Park zdrojowy w Cieplicach

Historia parku sięga XVIII wieku. Został on założony na bazie ogrodu-warzywnika z 1713 r. W 1796 została założona główna aleja parkowa istniejąca do dziś, wysadzana lipami i klonami - większość z nich to pomniki przyrody. Park Zdrojowy przylega do pałacu Schaffgotschów. Przypałacowy ogród francuski powstał w 1819 r. W 1838 r. park został gruntownie przebudowany wg założeń stylu angielskiego (dokładnie ustalony przebieg ścieżek, klomby i fontanny). To, co dziś wydaje się zbudowane siłą natury, powstało po realizacji dokładnych projektów architektów krajobrazu zatrudnionych przez hrabiego Schaffgotscha. Włodarz uzdrowiska uznał, że park, choć leży na terenie należącym do niego, musi służyć wszystkim przebywającym w Warmbrunnie (dzisiaj Cieplice) zarówno kuracjuszom, jak i mieszkańcom. Park podzielony był na część zamkową (Schlosspark, przeznaczoną tylko do użytku lokatorów pałacu) i zdrojową (Kurpark - dostępną dla pozostałych). Park zdrojowy w europejskiej rangi kurorcie nie mógł być byle jaki. Powstaje więc w nim muszla koncertowa, teatr, galeria. W zakątkach ścieżek buduje się kapliczki, domki, stawia rzeźby.

Na terenie stoją zabytkowe budynki - pawilon uzdrowiskowy "Edward" z fontanną oraz Teatr Zdrojowy i muszla koncertowa, w której w odbywają się plenerowe koncerty. Idąc na przedstawienie grane na scenie zdrojowego kuracjusze na przełomie XIX i XX wieku miano okazję posłuchać klasycznych przebojów granych przez różne zespoły w muszli koncertowej. Były w jej okolicy ławki, ale muzycy nie grali koncertów tylko dla siedzącej publiczności. Zgodnie z dziewiętnastowieczną modą w kurortach grano raczej dla spacerowiczów i umilenia pobytu u wód.

"Galeria i Teatr Zdrojowy tworzące dziś jeden kompleks budowli w Parku Zdrojowym powstały w różnych okresach i z różnym przeznaczeniem, choć oba ku uciesze i wygodzie kuracjuszy. Klasycystyczny Pawilon Zdrojowy, później Galeria zbudowano w latach 1797-1800 według projektu wrocławskiego architekta Carla Gottfrieda Geisslera, nawiązującego do antycznych willi. Budynek ten uważano długo za najpiękniejszy w Cieplicach. Wewnątrz urządzono salę koncertową, czytelnię, salon gier towarzyskich, palarnię cygar i restaurację, która dziś funkcjonuje w Galerii. W 1835 roku Johann Nepomucen Schaffgotsch funduje gmach teatru dworskiego. Projekt zamawia u Alberta Tollberga, legnickiego architekta, który - inspirując się zaprojektowanym przez innego słynnego niemieckiego architekta Schinkla - wznosi budynek na kształt podobnego teatru, który istniał w Berlinie. Rodzina Schaffgotschów przeznacza gmach z początku tylko dla własnych celów. Leopold Gothard i Christian Leopold, potomkowie Johanna Nepomucena, dzieło dokończają. Do teatru zapraszają na początku tylko zaprzyjaźnionych magnatów. Dopiero po 1840 roku wnętrze zostaje udostępnione szerszej publiczności.

Czterdzieści lat później teatr został rozbudowany: powstało piętro i płaski dach. W takiej formie budynek dotrwał do dziś. Z czasem, dla wygody gości, połączono teatr specjalnym łącznikiem z sąsiednią "Galerią". Obecnie scena należy do Teatru im. C.K. Norwida" [www.it.hsg.com.pl/pl/historia_regionu/zabytki/].

W północnej części parku znajduje się okazały klasycystyczny pałac właścicieli uzdrowiska Schaffgotschów. Został on zbudowany w latach 1784-88 wg projektu G.J. Rydolfa z Opola, obecnie mieści się tutaj filia Politechniki Wrocławskiej. Niestety turyści mają utrudniony dostęp do zabytku gdyż większość pomieszczeń zostało przerobionych na sale wykładowe i laboratoryjne, a dodatkowo większość zabytkowych elementów wyposażenia pałacu wywieźli Rosjanie po wojnie. Dawną świetność pałacu możemy wyobrazić sobie oglądając pomieszczenia na pierwszym piętrze m.in. Sala Balowa, Sala Lustrzana i Czerwona.

"Dwutraktowy, trójkondygnacyjny budynek założony na planie prostokąta, kryty dwuspadowym dachem z lukarnami, o skromnej elewacji forntowej, ozdobiony jest kartuszami herbowymi Schaffsgotschów i piastowskimi orłami (po 1675 przejęli oni herb wygasłej linii Piastów legnicko-brzeskich)" [www.visitsilesia.pl].

W centrum parku postawiony został pomnik Marysieńki Sobieskiej, która pod koniec XVII w. zawitała do Cieplic wraz z orszakiem. "Ściągnęła ją tu sława Ciepłowodów które znane były w całej Europie. Lista znanych i zamożnych osobistości goszczących u wód jest bardzo długa. Bawiła tu min. Izabela Czartoryska, Henryk Sienkiewicz, a także książę Michał Kazimierz Radziwiłł, który w 1677 roku dotarł konno na szczyt Śnieżki" [karkonosze.info.pl/wycieczki/park_zdrojowy.htm].

Na terenie parku, od strony zachodniej, znajdziemy stosunkowo młody pomnik z roku 1967 - dwa wysokie miecze stylizowane na grunwaldzkie, ozdobione płaskorzeźbami, które prezentują pierwszy historię piastowską tych ziem, a drugi sceny z II wojny światowej. Praca wykonana został przez T. Szymaniaka oraz uczniów Szkoły Rzemiosł Artystycznych.

Będąc w Cieplicach warto tez zwrócić uwagę na inne zabytki uzdrowiska, znajdujące się poza terenem parku, np. zabytkowy zespół poklasztorny, z końca XVI wieku, barokowy kościół św. Jana Chrzciciela, a także najstarszy budynek Cieplic - "Długi Dom", wybudowany w 1556 roku - jest to najstarszy klasztorny dom zdrojowy, wybudowany przez Cystersów. Obok Parku Zdrojowego znajdują się baseny kąpielowe. W XVIII w. Istniała tu sadzawka służąca do leczenia zwierząt zwana ,,Końskim Zdrojem". Nad nimi obecnie widnieje uroczy mostek na drugą stronę parku. Dzisiaj to miejsce jest obiektem badawczym. Prowadzone niedawno prace wiertnicze dowiodły, że źródła cieplickie są ogromne i nie w pełni wykorzystane. Istnienie tak bogatych wód termalnych, stwarza szanse budowy centrum leczniczo-rekreacyjnego, które niewątpliwie przyczyni się do jeszcze większej sławy Cieplic.
Przyroda

Park Zdrojowy to dawny ogród francuski pochodzący z połowy XVIII w. W 1838 r. park został gruntownie przebudowany wg założeń stylu angielskiego. Park zajmuje 16,4 ha, w 68% pokryty jest drzewami. Jest to największy kompleks zieleni w Cieplicach. Występuje w nim dużo drzew liściastych i iglastych. W parku rośnie 78 gatunków i odmian drzew i krzewów. Najliczniej występują tam rodzime: klony pospolite i jawory, lipa drobnolistna, dąb szypułkowy oraz świerk pospolity. Podczas spaceru napotkać możemy także drzewa obcego pochodzenia: liczne dęby czerwone, modrzewie europejskie, daglezje zielone. Charakterystycznym elementem parku są niskie i o nieregularnym pokroju drzewa iglaste posadzone w cieniu starszych drzew: zobaczymy m.in. skarłowaciałe świerki kłujące i serbskie, jodły jednobarwne i sosny pospolite.

Choć na terenie parku żadne drzewo nie jest objęte ochrona pomnikową to wiele z nich osiągnęło już potężne rozmiary kwalifikujące je do takiej ochrony. Są to lipy (najgrubsza ma ponad 5 metrów w pierśnicy), klony pospolite, topole białe, dęby szypułkowe a także tulipanowiec amerykański. Oprócz okazów potężnych starych drzew warto też zwrócić uwagę na znacznie młodsze, ale niezmiernie ciekawe gatunki.

W zachodniej części parku obejrzeć możemy m.in. :
- miłorząb dwuklapowy – charakterystyczne drzewo pochodzące z Chin, nagozalążkowe, ale w przeciwieństwie do innych nagozalążkowych, ma liście a nie igły (liście są spłaszczonymi igłami),
- ambrowiec balsamiczny – pochodzi z Ameryki Północnej, jego liście przypominają liście klonu, są dłoniasto złożone piłkowane, jesienią przebarwiają się na czerwono, bordowo, fioletowo, złoto... Owoce przypominają kolczaste kulki na długim ogonku. Ambrowiec jest rośliną użytkową, jej balsamicznej żywicy używa się w medycynie, przemyśle spożywczym i kosmetycznym,
- surmię wielkokwiatową – zwana inaczej katalpą wielkokwiatową lub okazałą. Naturalnie rośnie w Ameryce Północnej. W porównaniu z katalpą zwyczajną ma znacznie węższe i dłuższe liście. Owoce to długie i wąskie strączki (a właściwie łuszczyny). Drzewo przyciąga uwagę spacerowiczów szczególnie w okresie kwitnienia – najczęściej w lipcu – swoimi pięknymi dużymi kwiatami (nawet 6 cm średnicy).

Inne ciekawe drzewa rosnące na terenie parku to:
- budleja Dawida – jest to krzew o szerokim pokroju, dorastający do 3 m, ma okazałe kwiatostany (długość do 50 cm), kwiaty pięknie pachną i przywabiają motyle,
- kolkwicja chińska – pochodzi z gór środkowych Chin, jest to krzew dorastający do 2,5-3 metrów, najpiękniejszy jest w okresie kwitnienia czyli pod koniec maja i na początku czerwca. Kwitnie bardzo obficie, kwiaty są jasnoróżowe z żółtą plamą w gardzieli, dzwonkowate, są zebrane w wiechowate kwiatostany. Pojawiają się pod koniec maja i na początku czerwca.
- magnolia drzewiasta – pochodzi ze wschodniej części USA, ma duże (nawet 30 cm długości) owalne liście z zaostrzonym wierzchołkiem, jednak nie liście a kwiaty są ozdoba tego drzewa, kwitnie pod koniec maja lub na początku czerwca, a kwiaty przypominają kwiaty tulipanowca, składają się z 9 płatków i osiągają 10 cm średnicy

Ponadto rosną tu: brzoza brodawkowata, buk pospolity, bukszpan wieczniezielony, choina kanadyjska, czeremcha pospolita i amerykańska, jaśminowiec wonny, czereśnia ptasia, daglezja zielona oraz daglezja zielona odm. sina, dereń biały i świdwa, forsycja zwisła, głóg jednoszyjkowy, grab pospolity, jabłoń domowa, jałowiec pospolity ‘Hibernica’ oraz jałowiec sabiński, jarząb pospolity, jaśminowiec gr. virginijska, jesion wyniosły, kasztanowiec pospolity, klony jawor i jawor "Purpurascens", pospolity i pospolity ,Schwedleri", srebrzysty, kruszyna pospolita, leszczyna pospolita, ligustr pospolity, lilak pospolity, lipy drobnolistna, srebrzysta, szerokolistna, olsza czarna, pigwowiec japoński, platan klonolistny, robinia biała, rododendrony, róża dzika, róża pomarszczona, oprócz pospolitej także sosna czarna i limba, śliwa domowa i wiśniowa, topole osika, biała, czarna, wiązy górski, polny, szypułkowy, wierzby iwa i płacząca oraz żywotniki olbrzymi i zachodni.

Wśród zwierzyny możemy wyróżnić różne gatunki ptaków m.in. dzięcioły , szpaki, kosy, sikorki, sójki oraz ujrzeć bardzo popularne w parku wiewiórki, które zamieszkują tutejsze drzewa.

Ścieżka

1. Wchodząc do parku głównym wejściem od Pałacu Piastowskiego naszym oczom ukazuje się główna aleja wysadzana po bokach lipami i klonami. Mijamy dwa kamienne lwy, a po naszej lewej stronie znajduje się dawny pałac Schaffgotschów. Pałac został wzniesiony w latach 1784-1788, w miejscu zniszczonej pożarem renesansowej drewnianej rezydencji. Od 1975 r. pałac należy do Politechniki Wrocławskiej. Po prawej stronie znajduje się pawilon uzdrowiskowy "Lalka".

2. Wchodząc w głąb parku po naszej prawej stronie stoi pawilon uzdrowiskowy "Edward". To właśnie tam istniał główny dom zdrojowy (Kurhaus), gdzie skupiało się życie towarzyskie Warmbrunn. Sam Kurhaus, który już za polskich czasów zyskał miano pawilonu Edward, był wielokrotnie przebudowywany. Obok znajduje się fontanna w postaci leżącej kobiety - jest to rzeźba "Marysieńka u wód". Możemy tam przysiąść na ławkach i odpocząć w upalny dzień.

3. Trochę dalej po prawej stronie znajduje się muszla koncertowa, w której odbywają się różne uroczystości, między innymi cykliczna impreza "Wiosna Cieplicka" organizowana w maju od 34 lat. Muszla wybudowana jest z pięknego drewna, popołudniowe słońce naturalnie oświetla artystów występujących na scenie. Jeśli uważnie się rozejrzymy, zobaczymy ciekawe drzewo o charakterystycznie wyciętych na szczycie, czteroklapowych liściach, jest to tulipanowiec amerykański.

4. Jeśli zboczymy trochę z głównej drogi natrafimy na pomnik Michała Archanioła zabijającego szatana - symbol zwycięstwa dobra nad złem. Widniejący na pomniku napis ""Quis ut deus" oznacza “Któż jak Bóg” – okrzyk z którym archanioł miał wystąpić przeciwko Lucyferowi i zbuntowanym aniołom. Po hebrajsku okrzyk ten brzmi “mika"el” i stąd właśnie wywodzi się imię Michał (Mîcha’el)

5. Niedaleko pomnika stoi piękny teatr zdrojowy, który został wzniesiony w latach 1833-1836 wg projektu Alberta Kolberga. Ufundowała go rodzina Schaffgotschow. W teatrze zdrojowym wystawiane są dobre i piękne sztuki. Obecnie teatr zdrojowy jest połączony z drugim budynkiem w którym znajduje się galeria. Galerię zbudowano w latach 1797-1800 r wg projektu Carla Gottlieba Geisslera. Wewnątrz urządzono restaurację (funkcjonującą do dziś), palarnię cygar, czytelnie i sporą salę koncertową.

6. Pomiędzy teatrem, a muszlą koncertową znajduje się restauracja w której możemy coś zjeść i skorzystać z toalety. Przez cały park biegnie aleja, na której końcu znajduje się przejście do Parku Norweskiego.
Dalej przechodzimy do Parku Norweskiego.

7. Tak dojdziemy do pięknego Muzeum Przyrodniczego. Zbiory Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze wywodzą się ze zbiorów Schaffgotschów, właścicieli znacznych połaci Karkonoszy i Gór Izerskich od XIV do połowy XX w. Jedna z największych prywatnych kolekcji ptaków w Europie. Ukierunkowano ją na ptaki Śląska. Obecnie w muzeum znajduje się 7.000 okazów ptaków. Budynek, w którym znajduje się muzeum to Pawilon Norweski, czyli dom w stylu ludowego budownictwa norweskiego. Powstał w 1908 r. Kiedyś była to restauracja. W 1967 r. przeniesiono tu z "Długiego Domu" Muzeum Ornitologiczne (dziś przyrodnicze). Ten piękny pawilon zbudowali ciepliccy cieśle.

8. Za muzeum znajduje się restauracja, w której możemy się posilić. Restauracja jest położona bardzo malowniczo nad pięknym jeziorem po którym pływają kolorowe kaczki i łabędzie. Roślinność i zwierzyna jest taka sama jak w Parku Zdrojowym.

9. Gdy pójdziemy w głąb parku zobaczymy duży, bezpieczny plac zabaw, gdzie mogą przyjemnie spędzać czas dzieci. Tak właśnie wygląda droga, która łączy obydwa parki - Zdrojowy i Norweski. Jest ona otoczona ścieżkami i pięknie zagospodarowanym terenem, który zajmują miłe zakątki osłonięte drzewami (w Parku Norweskim głównie wierzbami) i zabytki.

Ładowanie danych ...