rzucany przez liście wysokich drzew i tylko gdzieniegdzie prześlizgują się delikatne promienie słoneczne. Ciepłymi barwami park okrywa się jesienią. Liście z dnia na dzień zmieniają barwę z żółtej przez pomarańczową, czerwoną, aż po brązową. Nie tylko liście, ale też ścieżki są wtedy kolorowe i spacer przez park przypomina wtedy wizytę w zaczarowanym ogrodzie. Zimą wszystko jest białe. Wszelkie niedoskonałości tego miejsca kryją się pod puszystą pierzynką. Korony drzew wyglądają jak z bajki. Przez cały rok – choć zawsze inaczej – nasz park jest piękny.

W parku wydzielić można część starą (powstałą razem z pałacem w XIX wieku) i nową – z lat 70-tych XX wieku. Głównym elementem starszej strony parku jest polana, na której stał pałac, a obecnie jest były biurowiec dyrekcji SHR. Rosną tu liczne nasadzenia krzewów i drzew ozdobnych (m.in. jałowce, cisy, żywotniki, świerki i róże). Znajdują się tu drzewa mające 80-160 lat, a nawet więcej.

W nowej części znajdują się drzewa z grupy wiekowej 30-50 lat. Główną oś kompozycyjną tego fragmentu parku stanowią cztery stawy, w tym dwa z wyspą. Od rozpoczętej w roku 2000 akcji prowadzona jest renowacja, która polega na oczyszczaniu parku z zarośli i samosiejek oraz dosadzaniu młodych drzewek. Wszystkie prace odbywają się pod okiem leśnika. Niestety, młode okazy roślin były z parku masowo kradzione. Na szczęście – po interwencji policji – takie incydenty ustały.

Skrócona inwentaryzacja roślin
a/ drzewa i krzewy iglaste:
Cis pospolity – Taxus baccata L. - skupiny
Cyprysik groszkowy – Chamaecyparis pisifera Endl. – młode nasadzenia
Cyprysik groszkowy odm. pierzasta – Chamaecyparis pisifera "Plumosa" – młode nasadzenia
Cyprysik Lawsona – Chamaecyparis lawsoniana Parl. 4szt
Jałowiec pospolity – Juniperus communis L. – mł. nasadzenia
Jałowiec sabiński – Juniperus sabina L. – j.w.
Jodła pospolita – Abies alba Mill. – j.w.
Jodła grecka – Abies cephalonica Loud. – j.w.
Jodła jednobarwna – Abies concolor Lindl. – j.w.
Modrzew europejski – Larix decidua Mill. – 2 szt + młode nasadzenia
Sosna pospolita - Pinus sylvestris L. mł. nasadzenia
Sosna czarna – Pinus nigra Arn. – j.w.
Sosna wejmutka – Pinus strobus L. – 2szt.
Świerk pospolity – Picea abies Karst. – mł. nasadzenia
Świerk kłujący – Picea pungens Engelm. – mł. nasadzenia
Żywotnik zachodni – Thuja occidentalis L. – j.w.
Żywotnik zachodni odm. Ellwangera złocista – Thuja occidentalis "Ellwangeriana Aurea") – j.w.
Żywotnik zachodni odm. kolumnowa – Thuja occidentalis ‘Fastigiata’ – j.w.
b/ drzewa i krzewy liściaste
Bez czarny – Sambucus nigra L. – Skupiny
Brzoza brodawkowata – Betula verrucosa Ehrh. 4szt.
Buk pospolity – Fagus sylvatica L. ok.30szt.
Buk pospolity odm. purpurowa – Fagus sylvatica ‘Purpurea’ West. 1szt.
Dąb szypułkowy – Quercus robur L. ok.35szt.
Dąb szypułkowy odm. stożkowata – Quercus robur ‘Fastigiata’ 2szt.
Dąb czerwony – Quercus rubra L. 1szt.
Dereń biały – Cornus alba L. skupiny
Dereń jadalny – Cornus mas. L. j.w.
Forsycja zwisająca – Forsythia suspensa Vahl. j.w.
Głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna Jaqq. J.w.
Głóg pośredni odm. pełnokwiatowa różowa – Crataegus x media ‘Rubra Plena’
Grab pospolity – Carpinus betulus L. ok. 10szt.
Jabłoń – Malus sp.
Jarząb pospolity – Sorbus aucuparia L. – podrost
Jaśminowiec wonny – Philadelphus coronarius L. – skupiony
Jesion wyniosły – Fraxinus excelsior L. – ok. 30 szt. + podrost
Jesion wyniosły odm. zwisająca – Fraxinus excelsior ‘Pendula’ 1 szt.
Jeżyna – Rubus sp. – skupiny
Kasztanowiec biały – Aesculus hippocastanum L. – 7 szt. + młode nasadzenia
Klon pospolity – Acer platanoides L. – ok. 20 szt. + podrost
Klon jawor – Acer pseudoplatanus L. – podrost
Klon jawor odm. Leopolda – Acer pseudoplatanus ‘Leopoldii’ – 1 szt.
Leszczyna pospolita – Corylus avellana L. – skupiny
Ligustr pospolity – Ligustrum vulgare L. – j.w.
Lilak pospolity – Syringa vulgaris L. – j.w.
Lipa drobnolistna – Tilia cordata Mill. – ok. 25 szt. + podrost
Lipa szerokolistna – Tilia platyphyllos Mill. L. – skupiny
Mahonia pospolita – Mahonia aquifolium L. – skupiny
Malina właściwa – Rubus idaeus L. – j.w.
Olsza czarna – Alnus glutinosa Gaertn. – podrost
Pigwowiec pośredni – Chaenomeles xsuperba Rehd. – 5 szt.
Porzeczka alpejska – Ribes alpinum L. – skupiny
Robinia akacjowa – Robinia pseudacacia L. – 4 szt. + podrost
Róża dzika – Rosa canina L. – skupiny
Róża pomarszczona – Rosa rugosa Tumb. – j.w.
Suchodrzew pospolity – Lonicera xylosteum L. – j.w.
Strączyn żółty – Cladrastis lutea K.Koch. – j.w.
Sumak octowiec – Rhus typhina L. – młode nasadzenia
Śnieguliczka biała – Symphoricarpos albus Blake – skupiny
Tawuła – Spiraea sp. – j.w.
Topola – Populus sp. – liczne młode naszadz.
Trzmielina pospolita – Euonymus europaeus L. – skupiny
Wiąz pospolity – Ulmus carpinifolia Gled. – podrost
Wiąz szypułkowy – Ulmus laevis Pall.
Wierzba – Salix sp. – młode nasadzenia
Wierzba biała – Salix alba L. – j.w.
Wierzba płacząca. – Salix alba ‘Tristis’ – j.w.
Wierzba iwa – Salix caprea L.- podrost
Wiśnia ptasia – Prumus avium L. - podrost
Wybrane drzewa o cechach pomnika przyrody
Gatunek drzewa Obwód drzewa Wiek drzewa w latach
klon zwyczajny 255 cm 102
lipa drobnolistna 400 cm 160
dąb szypułkowy 361 cm 144
klon czerwony 319 cm 128
robinia akacjowa i
klon zwyczajny 235 cm 94
robinia akacjowa 428 cm 171
dąb szypułkowy 313 cm 152
lipa szerokolistna 450 cm 180
klon zwyczajny 360 cm 144
lipa szerokolistna 499 cm 200
buk zwyczajny 186 cm 74
buk zwyczajny 273 cm 109
buk zwyczajny 215 cm 86
kasztanowiec 230 cm 92
dąb szypułkowy 310 cm 124
buk zwyczajny 290 cm 116
dąb szypułkowy 310 cm 124
dąb szypułkowy 338 cm 135
lipa drobnolistna 394 cm 158
lipa drobnolistna 247 cm 99
lipa drobnolistna 347 cm 139
lipa drobnolistna 297 cm 119
lipa drobnolistna 282 cm 113
lipa drobnolistna 323 cm 129
buk zwyczajny 273 cm 109
świerk pospolity 290 cm 116

Ścieżka

Spacer rozpoczynamy w południowo-zachodniej części parku od wejścia z drogi lokalnej. Kierujemy się na wschód. Po obu stronach ścieżki rosną klony, graby i buki. Po lewej stronie znajduje się dość obszerny teren podmokły. Wiele lat temu były tu stawy, które potem osuszono i obsadzono drzewami. Uważny obserwator zauważy między konarami wyróżniający się okaz. To potężne drzewo to świerk. Ma on ok. 290 cm w obwodzie, 26 m wysokości i ok. 14 m średnicy korony.

Idziemy dalej mijając potężne buki i sosny. Tu droga ma potrójne rozwidlenie. Wybieramy środkową ścieżkę. Mijamy rów odwadniający. W całym parku na przecięciu szlaków spacerowych z rowami znajdują się przepusty kanałowe. Wokół niej jest niewiele potężnych drzew, za to sporo zarośli i krzewów. Jest tu dereń i młode świerki, a także tuje. Parę kroków dalej znajduje się charakterystyczne miejsce parku. Jest to okrągła płyta betonowa z częścią podwyższoną, na której dawniej odbywały się koncerty. Mieszkańcy nazywają ten placyk kręgiem tanecznym albo muszlą. Na północ od muszli mijamy dwie ścieżki prowadzące do mostku. Są one położone pomiędzy masywami młodego zadrzewienia topoli, świerku i żywotnika oraz wierzby i olszy. Natomiast na wschód widzimy piękne skupienie śnieguliczek.

Kierujemy się cały czas na wschód mijając skupinę składającą się z dębów, jesionów i topól. Dochodzimy do rowu odwadniającego. Koło okazałego dębu przechodzimy na drugą stronę rowu. Jesteśmy teraz w nowej części. Na południe od ścieżki znajduje najmniejszy stawek. Mijamy go i przy rozwidleniu dróg kierujemy się na południowy-wschód. Na kolejnym rozwidleniu schodzimy ze ścieżki i idziemy w kierunku stawku. Jego brzegi porośnięte są trzcinami i pałkami wodnymi. Wiosną z szuwarów słychać głośne nawoływania żab i śpiewy godowe ptactwa wodnego. Okrążamy stawek. Od strony wschodniej dobrze widoczna jest wysepka na jego środku. Przy północnej części wracamy na ścieżkę i zmierzamy nią prosto w kierunku północnym. W tej części park od południowej i wschodniej strony ogrodzony jest ścianą świerkową małym skupieniem wierzby pośrodku. Idąc wśród łąkowych krajobrazów po lewej mijamy skupisko sosen i świerków, a następnie kolejny stawek z wyspą. Idąc wciąż tą samą ścieżką okrążamy ten akwen i na skrzyżowaniu ścieżek kierujemy się w lewo.

Alejką między topolami i robiniami wychodzimy z parku na drogę lokalną. Kierujemy się idąc przy parku na wschód. Ta droga asfaltowa prowadzi do miejscowości Wojnówko. W tym miejscu rośnie sześć dużych pięknych drzew. Są to lipy drobnolistne. Latem bardzo ładnie i intensywnie pachną. Drzewa te rozgałęziają się ku górze. Jadąc tamtejszą drogą czuje się jak w tunelu. Niektórzy ludzie nazywają to miejsce aleją lipową.

W miejscu, gdzie aleja lipowa się kończy zawracamy i mijając piękne klony, lipy i kasztany na wysokości dawnego biurowca spotykamy kolejny bardzo cenny okaz drzewa. Jest to przepiękny dąb bezszypułkowy o obwodzie 420 cm. Liczy blisko 168 lat. Drzewo to rozpoznamy po 5 rozgałęzionych konarach, które tworzą piękną koronę. Patrząc w górę można zobaczyć pofałdowane gałęzie, na których siedzą ptaki i ślicznie ćwierkają. Drzewo najlepiej ogląda się wiosną, gdy rośliny budzą się do życia, a jasnozielone liście rozwijają się z pączków.

Kierujemy się na zachód. Przy parkingu wchodzimy znów do parku i kierujemy się a południe. Po prawej mijamy skupisko drzew: dębów, klonów, grabów, lip, buków i jesionów. Na przecięciu ścieżek skręcamy w lewo. Mijamy skupisko cisa i żywotnika. Przy kolejnym rozwidleniu alei widzimy ogromne drzewo. Jest to dąb czerwony, którego obwód wynosi 361cm. Ma on blisko 144 lata. Jego listki są purpurowe, a pień duży i masywny. Odchodzą od niego liczne konary i gałęzie.

Wybieramy drogę na południe. Na lewo mamy dwa niezwykłe widoki. Pierwszy to dwa drzewa zrośnięte ze sobą konarami. Jest to robinia akacjowa i klon zwyczajny. Z bliska drzewa przypominają zakochaną parę czule się obejmującą. Musiały zostać posadzone blisko siebie i teraz splatają się. Obwód tych drzew to 350 cm. Liczą one około 140 lat. Ta “para” to jedno z ciekawszych zjawisk w naszym parku. Drugie interesujące zjawisko to drzewo, które zrasta się jakby z dwóch korzeni w jeden pień. Przy ziemi jest wolna przestrzeń. Początkowo drzewo składało się z takich trzech pni, ale po burzy jedna część się przewróciła. Schodząc ze ścieżki w prawą stronę podziwiać możemy kolejne niezwykłe drzewo. Jest to młoda leszczyna. Ma ona jeden pień z bardzo pomarszczoną, jakby powykręcaną wokół pnia korą.

Wciąż kierujemy się na południe. Mijamy wiele urokliwych drzew, wiele rozwidlonych. Szczególnie rzuca się w oczy klon zwyczajny, którego mieszkańcy Lotynia nazywają Trójzębem Neptuna. Ma on charakterystyczne trzy rozgałęziona. W punkcie rozwidlenia się tych gałęzi widać niewielką dziuplę. Obwód tego drzewa wynosi 319 cm, a przybliżony wiek to 127 lat. To Trójząb znajduje się na górce, wśród wielu pięknych kwiatów, dzięki którymi ma wspaniałe kolorowe otoczenie. Gdy podejdzie się bliżej, można zobaczyć prawie dokładnie kształty wystających silnych i grubych korzeni.

To już ostatni etap spaceru. Idziemy ścieżką znajdującą się między terenami podmokłymi, które zimą zamarzają tworząc doskonałe lodowiska. Na terenie po prawej stronie widoczne jest ciekawe zjawisko. Drzewa pochylają się w kierunku południowym. Wygląda to, jakby korona została w miejscu, a korzenie przesuwały się. Idąc dalej dochodzimy do “alei bukowej”. Dziś jest to już tylko pozostałość. Po obu stronach dróżki rosną potężne buki. Blisko alei bukowej znajduje się bardzo interesujące drzewo. Jest to lipa. Rozdziela się ona na dwie części o szerokich pniach. Drzewo ma solidną budowę. Jego obwód wynosi 500 cm. Liczy około 200 lat. Oglądając ten okaz z bliska dostrzec można w jednym z jego pni otwór który stanowi mrowisko zamieszkane przez mrówki. Kierujemy się na południe do ścieżki, którą przyszliśmy. Obieramy kierunek na zachód i przy wyjściu z parku kończymy spacer.

Bibliografia

L.W. Brüggemann – Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Praussischen Herzothums Vor und Hinter Pommern, Stettin 1789.;
Niekammer’s Ladnwirtschftliche Güter-Adressbücher, Band I, Pommern, Leipzig 1892
Niekammer’s Ladnwirtschftliche Güter-Adressbücher, Band I, Pommern, Leipzig 1928
Niekammer’s Ladnwirtschftliche Güter-Adressbücher, Band I, Pommern, Leipzig 1940
St.Kownas, A.Sienicka, Parki, zabytkowe drzewa i rezerwaty województwa koszalińskiego, Szczecin 1965
Seneta Włodzimierz, Dendrologia, Warszawa 1973 r.
Pabian Helena, 64-918 Lotyń ul. Polna 10 – fotografie sprzed 1939 r. pałacu w Lotyniu.
Findling Agnieszka, Historia Lotynia. Od założenia wsi do 1945 roku

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum Publiczne w Lotyniu
ul. Pocztowa 1
64-918 Lotyń
e-mail: gimnazjumlotyn@interia.pl, gimlot@poczta.onet.pl
Opiekun grupy:
Stanisława Neugebauer 
Autorzy opisu:
Inwentaryzacja drzew: Łucja Kaczyńska, Hubert Mrozewicz, Agnieszka Stawicka, Aleksandra Wiesse, Agata Stawicka, Paulina Lech, Agnieszka Bierut, Kamil Wąchała.
Zdjęcia: Kacper Szwałek, Karol Pabian.
Redaktorzy tekstu: Katarzyna Lesniak, Karolina Pabian, Łucja Kaczyńska, Paweł Pawłowski, Krzysztof Soroka.
Obsługa informatyczna: Marek Kornaś
Współpracujacy nauczyciele:
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- Burmistrzowi Romualdowi Duszarze, oraz Panu Marianowi Wrzeszczowi za udostępnienie danych dotyczących parku i pomoc w ich uzyskaniu.
- Panu W. Neugebauer za oprowadzenie i podzielenie się wiadomościami i ciekawostkami o parku.
- Panu Włodzimierzowi Choroszewskiemu za informacje o parku w latach 1999-2004.
- Panu Cezaremu Osojcy – Dyrektorowi Gimnazjum, za poinformowanie o projekcie “Parki i Ogrody oczami Młodzieży”.
- Mieszkańcom Lotynia za wypełnienie ankiety.
- Panu Karolowi Pabian za udostępnienie zdjęć starego Lotyńskiemu pałacu.
- Panu Andrzejowi Miłoszewiczowi za udostępnienie Kolekcji zdjęć Parku z lat 1999-2004.

Ładowanie danych ...