Gmina Pokój leży w północnej części województwa opolskiego w powiecie namysłowskim (50o 55" N oraz 17o 15" E). Wieś liczy ok. 1500 mieszkańców. Ma charakterystyczną zabudowę gwiaździstą. W centrum wsi znajduje się rondo o średnicy ok. 70 m. Od ronda rozchodzi się siedem dróg w układzie gwiaździstym, ósmą drogę stanowi ścieżka w kierunku pomników przyrody i leży na terenie prywatnej posesji. Zabudowania położone są wzdłuż tych dróg oraz ulic łączących je po okręgu. Park położony jest między drogą wojewódzką E 454 Opole - Namysłów, czyli ulicą Opolską, a ulicą Wolności. Zarząd nad parkiem w chwili obecnej sprawuje Urząd Gminy w Pokoju, który przejął park w użytkowanie od Nadleśnictwa Kup w 2006 roku. Powierzchnia całkowita założenia parkowego wynosi ok. 200 ha.

W użytkowaniu gminy jest 45 ha parku. Opisywana ścieżka dydaktyczna biegnie w części użytkowanej przez Urząd Gminy. W parku znajdują się alejki i dróżki częściowo zgodne z oryginalnymi założeniami. Część ścieżek zmieniła swój bieg, zgodnie z potrzebami mieszkańców. Na terenie parku nie ma miejsc parkingowych, ani toalet. Brak jest ławek, koszy i oświetlenia. Kilka ławek znajduje się wokół betonowego placu przed "śpiącym lwem". Teren ten służył kiedyś jako miejsce do tańca i występów.

Historia

Lasy na terenie, których został założony Pokój należały w XVII w. do hrabiowskiej rodziny von Redern. W roku 1688 właścicielem tych obszarów stał się książę Carl Friedrich Würtemberg z Oleśnicy. W latach 1744-45 tereny te odziedziczył książę Carl Christian Erdmann von Würtemberg. Książę był miłośnikiem polowań, chętnie odwiedzał okoliczne lasy. Legenda głosi, że w trakcie polowania zmęczony książę zasnął. Śniła mu się wspaniała rezydencja i to zainspirowało go do podjęcia budowy. W roku 1748 założył osadę, w której wykarczowano osiem krzyżujących się promieniście alei, a w miejscu ich przecięcia wzniesiono pałacyk myśliwski. Rok 1748 przyjmuje się jako datę założenia Pokoju. Po pożarze pałacyku w 1751 roku rozpoczęto budowę nowego murowanego pałacu, w którym książę zamieszkał na stałe. Ten właśnie budynek stanowił środek kompozycji o kolistym układzie z promieniście rozchodzącymi się ulicami. Stał się on początkiem oryginalnego układu urbanistycznego na wzór miasta Karlsruhe w Westfalii. W latach 1750-1820 osada rozbudowywana przez księcia i jego następców nabrała charakteru osady miejskiej. Ludność powszechnie używała nazwy Pokój, chociaż coraz częściej używano nowej "Carlsruhe".

Wraz z koncepcją powstania osady zrodził się pomysł założenia parku. Twórcą tych planów był ogrodnik Websky, a następnie Wagner, Jeschke, Websky - junior. Obok placu zamkowego znajdował się ogród francuski, zaś za nim założony w latach 1780-90 park angielski. Ogród zaczynał się dziedzińcem wewnętrznym zawartym między dwoma skrzydłami oficyny, której część tylną i boczną wykorzystano na oranżerię i cieplarnię. Przedłużeniem dziedzińca były rabaty kwiatowe ozdobione rzeźbami, japoński parasol, kręgielnia oraz basen, huśtawka, karuzela, plac do strzelania, labirynt i teatr. Zakończenie ogrodu francuskiego stanowiła pięknie zaprojektowana budowla - salon herbaciany, postawiona na terenie otoczonym wodą. Salon jednak zaraz po ukończeniu budowy zawalił się i do historii przeszedł pod nazwą "ruina". Park angielski wybudowany kilka lat później niż ogród francuski, rozpościerał się pomiędzy "ruiną", a kompleksem stawów. Jego twórcą był Kloeber. Park składał się z dwóch części: "małej" położonej za salonem herbacianym oraz z części "dużej" obejmującej teren aż za kompleks stawów. Na jednym z licznych usypanych tutaj pagórków założono winnicę. Sprowadzono wówczas ponad 21 tysięcy sadzonek. Wraz z budową winnicy postawiono dom winoogrodnika, prasę winną, cieplarnię oraz wiele innych budowli m.in. pałac szwedzki, zamek na Winnej Górze, latarnię, przystań, ptaszarnię, świątynie i pomniki. W latach 1760-1767 założono trzy nowe stawy. Stawy od początku pełniły wielorakie funkcje. Były miejscem rozrywki i rekreacji, udostępniano je wypoczywającym, którzy mogli pływać po nich kajakami i gondolami. Służyły do hodowli karpia oraz dawały zatrudnienie miejscowej ludności.

Dzieło założyciela Pokoju kontynuował bratanek książę Heinrich Friedrich Eugen, który wybudował stały teatr i bibliotekę. W tym też czasie zaczął ulegać przeobrażeniom park. Zgodnie z nową modą nie dbano o zachowanie symetrii, usuwano strzyżone szpalery nadając parkowi bardziej naturalny i swobodny wygląd. Opis parku z tego czasu zachował się w liście Michała Wyszkowskiego podróżującego w 1798 roku po Śląsku do Jana Tarnowskiego. Książę Heinrich Friedrich był gorącym wielbicielem muzyki Carla Marii Webera, który na jego osobiste zaproszenie mieszkał w Pokoju od jesieni 1806 do wiosny 1807 roku. Weber skomponował tu dwie symfonie z reminiscencjami scen leśnych do opery pt. "Wolny Strzelec".

Po śmierci księcia Heinricha Friedricha w 1822 roku następcą został jego najstarszy syn Eugen, który po śmierci żony Matyldy wybudował w parku "Świątynię Matyldy". W 1847 roku nadworny lekarz księcia, doktor Freund założył w Pokoju uzdrowisko. Zbudowano kilka domów dla kuracjuszy, zakład kąpielowy. Leczono głównie choroby reumatyczne i schorzenia nerwowe. Po śmierci księcia w 1857 r. majątek odziedziczył jego najstarszy syn Eugen Erdmann, który nie wniósł większego wkładu w kontynuację dzieła poprzedników. Upamiętnił jednak bohaterską przeszłość Prus i udział rodu Würtembergów. W roku 1863 postawił w parku żeliwny pomnik lwa oraz kolumnę nazwaną "Germania". W roku 1861 Pokój liczył już 2364 mieszkańców i posiadał kościół ewangelicki, szkołę ewangelicką, kościół katolicki, szkołę żydowską, 5 budynków publicznych, 262 mieszkalnych, 175 gospodarczych, 15 rzemieślniczych, szpital, dom ubogich, aptekę, kasę oszczędnościową, książęcy urząd policyjny.

Po śmierci księcia Eugena Erdmanna w roku 1875 spadkobiercą został jego syn Wilhelm Eugen, który niespodziewanie umarł w roku 1877. Majątek przeszedł na własność wuja Eugena Wilhelma, który osiadł w Pokoju dopiero w roku 1891. Kolejnym spadkobiercą został jego brat Nikolaus, który nie wniósł żadnego wkładu w uświetnienie pałacu, parku i osady. Po jego bezpotomnej śmierci w 1903 roku majątek przejął król Wilhelm II von Würtemberg. Dobra te były w jego posiadaniu do 1921 roku. Po jego śmierci przejął je syn Albrecht Eugen, do którego Pokój należał do roku 1945.

W 1945 r. centrum miejscowości zostało doszczętnie zniszczone. W Pokoju pozostało 99 mieszkańców. Dopiero napływ repatriantów zwiększył tę liczbę do 1083 mieszkańców. Obecnie, według danych Urzędu Gminy, Pokój liczy 1460 mieszkańców. Z dawnej świetności Pokoju pozostały nieliczne zabytki m.in. kościół i cmentarz ewangelicki, cmentarz żydowski, kościół katolicki, domy mieszkalne oraz jeden z najciekawszych na Opolszczyźnie zespołów parkowych. Składa się on obecnie z trzech części: parku francuskiego, zwanego też ogrodem barokowym, XIX-wiecznego parku krajobrazowego oraz parku angielskiego w Winnej Górze. Łącznie powierzchnia parku wynosi około 200 ha, z czego powierzchnia ogrodu barokowego i XIX-wiecznego parku to około 45 ha.

Przyroda

Obszar zabytkowego parku w Pokoju i cała gmina leży centralnie na obszarze Stobrawskiego Parku Krajobrazowego ustanowionego w 1999 r. rozporządzeniem Nr P/11/99 Wojewody Opolskiego z dnia 28.09.1999 r. (weszło w życie 3.11.1999 r.).

Stobrawski Park Krajobrazowy jest parkiem leśnym nizinnym. Położony jest w dolinie rzeki Stobrawy i rzek należących do jej zlewni (Brynica, Budkowiczanka, Bogacica). Obecność nieprzepuszczalnych iłów trzeciorzędowych spowodowała utworzenie się licznych zastoisk wód, które przekształcono w stawy hodowlane karpia albo stanowią one śródleśne bagna lub torfowiska. W gminie Pokój zarejestrowanych jest 14 gatunków objętych ochroną ścisłą i 9 gatunków ochroną częściową. Obszarami, na których występują liczne gatunki chronione, są okolice Winnej Góry sąsiadującej bezpośrednio z zabytkowym parkiem w Pokoju. Historycznie, tereny te stanowiły rozległy kompleks parkowy. Na całym obszarze gminy Pokój występują liczne gatunki roślin rzadkich i ginących. Ochroną pomnikową objęte są trzy dęby szypułkowe, jesion wyniosły oraz najstarsza w Polsce sosna wejmutka.

Drzewostan zabytkowego parku w Pokoju stanowią głównie dąb szypułkowy, buk pospolity, świerk pospolity, sosna pospolita, sosna wejmutka, grab pospolity, olsza czarna. Obok gatunków krajowych można spotkać drzewa parkowe i obcego pochodzenia, które świadczą o bogatej szacie dendroflory parku w czasie jego rozkwitu. Spotkać tu można kasztan jadalny, dąb błotny, daglezję zieloną, czerwone odmiany buka pospolitego oraz liczne stare i rozłożyste rododendrony (białe, różowe i fioletowe). Rododendrony, zwane również różanecznikami, podobnie jak krzewy w Mosznej, pochodzą prawdopodobnie ze słynnej szkółki różaneczników Seidla z okolic Drezna. Podszycie parku stanowią młode drzewa, jeżyny, dziki bez czarny, jarząb pospolity, robinia akacjowa, dzika róża oraz rododendrony. Wiosną można podziwiać łany kwitnących zawilców gajowych, konwalię majową, konwalijkę dwulistną, fiołki, złoć, knieć błotną. W parku żyją liczne gatunki ptaków i płazów. Gady są reprezentowane przez jaszczurki, zaskrońca i żmiję zygzakowatą. Wśród drzew spotykamy wiewiórki, a zimą w parku możemy spotkać lisy, dziki, sarny i jelenie. Występowanie tak bogatej fauny jest możliwe, ponieważ park jest otoczony dużymi obszarami leśnymi i bezpośrednio się z nimi łączy. Umożliwia to zwierzętom łatwe przemieszczanie się, poszukiwanie pokarmu i zasiedlanie nowych terenów.

Ze względu na wyjątkowe walory parku i okolic, plan ochrony Stobrawskiego Parku Krajobrazowego przewiduje utworzenie Zespołu Przyrodniczo - Krajobrazowego, który obejmowałby miejscowość Pokój, teren dawnego zwierzyńca (obszar za kościołem katolickim) oraz całe założenie parkowe (ogród barokowy, park z XIX wieku i park angielski). Całość stanowi ok. 200 ha.

Ścieżka

Projekt ścieżki dydaktycznej powstał na bazie istniejących obiektów architektury parkowej, ciekawych obiektów przyrodniczych oraz alejek umożliwiających spacer zwiedzającym. W miejscach, w których nie istnieją ścieżki, zachodzi potrzeba ich ponownego wytyczenia.

1. Wejście do parku
Trasę naszej wędrówki rozpoczynamy od obecnego wejścia do parku przy ulicy Wolności około 150 m od ronda.

2. Oczka wodne
Po prawej stronie możemy obejrzeć dwie symetrycznie rozmieszczone sadzawki, wypełnione wodą, z maleńkimi wysepkami po środku. Są to pozostałości po ogrodzie francuskim, który obecnie jest zarośnięty i zniszczony. Jego alejki straciły swój kształt i możemy się tylko domyślać, jak biegły one przed laty

3. Findlingsblock
Skręcamy w lewo i wśród zarośli ukazuje się naszym oczom olbrzymi granitowy głaz narzutowy "Findlingsblock". Został on postawiony w obecnym miejscu w 1915 roku w 100 rocznicę urodzin księżnej Aleksandry Matyldy. W 1927 roku została na nim umieszczona stalowa płaskorzeźba przedstawiająca popiersie księżnej Aleksandry Matyldy, żony księcia Eugena Erdmanna oraz napis "Die Dankbaren Carlsruher" (Wdzięczni Pokojanie).

Wdzięczność Pokojan wzięła się stąd, iż około roku 1850 panowała w okolicy duża bieda i bezrobocie. Książę Eugen Erdmann (władał w Pokoju od 1857 do 1875) wraz z małżonką dał tutejszej ludności pracę przy tworzeniu stawów i sztucznych gór. Ciekawostką jest fakt, że ważący 50 ton głaz został znaleziony w stawie niedaleko młyna w Krogulnej i próby jego przetransportowania do Pokoju w roku 1914 skończyły się niepowodzeniem. Rok później specjalna ekipa z Wrocławia za pomocą lin przetransportowała ten olbrzymi głaz na wyznaczone miejsce. Trwało to aż 14 dni.

4. Dąb szypułkowy
Idąc dalej, po prawej stronie możemy zobaczyć pokaźny dąb szypułkowy (Quercus robur). Jego obwód wynosi ok. 435 cm. Dąb ten ma szeroką, rozłożystą koronę. Liście są długie, sercowato wcięte u nasady, a ogonek przy końcu krótki. Żołędzie o długości 2-3 cm dojrzewają na długiej szypułce we wrześniu i październiku. Wymiary tego drzewa kwalifikują go do objęcia ochroną pomnikową.

5. Ruina popiersia księcia Wilhelma
Za dębem w zaroślach widoczny jest pomnik, który składał się z postumentu i popiersia księcia Wilhelma. Był on właścicielem Pokoju w latach 1877-1896. Dziś widzimy tylko przewrócony postument.

6. Dąb błotny
Wracamy na naszą ścieżkę i kierujemy się ku ruinie. Na początku alei grabowej po prawej stronie rośnie dąb błotny (Quercus palustris) o obwodzie 190 cm. Drzewo to pochodzi z Ameryki Północnej. Do Europy sprowadzono go w 1770 roku. Ma on jajowatą koronę, której dolne obumarłe gałęzie zwisają ku ziemi i nie odpadają. Jest to cecha charakterystyczna dla dębu błotnego. Liście są klapowate, głęboko wcięte o długości 8-11cm. Jesienią przybierają kolor purpurowo-czerwony. Żołędzie pokazują się w drugim roku, są małe, ok. 1 cm, siedzące, bez szypułek. Obecnie dąb błotny jest typowym drzewem parkowym.

7. Aleja grabowa
Wchodzimy w aleję grabową, wzdłuż której możemy zaobserwować szpalery złożone z grabu pospolitego (Carpinus betulus). Ojczyzną grabu pospolitego jest Europa. Nie jest on gatunkiem długotrwałym, żyje ok. 200 lat. Drzewa te mają mocny pień, jajowatą koronę. Liście są jajowate, o długości 5-11cm i szerokości 3-5 cm. Kwiaty zebrane w kotki, dojrzewają w żeberkowany, jajowaty orzeszek, którego średnica wynosi 6-8 mm. Grab ma ciężkie i twarde drewno nadające się do wyrobu narzędzi. Wiosną w tym rejonie ściółka leśna jest pokryta kobiercami zawilców gajowych.

8. Salon wodny - ruina
Ogród francuski zamykała spora budowla, która została zbudowana w 1776 roku w okresie, gdy właścicielem Pokoju był jego założyciel Carl Christian Erdmann. Była ona postawiona przez inspektora budowli wodnych Hellera wraz z J.G. Klöberem według projektu Schirmeistera. Jest otoczona fosą wypełnioną wodą. Jest to salon wodny, zwany też herbaciarnią, który został wadliwie skonstruowany i wkrótce po wybudowaniu zawalił się. Zaraz po tym zdarzeniu usunięto dwa mosty i salon pozostał ruiną otoczoną wodą. Była to masywna konstrukcja budowlana, której podbudowa podzielona była na cztery pomieszczenia. Trzy służyły tamtejszemu pracownikowi, a w jednym znajdowała się pompa i zbiornik na wodę. Okrągła nadbudowa zakończona była przełamanym dachem stożkowym. Salon posiadał fontanny w formie płaskich, żeliwnych muszli. Woda tryskała z pysków delfinów oraz kolorowych kaczek. Dziś ten romantyczny punkt jest dobrze znany mieszkańcom i chętnie fotografowany.

9. Bogini pokoju
Po obejrzeniu ruiny mijamy alejkę łączącą ulicę Opolską i Wolności i kierujemy się na południowy zachód. Po około 30 m odnajdujemy posąg kobiety bez głowy i rąk. Są to pozostałości po pomniku wykonanym w 1791 r. przez rzeźbiarza z Berlina o nazwisku Meltzer. Na postumencie stało popiersie króla Friedricha Wilhelma II wykonane z białego marmuru. Obok bogini pokoju wznosiła nad jego głową wieniec laurowy. Gipsowy model tego pomnika był wystawiony w 1795 r. w Berlinie pod tytułem "Pokój wieńczy głowę Fryderyka Wilhelma II". Na postumencie z boku można odczytać napis "Verfertiget von Meltzer zu Berlin 1791".

Obok pomnika rośnie kasztan jadalny (Castanea sativa). Drzewo to, niespotykane na co dzień, ma gęstą koronę. Liście są skórzaste, podłużne, o długości 10-20 cm. Kwiaty ukazują się pod koniec czerwca i są zapylane przez owady. Po raz pierwszy owocuje w wieku 15 lat. Owoce to ciemnobrązowe jadalne orzeszki otoczone kolczastą miseczką. Jest drzewem długowiecznym, może żyć do 1000 lat.

10. Śpiący lew
Dalej kierujemy się do najbardziej znanego i najlepiej zachowanego żeliwnego pomnika
,,śpiącego lwa". Został on wykonany przez Teodora Kalide z Gliwic. Śpiący lew to symbol pokoju, który zapanował w Europie po zwycięstwie nad Napoleonem oraz symbol pamięci po poległych. W Pokoju został postawiony na cześć księcia Eugena Erdmanna (1822-1857) w 1863 roku, zwycięzcy w bitwie pod Kulm. Książę był uzdolniony muzycznie. Za jego panowania nastąpił okres rozkwitu teatru i opery w Pokoju. Był autorem symfonii, uwertur, pieśni i dwóch oper. Był animatorem i mecenasem życia muzycznego w Pokoju. W 1847 r. utworzył tu uzdrowisko. W armii rosyjskiej dosłużył się aż stopnia generała. Wychował się u swego wuja cara Rosji Pawła I w Petersburgu.

Rok 1863 upamiętnia także śmierć Teodora Kalide (1801-1863). Podczas studiów w Berlinie od roku 1821 pracował u Chrystiana Daniela Roucha w pracowni odlewnictwa brązu jako cyzelator. Tu wykonał dwa modele gipsowe "lwa czuwającego" i "lwa śpiącego". Identyczny monument śpiącego lwa znajduje się w Berlinie na cmentarzu inwalidów "Invalidenfriedhof" jako nagrobek pruskiego generała Gerharda von Scharnhorsta. Został on odsłonięty 2 maja 1834 roku. Według źródeł, jego autorem był Carl Friedrich Schinkel, którego projekt z roku 1824 wcielił w życie rzeźbiarz Chrystian Daniel Rouch. W tym czasie Teodor Kalide był uczniem Chrystiana Daniela Roucha. Kolejny pomnik "śpiącego lwa" znajduje się przed bramą północną warszawskiego ogrodu zoologicznego. Jest odlany z brązu. Sygnatura na podstawie informuje, iż odlew wykonano w 1873 r. w Berlinie w warsztacie znanego artysty Hermana von Gladenbecka. Nie wiadomo, skąd wziął się ten posąg w Warszawie.

Najprawdopodobniej trafił tam po II wojnie światowej z Bytomia. Obecnie mieszkańcy Bytomia domagają się jego zwrotu. Posąg "lwa czuwającego" autorstwa Teodora Kalide zachował się przed muzeum Villa Caro w Gliwicach.

11. Minerwa (Atena)
Po obejrzeniu lwa kierujemy się w kierunku południowo-zachodnim. Tam wśród poszycia znajdziemy posąg rzymskiej bogini Minerwy (gr. Atena). Bogini wspiera się na tarczy, na której jest umieszczona głowa Meduzy - jednej z gorgon. Wzrok Meduzy zamieniał żywych ludzi w kamień. Zamiast włosów miała ona wijące się węże. Meduza została zabita przez Perseusza, który oddał jej głowę bogini Atenie, aby strzegła mieszkańców Aten przed wrogami. Była opiekunką sztuk i rzemiosł, boginią mądrości i zwycięstwa. Pomnik pochodzi z 1780 r. Początkowo stał w części angielskiej parku, na tzw. placu Minerwy. Obecnie w tym miejscu znajduje się pomnik króla Fryderyka Wielkiego.

12. Zrośnięte drzewa
Od pomnika Ateny kierujemy się na południowy zachód. Za "śpiącym lwem" jednym z niezwykłych obiektów przyrodniczych w parku są "zrośnięte drzewa". Są to: buk pospolity Fagus sylvatica, lipa szerokolistna Tilia platyphyllos oraz grab pospolity Carpinus betulus. Buk ma mocną i grubą korę. Niska korona podtrzymywana jest przez wysoki pień.

Liście są jajowate, błyszczące, sięgają ok. 4-9 cm długości. Kwiaty ukazują się w kwietniu i maju. Owoce to orzeszki długości 1 cm (tzw. buczyna). Lipa ma szeroką koronę, wysoki i gruby pień. Liście są średniej wielkości. Kwiaty o kolorze żółtym, dojrzewają w kuliste orzeszki. Trzecim gatunkiem, który tworzy ten niezwykły obiekt, jest grab pospolity.

13. Pomnik wdzięczności
Po obejrzeniu zrośniętych drzew wracamy na wydeptaną alejkę. Tu na rozdrożu alejek stoi pomnik wdzięczności. Jest to budowla w formie strzelistej, neogotyckiej wieżyczki poświęcona księciu Eugenowi Erdmannowi zwanemu "Dobrym". Panował w Pokoju w latach 1857-1875. Książę miał naturę badacza, interesował się astronomią i poezją. Pomnik został wzniesiony w 1850 roku, 5 lat po jego śmierci. Jest dobrze zachowany (brak strzelistej iglicy na szczycie), ponieważ był uważany za kapliczkę chrześcijańską.

14. Diana (Artemida)
Spacer kontynuujemy prawą alejką do posągu rzymskiej bogini Diany (gr. Artemidy). Była siostrą Apolla, boginią łowów, światła księżycowego oraz opiekunką zwierząt i przyrody. Jej atrybuty to łuk i strzały w kołczanie. Diana przedstawiona na pomniku trzyma prawą nogę wspartą na głowie psa, na plecach ma kołczan. Pomnik pochodzi z 1790 r.

15. Świątynia Wilhelma Eugena
Idąc dalej, po prawej stronie widzimy resztki pomnika poświęconego księciu Wilhelmowi Eugenowi. Była to świątynia wsparta na sześciu kolumnach przykryta okrągłym dachem.
Na środku znajdował się granitowy postument z popiersiem księcia. Był on właścicielem Pokoju w latach 1875-1877.

16. Apollo
W celu odnalezienia kolejnego pomnika kierujemy się wzdłuż alejki na północny wschód. Po przejściu 140 m skręcamy w prawo w gęste zarośla i krzewy rododendronów. Tu w gąszczu znajduje się pomnik Apolla. Był on bratem Artemidy, jednym z największych bogów greckich. Miał władzę nad całym życiem ludzkim. Był bogiem wiosny, podróży morskich. Opiekował się rolnictwem, czuwał nad zdrowiem i zsyłał choroby. Przewodził Muzom, był bogiem sztuk, muzyki i tańca. Przedstawiony jest jako piękny młodzieniec wsparty na lirze, która jest jego atrybutem.

17. Buk czerwony
Wracamy na ścieżkę i po przejściu ok. 130 m skręcamy w lewo. Po lewej stronie spotykamy duży okaz buka pospolitego o czerwonych liściach. Buk czerwony (Fagus sylvatica Purpurea) jest to parkowa odmiana buka pospolitego. Ma on w obwodzie 340 cm. Jego orzeszki zwane bukwią lub buczyną są chętnie zjadane przez zwierzęta leśne, zwłaszcza przez żyjące w parku wiewiórki.

18. Germania
Teraz kierujemy się ku gęstym, dużym krzewom rododendronów. Tu w ich gęstwinie, niewidoczny dla zwiedzających stoi pomnik zwany Germanią, ukryty wśród stuletnich różowych rododendronów. W chwili obecnej po rzeźbie Germanii pozostały jedyne cokół i fundamenty. Statua bogini umieszczona była na marmurowej kolumnie na pamiątkę zwycięstwa Niemiec nad Francją w 1871 roku. Rzeźba ta przedstawiała boginię z koroną na głowie, która w prawej wyciągniętej ku górze dłoni trzymała wieniec laurowy, zaś w lewej dzidę. Ciekawostką jest fakt, iż bogini ta przykryta była peleryną, pod którą widoczne były spodnie, co u ówczesnych kobiet było rzadkością. W 1908 roku statua została zdjęta z kolumny i postawiona na mniejszym, 1,5 metrowym cokole w części francuskiej parku, natomiast na jej miejscu zamontowano orła pruskiego na kilkumetrowej kolumnie. Po wojnie rzeźba orła i kolumna zaginęły.

19. Sosna wejmutka
Kolejny przystanek to sosna wejmutka (Pinus strobus) rosnąca w parku w Pokoju od ok. 200 lat. Sosna ta ma gęstą koronę z odstającymi gałęziami. Pędy ma cieniutkie, a igły delikatne o długości 6-12 cm po 5 na krótkopędzie. Szyszki osiągają ok. 2 cm długości w pierwszym roku. Dojrzałe szyszki są o długości 7-15 cm. W naszym parku sosna wejmutka liczy ok. 500 cm w obwodzie i ma ok. 20 m wysokości. Należy dodać, iż okaz tej wejmutki w naszym parku jest najstarszy w Polsce. Jest ona pomnikiem przyrody od roku 2001. Niestety jest nieogrodzona i nieoznakowana. Drzewo wymaga zabiegów pielęgnacyjnych np. usunięcia starych uschniętych konarów.

20. Wenus (Afrodyta)
Po obejrzeniu sosny wejmutki kierujemy się w lewo do alejki spacerowej. Po przejściu ok. 200 m z prawej strony natrafiamy na posąg rzymskiej bogini Wenus (gr. Afrodyty).

Była to bogini miłości i piękna. Urodziła się z piany morskiej. Była opiekunką portów i żeglarzy oraz małżeństw. Jej atrybutami były gołąb, wróbel, mirt, róża i jabłko granatu. Była boginią ogrodów, wiosny i kwiatów. U stóp rzeźby widzimy parę całujących się gołąbków, które upewniają nas, że mamy przed sobą pomnik bogini Wenus. Statua pochodzi z 1780 r.

Nasz spacer dobiega końca. Wracamy w kierunku "ruiny" i opuszczamy park wyjściem na ulicę Wolności. Podczas wędrówki poznaliśmy dzieje naszej miejscowości, historię i losy właścicieli Pokoju, mitologię oraz ciekawe obiekty przyrodnicze. Poczuliśmy, jak przyroda splata się z historią i mitologią, przeszłość z teraźniejszością, fakty z baśniowymi wątkami. Życzymy wszystkim zwiedzającym nasz park, aby zaproponowana ścieżka dydaktyczna zainspirowała ich do lepszego poznania mitologii, historii i przyrody.

Bibliografia

Badora Krzysztof, Historia kompleksu zamkowego w Pokoju na tle Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, [w:] O ziemi twojej ci opowiem, red. Czarnecka Jadwiga, str.18-29, Namysłów 2003
Balluseck von A., Beschreibung von Carlsruhe in Oberschlesien nebst Umgegend, Verlag von Otto Skiba
Dubel Krystyna i inni, Modelowy program wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych Stobrawskiego Parku Krajobrazowego w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Pokój, Pokój 2002
Juszczyszyn-Pieczonka Małgorzata, Możliwość turystycznego wykorzystania walorów przyrodniczo-krajobrazowych gminy Pokój, [w:] Przyroda i człowiek, zeszyt 11, Opole 2002
Pokorny Jaromir, Drzewa znane i mniej znane, Warszawa 1992
Rossa Manfred, Der Park von Carlsruhe in Oberschlesien, Eschborn 2002
Schmidt Jacek, Pokój monografia, Pokój 1998
Stumpe Friedrich, Führer durch Bad Carlsruhe und seine romantische Vergangenheit, Verlag L.Heege, Schweidniz
Gmina Pokój - śladami przeszłości, projekt edukacyjny, płyta CD, Publiczne Gimnazjum w Pokoju, Pokój 2003
Strona internetowa Stobrawskiego Parku Krajobrazowego http://www.zpk.nsf.pl/stobrawski/articles.php?id=17 (czerwiec 2006)
Strona internetowa Urzędu Gminy w Pokoju http://www.gminapokoj.pl
strona internetowa cmentarza Invalidenfriedhof w Berlinie http://www.de.wikipedia.org/wiki/Bild:InvFriedhof-9a.jpg
strona internetowa ze śpiącym lwem przed warszawskim zoo http://www.sztuka.net.pl/palio/html.run?_Instance=www.sztuka.net.pl&_PageID=445&newsId=5640&callingPageId=603&_CheckSum=809262298

Uwagi

Infrastruktura
W parku i w jego bliskim sąsiedztwie brak jest parkingu i toalet. Ławki znajdują się jedynie w XIX-wiecznej części parku przed pomnikiem "śpiącego lwa". Są częściowo zdewastowane. W parku nie ma koszy na śmieci oraz oświetlenia.

Mocne strony parku
Park jest położony w centrum wsi. Na terenie parku występuje wiele interesujących zabytków architektury parkowej, ciekawe okazy drzew. Panują dobre warunki do wypoczynku i rekreacji. Park jest wpisany do rejestru obiektów zabytkowych (601/1/7/4/6/12/64/I).

Słabe strony parku
Brak miejsc parkingowych, toalet, ławek i koszy na śmieci. Brakuje również opisu ciekawych obiektów oraz wyznaczonych ścieżek spacerowych. Park jest zarośnięty samosiewami. Powoduje to duże zacienienie i sprzyja występowaniu uciążliwych dla zwiedzających komarów.

Zagrożenia
Rzeźby parkowe są w bardzo złym stanie. Grozi im postępujące i z czasem nieodwracalne zniszczenie, jeśli nie zostaną podjęte prace konserwatorskie. Alejki ulegają zarastaniu, rowy odwadniające i przepusty wodne są niedrożne i nie spełniają swojej roli. W najgorszym stanie jest "ruina". Zdjęcia fundamentów pokazują, że są one popękane i naruszone przez wrastające korzenie drzew. Pomnikowa sosna wejmutka jest nieoznakowana i prawdopodobnie chora, o czym świadczy gruba warstwa igliwia pod drzewem. Brak działań i niepodjęcie prac konserwatorskich grozi zniknięciem cennych drzew (mieszkańcy wycinają potajemnie drzewa na opał). W parku zaobserwowano kilka dzikich wysypisk śmieci. Szczególnie zanieczyszczone są sadzawki wodne. Z wody wystają worki foliowe i trudne do zidentyfikowania odpady.

Możliwości
Park mógłby stać się miejscem do wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców, turystów i kuracjuszy Szpitala Reumatyczno-Rehabilitacyjnego w Pokoju. Może być elementem promocji miejscowości, przyczynić się do jej lepszego wizerunku. Park mógłby być miejscem wycieczek dydaktycznych dla młodzieży z województwa opolskiego z uwagi na położenie na terenie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. Bazę turystyczną i dydaktyczną mogłaby zapewnić Dyrekcja SPK w Ładzy (ok. 5 km od Pokoju), która dysponuje dużym budynkiem po byłej szkole podstawowej, wykwalifikowaną kadrą i salą dydaktyczną do zajęć.

Autorzy

Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Zespół Szkół Gimnazjalnych w Pokoju
ul. 1 Maja 25
46-034 Pokój
e-mail: g_pokoj@wodip.opole.pl
Opiekun grupy:
Elżbieta Gosławska 
Autorzy opisu:
uczniowie: Dominik Czykieta, Piotr Czykieta, Agata Domaradzka, Mariusz Draszczuk, Paulina Helińska, Jagoda Justyńska, Kamil Kowalski, Daria Kubica, Justyna Kula, Aneta Szramowska, Sabina Wuczkowska, Seweryn Wuczkowski, Piotr Zając
Współpracujacy nauczyciele:
nauczyciele: mgr Elżbieta Gosławska (biologia, j. angielski), mgr Wanda Piętka (geografia, historia), lic. Renata Barabosz (j. niemiecki), lic. Renata Uryga (j. angielski), mgr Cezary Zając (opieka informatyczna).
Podziękowania:
Serdecznie dziękujemy:
- wójtowi Gminy Pokój panu Władysławowi Kuikowi oraz panu Janowi Zimochowi za udostępnienie danych dotyczących parku i pomoc w ich uzyskaniu;
- panu Janowi Zimochowi za oprowadzenie po parku i podzielenie się wiadomościami oraz ciekawostkami;
- mieszkańcom Pokoju za wypełnienie ankiet;
- nauczycielom Publicznego Gimnazjum w Pokoju za ocenę, korektę, doradztwo merytoryczne i pomoc w realizacji projektu.

Ładowanie danych ...