Margonin leży w województwie wielkopolskim, w powiecie chodzieskim. Jest miejscowością gminną oddaloną o 14 km od Chodzieży w kierunku Gołańczy. Park położony jest w odległości 2 km od centrum miasta, przy ul. Kościuszki 47. Wejście główne do parku znajduje się przy krzyżówce dróg: Margonin – Gołańcz (ulica Kościuszki) oraz Szamocin – Kowalewo.

Park w Margoninie z uwagi na walory układu przestrzennego oraz na cenny i bogaty drzewostan w 1970 roku uznany został za zabytek i zarejestrowany pod nazwą Park Dworski Margonin Wieś. Jednak administracyjnie włączony jest do miasta Margonin. Ma on kształt trapezu zwężającego się ku północy. Z trzech boków otoczony jest drogami, a czwartym bokiem przylega do zabudowań gospodarczych wsi Margońska Wieś. Od strony południowej ogrodzony jest murem z czerwonej cegły, a w pozostałej części siatką drucianą. Powierzchnia parku wynosi 17,8 ha.

Jego walory krajobrazowe podnosi rzeczka Margoninka przepływająca przez park w głębokiej dolince i wpływająca do znajdującego się na jego terenie stawu. Ukształtowanie terenu to głęboki jar wzdłuż rzeczki Margoninki, jak również naturalne wzniesienia oraz znajdujący się na wysokości pałacu kopiec z wiekową lipą. Park dzieli się na część reprezentacyjną wokół pałacu oraz park leśny z widocznymi masowymi nasadzeniami gatunków takich jak: graby, robinie, klony, kasztanowce. Zabytkowy pałac jest usytuowany we frontowej części parku na osi od głównej bramy, z której do pałacu prowadzi aleja lipowa długości ok. 80 m. Obecnie park znajduje się na terenie Ośrodka Leśnego im. Witolda Łuczkiewicza, którego właścicielem i zarządcą jest Nadleśnictwo Podanin.

Historia

W XVI wieku feudalni właściciele Margonina wybudowali w odległości 2 km od miasta dwór – pałac w stylu gotyckim i tę część posiadłości ziemskiej nazwano Margońska Wieś. Byli nimi początkowo Rozdrażewscy, a następnie Gembiccy. W drugiej połowie XVIII wieku posiadłość ziemską otrzymała Marianna Ciecierska, która wyszła za mąż za Franciszka Skórzewskiego. Za staraniem hr. Skórzewskiej, “damy dworu” Fryderyka II Wielkiego, ziemie te w 1772 roku przeszły pod panowanie pruskie. W 1788 roku posiadłość ziemską objął hr. Fryderyk Skórzewski, któremu przypisuje się założenie właściwego parku w stylu krajobrazowym. Najstarszy syn Fryderyka – Heliodor, który prawdopodobnie obawiał się konfiskaty majątku, sprzedał go w 1837 roku bankierowi Ludwikowi Lessingowi z Berlina.

W 1842 roku majątek kupił Carl August von Schwichow. Zastał on posiadłość w bardzo złym stanie. W latach 1842-53 pałac został rozbudowany w stylu neogotyckim i przystosowany do potrzeb właściciela zgodnie z projektem Stulera. W tym stylu zachował się do czasów obecnych. Wybudowano również szklarnie, zabudowania gospodarcze, spichlerz. Ówczesny właściciel zaopiekował się we właściwy sposób parkiem, znacznie go poszerzając, a przez odpowiednie nasadzanie przekształcił go w park leśny.

W 1898 roku majątek przejęła komisja kolonizacyjna, przeprowadzając parcelację gruntów dla niemieckich kolonizatorów. Pałac z parkiem został wydzielony z parcelacji i przydzielony zakonnikom z Hanoweru. W roku 1905 zakonnicy opuścili pałac. Obiekt został przeznaczony wraz z pałacem na Królewską Szkołę Leśną, która istniała do roku 1916. Na cele szkolnictwa dobudowano od strony zachodniej skrzydło oraz gruntownie przebudowano pałac od wewnątrz. Przypuszczać należy, że również park został odpowiednio przystosowany do potrzeb szkolnictwa leśnego.

Po I wojnie światowej, jesienią 1921 r., w pałacu otworzono Państwową Szkołę dla Leśniczych. Do pałacu dobudowano część przeznaczoną na mieszkania dla personelu. Druga wojna światowa spowodowała dotkliwe straty. Uległo zniszczeniu 30% zbiorów szkolnych, biblioteka oraz powstały straty w drzewostanie. W latach 1945-1957 w pałacu działały kolejno: Gimnazjum Leśne, Liceum Leśne I i II stopnia oraz Technikum Leśne. Park traktowany był jako baza dydaktyczna i służył szkoleniu młodych leśników.

Po likwidacji szkół pałac pełnił funkcję ośrodka szkoleniowego dla kadry leśnej. Od 1994 r. nosi imię Witolda Łuczkiewicza – byłego dyrektora, nauczyciela i wychowawcy.

Przyroda

Stwierdzono w parku występowanie 61 gatunków i odmian drzew oraz 17 gatunków krzewów. Pomierzono ogółem 1755 drzew. Gatunkiem ilościowo najbardziej rozpowszechnionym na terenie parku jest klon pospolity stanowiący 17% ogólnej liczby drzew. Do gatunków dominujących należą również: lipa drobnolistna 14%, grab pospolity 9%, kasztanowiec zwyczajny 7%, robinia biała 6%. Wymienione drzewa stanowią powyżej 70% drzew w parku. W dalszej kolejności występują: świerk pospolity, buk pospolity, klon jawor i modrzew europejski.

Aktualnie zarejestrowanych jako pomniki przyrody jest 6 okazów: dąb bezszypułkowy (o pierśnicy 345 cm), żywotnik olbrzymi (65 cm), modrzew europejski (121 cm), świerk pospolity (110 cm), buk pospolity z licznymi konarami (260 cm) oraz platan zachodni (117 cm). Proponuje się do zaliczenia w poczet pomników przyrody kolejnych 24 drzew z następujących gatunków: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, buk pospolity, klon pospolity, grab pospolity, żywotnik olbrzymi i jesion wyniosły. Starsze drzewa rosnące w otoczeniu pałacu pochodzą z wcześniejszego okresu, tj. założenia właściwego parku krajobrazowego przez hr. Skórzewskiego.

Dużą ozdobą parku są również występujące w nim krzewy kwitnące w różnych porach roku, np.: jaśminowiec wonny, głóg, dzika róża, śnieguliczka biała czy też lilak pospolity, a także stanowiska roślin zielnych zwiastujących wiosnę. Są wśród nich: zawilec żółty, przylaszczka pospolita, fiołek wiosenny, śnieżyczka przebiśnieg. Park nie jest pozbawiony również świata zwierzęcego. Można w nim spotkać np. wiewiórki, dzięcioły, sarny oraz wyjątkowo dużych rozmiarów ślimaki winniczki. Park jest ozdobą pałacu oraz pełni funkcję dydaktyczną dla młodzieży regionu. Jest jednym z atrakcyjnych obiektów wyznaczonych na szlakach turystycznych oraz dumą całej okolicy.

Ścieżka

Ze względu na walory botaniczne parku oraz wydarzenia związane z właścicielami pałacu oraz jego wykorzystaniem zaprojektowana ścieżka ma charakter przyrodniczo-historyczny. Jej trasa przebiega wytyczonymi alejkami parkowymi i uwzględnia część tablic poglądowych ustawionych przez nadleśnictwo.

1. Brama wjazdowa do parku
Wycieczkę rozpoczynamy przy głównym wjeździe do parku. W miejscu tym można podziwiać aleję lipową uznaną za pomnik przyrody, którą zasadził hr. Skórzewski w 1765 r. Po obu stronach bramy widoczny jest zabytkowy mur wybudowany pod koniec XVIII wieku z czerwonej cegły, wykończony ażurowym wzorem. Otacza on park od strony południowej. Od bramy prowadzi główna aleja dojazdowa do pałacu. W połowie drogi znajduje się druga brama, która zabezpiecza tylko przed przejazdem samochodów. Jej boczne słupy ozdobione są głowami dzików wykonanymi z metalowego stopu. Po przejściu przez bramę idziemy aleją główną w stronę pałacu i skręcamy w pierwszą ścieżkę po lewej stronie. Dochodzimy nią do rozwidlenia alejek.
 

2. Bluszcz pospolity
Pnącze wspina się po wielu pniach rosnących drzew, zarówno starszych jak i młodszych, a także płoży się po ziemi. Można je podziwiać przez cały rok, ponieważ liście są zimozielone. Kwitnie i owocuje jesienią. Pełni również w parku rolę rośliny pokrywającej w miejscach cienistych i wilgotnych. Kierujemy się w prawo i dochodzimy do skrzyżowania alejek.
 

3. Pomniki przyrody
Na pniach drzew umieszczona jest zielona tabliczka z białym napisem: “Pomnik przyrody prawem chroniony”. Obiekty uznawane za pomniki przyrody odznaczają się rzadkością występowania, znacznym wiekiem, rozmiarami lub osobliwymi formami. Po lewej stronie alejki widoczne są dwa pomnikowe drzewa:
- świerk pospolity o pięknej, strzelistej formie ze stożkowatą koroną umiejscowioną wysoko na prostym pniu,
- buk pospolity – wielokonarowy okaz o szerokości korony 35 m, z widocznymi uszkodzeniami pochodzenia naturalnego (obumieranie gałęzi) oraz antropogenicznego (nacięcia kory).
Przechodzimy przez skrzyżowanie alejek, kierując się nadal prosto. Dochodzimy do alejki prostopadłej.
 

4. Wzniesienie z lipą
W pobliżu pałacu znajduje się spiętrzenie ziemi w formie kopca niewiadomego pochodzenia. Na jego szczycie rośnie wiekowa lipa drobnolistna z charakterystycznymi sercowatymi liśćmi, dzięki której jest to urokliwe miejsce odpoczynku. Wyróżnia się w płaskim otoczeniu (szczególnie w okresie zimowym) i zachęca do małego wysiłku. Skręcamy w lewo. Idziemy do tablicy dydaktycznej znajdującej się po prawej stronie alejki.
 

5. Tablica “Jak różne bywają nasze lasy?”
Tablica informuje o czterech podstawowych rodzajach lasów. Są to: bory, bory mieszane, lasy mieszane i lasy liściaste. Można z niej dowiedzieć się o różnicach w składzie gatunkowym drzewostanów poszczególnych typów. W okresie wiosennym po prawej stronie tablicy występują skupiska fiołka wiosennego. Przechodzimy prosto około 10 metrów.
 

6. Staw z zaporą
Staw stanowi ozdobę parku. Przez jego zachodnią stronę przepływa rzeczka Margoninka. Przy krańcu południowym wybudowana została zapora – przepust służący regulacji poziomu wód w rzece, a jednocześnie spiętrzający wodę w stawie. W centralnej części stawu znajduje się urokliwa wyspa, na którą obecnie nie ma przejścia. Po lewej stronie alejki, naprzeciw zapory wiosną kwitnie na żółto ziarnopłon wiosenny. Przechodzimy do miejsca, w którym ścieżka skręca w prawo.
 

7. Kasztanowiec zwyczajny
Drzewo to ma charakterystyczne, dłoniasto złożone liście. W szczególny sposób zwraca uwagę w okresie kwitnienia. Pojawiają się na nim białe kwiatostany, które nieodłącznie kojarzone są z rozpoczynającymi się maturami. Owoce i kora kasztanowca zwyczajnego mają zastosowanie w lecznictwie. Wczesną wiosną po przeciwnej stronie alejki można zauważyć kwitnącą złoć żółtą. Idziemy prosto, po przejściu kilkunastu metrów zatrzymujemy się.
 

8. Narośl na drzewie
Na klonie zwyczajnym znajduje się dużych rozmiarów narośl. Tego typu narośle powstają w wyniku choroby lub po obcięciu gałęzi. Nie ustalono, co było przyczyną wystąpienia tej narośli. Idziemy do tablicy dydaktycznej znajdującej się po prawej stronie alejki.
 

9. Tablica “Lecznicza siła drzew”
Dostarcza ciekawych informacji o wpływie drzew na samopoczucie i zdrowie człowieka. Pozytywnie oddziałują na ludzi, m.in.: dąb, brzoza, sosna, lipa, buk i jodła.
Dochodzimy alejką do skrzyżowania ścieżek.
 

10. Tablica “Drzewa iglaste. Drzewa liściaste”
Korzystając z tablicy, można poznać podstawowe gatunki drzew iglastych i liściastych występujących w Polsce. Przedstawia ona blaszkę liściową, owoce oraz pokrój poszczególnych gatunków, co pozwala dostrzec różnice między nimi. Prezentowane ilustracje ułatwiają rozpoznawanie drzew spotykanych w parku. Po prawej stronie alejki wiosną kwitną łanowo zawilce żółte. Kierujemy się alejką od tablicy na prawo, a następnie skręcamy w pierwszą alejkę w lewo. Idziemy nią do miejsca, z którego widoczne jest po lewej stronie metalowe ogrodzenie.
 

11. Grobowiec rodziny von Schwichow
W miejscu tym został pochowany Carl August von Schwichow, który był pierwszym właścicielem pałacu z tej rodziny. Z jego inicjatywy dokonano rozbudowy budynku. W owym czasie zgromadził największy majątek ziemski w powiecie chodzieskim. Zmarł 3 października 1852 roku w Margońskiej Wsi i pochowany został obok swego pałacu. Wiosną grobowiec ozdabiają rosnące kępami przebiśniegi. Dochodzimy do skrzyżowania i podążamy alejką biegnącą prosto. Zatrzymujemy się po przejściu około 30 metrów.
 

12. Grab pospolity
Drzewo pokryte jest gładką, popielatoszarą korą. Liście są eliptyczne o brzegach piłkowanych. Na przełomie września i października pojawiają się na nim kilkunastocentymetrowe owocostany. Charakterystyczne jest trójklapowa okrywa owocowa. W głębi na próchniejącym pniu widoczne są wyjątkowo duże owocniki huby pospolitej. Idziemy prosto do skrzyżowania alejek i skręcamy w prawo.
 

13. Robinia biała
Znajduje się tuż przy skrzyżowaniu, po lewej stronie drogi. Interesujący jest kształt dwukonarowego pnia, który przypomina literę V. Drzewo to popularnie nazywane jest akacją lub grochodrzewem. Ma pierzastozłożone liście, które długo utrzymują się na drzewie. W maju lub czerwcu uwagę przyciągają silnie pachnące białe kwiaty. Robinia pochodzi z Ameryki Północnej i jest jednym z pierwszych drzew sprowadzonych z Nowego Świata do Europy. Przechodzimy do końca alejki i skręcamy w prawo.
 

14. Buki pospolite
Po prawej stronie alejki rosną blisko siebie dwa okazy buków. Rozpoznajemy je po eliptycznych liściach o falistych i orzęsionych brzegach. Ze względu na rozmiary zostały uwzględnione na liście drzew proponowanych do zaliczenia ich w poczet pomników przyrody. Przy odrobinie wyobraźni spękania na szarej korze jednego z drzew przypominają rysy ludzkich twarzy. Pod bukami przez cały rok można znaleźć ich owoce nazywane bukwiami. Idziemy ścieżką prosto do miejsca, gdzie kończy się boisko.
 

15. Dąb bezszypułkowy
Rozpoznajemy go po wrębnych liściach. Dąb ten jest kolejnym przykładem drzewa wielokonarowego. Jak wiele innych w parku powstał ze zrośnięcia kilku okazów. Imponujące są rozmiary jego korony. Otoczony jest innymi dębami, co sprawia, że jesienią w miejscu tym znaczna część powierzchni ziemi pokryta jest żołędziami. Kierujemy się cały czas prosto, mijając dwa skrzyżowania alejek i zatrzymujemy się przed mostkiem na Margonince. Wiosną po prawej stronie alejki widoczne są kwitnące przylaszczki.
 

16. Platan zachodni
Drzewo uznane za pomnik przyrody przykuwa uwagę przechodniów łuszczącą się i odpadającą korą. Jasno ubarwiony pień jest doskonale widoczny na tle otaczającej zieleni. W okresie jesiennym na drzewie pojawiają się okrągłe owoce kojarzone mylnie z owocami kasztana.
Przechodzimy przez mostek na Margonince.
 

17. Tablica “Zegar ptasiego śpiewu”
Tablica w formie graficznej informuje o porach śpiewu ptaków. Na jej podstawie dowiadujemy się, które ptaki mogą nam towarzyszyć w chwili zwiedzania parku, a których śpiewu raczej nie usłyszymy ze względu na bardzo wczesną lub późną porę ich aktywności. Słowny zapis ptasich głosów pomaga w próbach ich naśladowania. Kierujemy się alejką prosto w stronę pałacu. Przechodzimy na plac przed frontowym wejściem do pałacu.
 

18. Pałac neogotycki
W pałacu obecnie znajduje się hotel, sala restauracyjna, sala konferencyjna. Do zwiedzania udostępniona jest Izba Pamięci Józefa Wybickiego – autora tekstu polskiego hymnu narodowego. Została otwarta 14 października 1989 r. W roku 1772 J. Wybicki był gościem hrabiego Skórzewskiego, a rok później w pałacowej kaplicy zawarł związek małżeński z siostrzenicą hrabiego, Kunegundą Drwęską. Jednym z ciekawszych dokumentów w izbie jest kserokopia Aktu ślubu. Można ją zwiedzać bezpłatnie w godzinach od 8.00-15.00. W pałacowej baszcie urządzono również Salę Tradycji byłych szkół leśnych. Kierujemy się w stronę bramy głównej i zatrzymujemy w miejscu, gdzie zaczyna się trawnik.
 

19. Głaz poświęcony Józefowi Wybickiemu
Został on postawiony dla upamiętnienia ślubu kompozytora z Kunegundą Drwęcką w dwusetną rocznicę napisania przez niego naszego hymnu narodowego. Uroczystość odsłonięcia odbyła się 4 października 1997 r. podczas Centralnych Obchodów Światowego Dnia Turystyki w ramach obchodów ogólnopolskich. Cofamy się w stronę pałacu i skręcamy w lewo. Przechodzimy wzdłuż pałacu do miejsca, gdzie znajduje się drewniana wiata.
 

20. “Darz Bór”
Jest to miejsce przeznaczone do imprez plenerowych o drewnianym zadaszeniu. W centralnej części znajduje się palenisko przygotowane do zorganizowania ogniska, a wokół ławeczki i stoły. Jest to doskonałe miejsce na zakończenie wycieczki po parku. Można w nim odpocząć oraz omówić wrażenia i wymienić opinie na temat oglądanego terenu.

Bibliografia

Bugała Władysław, Drzewa i krzewy dla terenów zieleni, Warszawa 1991
Janiszewski Waldemar, Margoniński Słownik Biograficzny, Margonin
Rzepa Krzysztof (red), Dzieje Margonina, Poznań 2002
Park w Margoninie (ewidencja), dokumentacja Nadleśnictwa Podanin wykonana przez Helenę Janicką w 1982 r.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania, dokument Miasta i Gminy Margonin
http://www.pila.lasy.gov.pl/podanin, kwiecień 2007
http://www.margonin.scholaris.pl, kwiecień 2007

Uwagi

Informacje dodatkowe
Niewielki parking znajduje się przy bramie zachodniej do parku. Można do niego dojechać również aleją prowadzącą od bramy głównej. Ławki ustawione są tylko w części południowej parku (w otoczeniu pałacu). W części północno-zachodniej znajduje się trawiaste boisko do gier i zabaw sportowych. Na terenie pałacu można również skorzystać z toalety. Po przeciwnej stronie wejścia głównego do parku, przy ul. Kościuszki jest sklep spożywczy. Spacerując po parku, spotykamy niewielką ilość koszy na śmieci i to tylko w części przypałacowej.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Szkoła Podstawowa im. M. Kopernika
ul. Polna 6
64-830 Margonin
e-mail: spmargonin@poczta.onet.pl
Opiekun grupy:
Małgorzata Połczyńska 
Autorzy opisu:
Jeremi Cajske, Marta Duszyńska, Bartosz Maślanka, Alicja Mazur, Patryk Łapacz, Paulina Odor, Ewa Olszowska, Klaudia Pawlak, Mieszko Piechocki, Patrycja Pufahl, Patrycja Rutkowska, Rafał Zmudziński.
Współpracujacy nauczyciele:
mgr Wioletta Polarek i mgr Tomasz Kalka
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy: pracownikom Nadleśnictwa Podanin i Urzędu Miasta i Gminy Margonin, p. Wolskiemu – kierownikowi Ośrodka Leśnego oraz p. W. Burzyńskiemu – dyrektorowi Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury za udostępnienie posiadanych opracowań i map dotyczących parku.

Ładowanie danych ...