Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: Świnoujście
Miasto Świnoujście położone jest w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego. Świnoujście usytuowane jest na kilkudziesięciu wyspach, największe z nich to: Uznam, Wolin i Karsibór. Miasto lądem graniczy z Niemcami, natomiast granica morska dzieli go od państw skandynawskich. Od południa otoczone jest Zalewem Szczecińskim, od północy Morzem Bałtyckim, do zachodu Rzeką Pianą (część Niemiecka). Świnoujście jest miastem na prawach powiatu.
Park Zdrojowy położony jest we wschodniej części miasta, pomiędzy ulicami Krzywoustego a Jachtową. Właścicielem obiektu jest Miasto Świnoujście, a zarząd nad parkiem sprawują organy: Rada Miasta (rola uchwałodawcza) wraz z Prezydentem (rola wykonawcza).
Powierzchnia Parku Zdrojowego wynosi 40 ha i jest to obszar całego parku. Na jego terenie znajduje się wiele różnorodnych rodzajów drzew, z czego wiele ma ponad 150 lat. Występują też różnorodne krzewy, sprowadzane, podobnie jak drzewa, z różnych części Europy. Pomiędzy bogatą roślinnością przebiegają promieniste alejki, służące długim i zdrowotnym spacerom.
W parku znajduje się zabudowa po starych magazynach PSS Społem. W centrum parku znajdują się różne kamienne rzeźby, między innymi słynny Telesfor.
Infrastruktura na terenie parku jest dobrze rozwinięta a władze Miasta wciąż przeprowadzają w nim prace konserwatorskie. Aktualnie modernizowana jest część wschodnia, natomiast zachodnia – po częściowej renowacji wzbogaciła się o wiele przepięknych ławek oraz stylowe oświetlenie. Na terenie całe go parku znajdują się dwa place zabaw. Jeden przy ulicy Krzywoustego, drugi przy ulicy Mieszka I obok częściowo nowo wybudowanej i wyremontowanej starej części szpitala miejskiego. W obrębie parku znajdują się historyczne forty z XVIII i XIX wieku, udostępniane do zwiedzania, służące jako obiekty muzealne.
Park jest zadbany, co roku pojawia się wiele rodzajów kwiatów, przybywają nowe rabatki. Park Zdrojowy w Świnoujściu wpisany jest do rejestru zabytków województwa zachodniopomorskiego pod nr 1093.
Historia
Teren dzisiejszego parku początkowo był zalaną wodą mielizną, a gdzieniegdzie rosły pojedyncze sosny. Podczas regulacji rzeki Świny, powiązanej z budową portu oraz fortów w 1721 r., teren parku uległ zmianom. Stało się to dzięki pracom hydrotechnicznym tworzącym tzn. nowy ląd, poprzez posadzenie traw, krzewów i drzew takich jak sosny, olchy, czeremchy i jarzębiny. Miejsce to figurowało pod nazwą „Plantage”. Pod koniec XVIII w. na tym terenie wytyczono ograniczony alejkami kwadrat z placem w kolistym kształcie położonym na dzisiejszej ul. Beniowskiego przez który przechodzi kilka przekątnych alei. Miejsce to nazwano „Elsen Plantage”. Do 1806 r. teren ten został powiększony na zachód i na północ. W okresie tym nazwano go „Königliche Plantage”. Po tym okresie przerwano prace przez trwająca kampanię napoleońską.
W latach 1818-1823 władze rejencji szczecińskiej wsparte nadprezydentem Pomorza Johannem Augustem von Sack zadecydowały o utworzeniu w Świnoujściu kąpieliska morskiego. Wybudowano molo i otwarto pierwszy sezon. Po przybyciu pierwszych wczasowiczów problemem stało się uprzyjemnienie im pobytu w Świnoujściu. Z tego powodu w latach 1825-26 zbudowano Dom Zdrojowy Gesellschaftshaus w pobliżu nabrzeża portowego. 12 czerwca 1826 r. dzięki staraniom nadprezydenta Sacka do Świnoujścia przyjechał znany królewski ogrodnik Peter Joseph Lenne, który obejrzał teren plantagen. Zlecono mu wykonanie projektu parku. Przedstawione w nim były zamierzenia projektowe dostosowane do istniejącego już zagospodarowania przestrzeni i zieleni oraz podkreślenie naturalnych walorów parku. Punktem centralnym miał być dom zdrojowy z podporządkowanymi mu osiami widokowymi oraz alejami. Po I wojnie światowej Dom Zdrojowy rozebrano, a w jego miejscu oraz pobliżu wybudowano domy mieszkalne marynarki wojennej. Poza kilkoma wysokimi i mocnymi drzewami, takimi jak lipy, akacje, klony i platany, nie przetrwały żadne z roślin przysłane w 1827 r. Z biegiem lat granice parku ulegały zmianom, a po 1849 r. teren parku został okrojony na wschodzie, na rzecz budowy fortów.
Budowa dzielnicy nadmorskiej usytuowanej na północny zachód od parku, wiąże się z dalszymi etapami kształtowania nowego terenu. Życie towarzyskie oraz wczasowe zostało wtedy przeniesione z nabrzeża portowego nad brzeg morza. Na początku XIX w. została wytyczona tzw. Jezdnia (obecna ul. Bolesława Chrobrego), nazwano ją „Konigs Alle”, poszerzono ją, a wzdłuż posadzono drzewa. Wytyczenie wąskich i krętych alejek oraz miejsc na budowę różnego typu obiektów małej architektury, związane są z radcą budowlanym z Berlina-Machtigiem, który prowadził prace w parku. Według Burkhardt to z Machtigiem wiąże się ostateczna kompozycja parku, trwająca do 1945 roku i nawiązująca do wielu pomysłów założeń parkowych tworzonych 50 lat wcześniej przez P.J.Lenne.
Plan miasta z ok. 1912 r. przedstawia park z siecią alejek, cieków wodnych, stawów, większych grup drzew z terenami otwartymi. Widoczne są też elementy małej architektury, takie jak: altany, kioski i pisuary na obrzeżach parku i przy Schulzen platze (Plac Strzelecki) oraz rondzie po zachodniej stronie Alei Królewskiej. Tam też został usytuowany pierwszy plac muzyczny. Tę część parku nazwano wtedy „Kurpark”. Przy Alei Królewskiej została wytyczona półkolista polana, a na niej postawiono pomnik Fryderyka III. Wiadomo również, że obok placu muzycznego znajdowała się restauracja, a przy pensjonatach fontanna z wodą źródlaną dla kuracjuszy, tzw. poidło dla ptaków, platforma widokowa oraz romantyczny most, którego położenia nie można ustalić. W tym czasie tworzono ogrody ozdobne przy promenadzie oraz domach wczasowych, również przy nowo zbudowanym Domu Zdrojowym „Kurhaus”, znajdującym się nad samym morzem w latach 1885-1910. Teren parku ograniczono do obecnej ul. Mieszka I, po tym jak po I wojnie światowej doszło do rozebrania Domu Zdrojowego oraz zatarcia śladów działalności Lennego. To wszystko zakończyło najbarwniejszy okres w dziejach świnoujskiego kurortu – „Fin de siecle”.
Od lat dwudziestych XX w. pracami w parku kierował inspektor ogrodniczy ze Świnoujścia – Kupitz. W okresie międzywojennym na zachód od ul. Bolesława Chrobrego, aż po ul. Matejki zlokalizowano nową część parku – West Kurpark. Znajdowały się tam restauracje oraz korty tenisowe. Przy promenadzie, nowym Domu Zdrojowym i muszli koncertowej założono ozdobne ogrody z kolorowymi rabatami. Na terenie parku zakładano również rabaty kwietne i szereg nowych obiektów: placów, pomników. Plan z 1930 r. przedstawia pole szachowe, plac zabaw dla dzieci i dwa Babilony przy Placu Strzeleckim oraz dwa zrobione z głazów pomniki. Jeden z nich poświęcony był poległym w I wojnie światowej żołnierzom, drugi to kamienny obelisk „Jungsturmu”.
W 1945 r. spalił się Dom Zdrojowy, zdewastowano otaczający go ogród oraz tereny parku. Ogólnie prawie cała zabudowa Świnoujścia została zniszczona. W latach pięćdziesiątych, przy odbudowie dzielnicy nadmorskiej zainteresowano się Parkiem Zdrojowym. Według projektu inżyniera R. Małysika ze Świnoujścia w latach 1958-1959 zostały wykonane prace porządkowe oraz nowe nasadzenie, głownie we wschodniej części parku.
Przyroda
Park znajduje się we wschodniej części miasta. Ograniczony jest ul. Jachtową (wschód), Mieszka I (południe), Władysława Sikorskiego i Bolesława Krzywoustego (zachód), Henryka Sienkiewicza i terenami zalesionymi (północ). Jego powierzchnia wynosi 58 ha. Obszar parku zajmują głównie równiny wzniesione nieco nad poziom morza. Teren charakteryzuje się zwałami ziemnymi, której biegną w kierunku wschód-zachód, nie znajdują się one na całej powierzchni. Miejscami jest zatarty, ale czytelny układ rowów melioracyjnych. Duży obszar parku w części wschodniej jest zabagniony. Drzewostan w układzie zwartych grup z podszytem krzewów i samosiewów lub grup bez podszytu i pojedynczych drzew. Wzdłuż dróg drzewa rosną w układzie alejowym. Tereny zabagnione porośnięte jednorodnym lasem olchowym lub trzciną.
W 2000 roku została przeprowadzona inwentaryzacja parku, w jej wyniku stwierdzono występowanie 58 gatunków i odmian drzew, 23 gatunków i odmian krzewów i 4 gatunków pnączy. Ponad 100 drzew posiada wymiary pomnikowe.
Niektóre gatunki drzew występujących w parku:
- Abies homolepis – jodła nikko
- Acer platanoides – klon zwyczajny
- Aesculus hippocastanum – kasztanowiec biały
- Aesculus carnea - kasztanowiec czerwony
- Fagus sylvatica – buk zwyczajny
- Populus alba – topola biała
- Tilia x euchlora – lipa krymska
- Platanus x acerifolia - platan klonolistny
- Pterocarya fraxinifolia - skrzydłorzech kaukaski
- Mahonia aquifolium - mahonia pospolita
- Pinus strobus - sosna wejmutka
- Quercus macrocarpa - dąb wielkoowocowy
Kilka gatunków krzewów stwierdzonych na terenie parku:
- Frangula alnus – kruszyna pospolita
- Ribes alpinum – porzeczka alpejska
- Sambucus nigra – bez czarny
- Spiraea japonica – tawuła japońska
- Symphoricarpos albus – śnieguliczka biała
- Viburnum opulus – kalina koralowa
Gatunki pnączy znajdujących się w parku:
- Clematis sp. – powojnik
- Hedera helix – bluszcz pospolity
- Humulus lupulus – chmiel zwyczajny
- Lonicera periclymenum – wiciokrzew pomorski
Drzewostan Parku Zdrojowwgo jest w różnym stanie zdrowotnym. Wyraźnie widać lepszą kondycję drzew zachodniej części parku i zły stan drzewostanu w części wschodniej.
Drzewa starsze ulegają wykrotom, bardzo często są pochylone. Spowodowane jest to wysokim poziomem wód gruntowych i wynikającym z tego płytkim systemem korzeniowym. Widoczne są oznaki zamierania koron (przez podniesienie poziomu wód gruntowych), próchnica pni i ran po wyłomach. W parku występują liczne samosiewy, szczególnie olszy, wiązu, jesionu i klonu, które pogarszają warunki wzrostu starodrzewu.
W drzewostanie części zachodniej i środkowej widoczne są ślady prac pielęgnacyjnych (cięcia sanitarne i wiązania) , natomiast w części wschodniej żadnych prac nie wykonywano. Krzewy występujące na terenie parku wymagają przede wszystkim odmłodzenia i cięć formujących.
Kilka wniosków dotyczących parku:
- konieczna jest regulacja stosunków wodnych, poprzez udrożnienie i odbudowę systemu melioracyjnego,
- z powodu alarmującego złego stanu zdrowotnego drzewostanu we wschodnich sektorach parku należy prace przy rewaloryzacji obiektu zacząć od strony ulicy Jachtowej,
- nieliczne stare drzewa, które zagrażają niekontrolowanym wyłomem należy usunąć,
- konieczne jest przeprowadzenie cięć rozluźniających w celu poprawy warunków wzrostu cennego starodrzewu.
Ścieżka
Ścieżka rekreacyjno-turystyczna "Odkryj Park Zdrojowy jakiego jeszcze nie znałeś" powstała z myślą o wszystkich tych, którzy szukają ciekawego sposobu na aktywne spędzenie czasu z rodziną. Jej trasa przebiega przez Park Zdrojowy i jest opracowana tak, by każdy mógł ją bez trudu w całości pokonać, mile spędzając czas i zwiedzając wiele ciekawych miejsc. A więc wyruszamy!
1. Pierwszym punktem naszej wycieczki jest plac zabaw znajdujący się przy ul. Bolesława Krzywoustego naprzeciwko budynku Komendy Miejskiej Policji. Na każdego członka rodziny czeka w tym miejscu jakaś atrakcja. Dzieci mają tutaj idealne warunki, by się wyszaleć na zjeżdżalni, skałce do wspinania, huśtawkach, czy drabinkach. Rodzice natomiast mogą spokojnie w tym czasie usiąść na ławce i podziwiać rosnące tu w dużej ilości piękne okazy drzew, m.in. kasztanowców, dębów i klonów, gdyż dzięki przeprowadzonej latem 2007 roku renowacji plac ten jest całkowicie bezpieczny.
2. Kierując się na południowy wschód dochodzimy do „Telesfora”, czyli rzeźby smoka o bardzo łagodnym usposobieniu. Z całą pewnością każdemu dziecku ogromną frajdę sprawi dosiądnięcie tego przyjaznego potworka. Będzie to także doskonała okazja dla dorosłych do zrobienia ciekawych zdjęć, gdyż zieleń, a szczególnie rabatki kwiatowe, są w tym miejscu bardzo zadbane.
3. Idziemy teraz w kierunku wschodnim i zatrzymujemy się na placu, na którym rośnie zabytkowy świerk, a także wiele innych interesujących okazów. Warto też zwrócić uwagę na ścieżkę, która rozciąga się na prawo i na lewo od tego miejsca. Jest to Aleja Dębowa, która swoją nazwę zawdzięcza oczywiście rosnącym wzdłuż niej drzewom właśnie tego gatunku.
4. Idąc w kierunku południowo-zachodnim i skręcając na pierwszym skrzyżowaniu na południowy wschód docieramy do kolejnego placu zabaw. Co prawda jest on nieco mniej nowoczesny niż ten poprzedni, mimo to zabawa na znajdujących się tu karuzelach, huśtawkach czy w piaskownicy z pewnością przyniesie dzieciom tyle samo radości. Na zwrócenie szczególnej uwagi zasługują niezwykłe topole białe, które niewątpliwie uatrakcyjniają to miejsce.
5. Udajemy się teraz na ul. Jachtową. Na prawo stąd rozpościera się widok na Basen Północny – świnoujską przystań jachtową, natomiast z lewej strony widać dziko rosnący las. Jednym z drzew, które się w nim znajduje jest zaliczany do pomników przyrody wiąz szypułkowy, którego obwód wynosi 4.5 metra.
6. Po przebyciu drogi w głąb Parku Zdrojowego docieramy na polanę, na której rosną ciekawe okazy buków. Te potężne drzewa o grubych, mocnych pniach, są najstarszymi drzewami w całym parku.
7. Poruszamy się wzdłuż ul. Jachtowej w kierunku Fortu Anioła, przy którym warto zatrzymać się na dłużej i zwiedzić go. Budowlę wzniesiono w latach 1854-1856 wzorując się na Mauzoleum Hadriana. W przeszłości pełniła ona funkcję obronną, a obecnie jest udostępniona do zwiedzania. Odbywają się tu także liczne imprezy okolicznościowe. Można tu również rozpalić ognisko i upiec kiełbaski, więc jest to idealne miejsce na zregenerowanie sił przed dalszą wędrówką.
8. W dalszym ciągu poruszamy się wzdłuż ul. Jachtowej. W ten sposób docieramy do kolejnego przystanku – Fortu Zachodniego. Jego budowę datuje się na lata 1843-1863. W swojej długiej historii był wielokrotnie modernizowany. Natomiast w okresie powojennym (do 1962 roku) było to miejsce, w którym stacjonowały wojska radzieckie.
9. Zbaczając nieco w lewo z naszej trasy uzyskamy możliwość ponownego podziwiania lasu bukowego. Jest to ogromna przestrzeń, którą prawie w całości porastają drzewa tego gatunku.
10. Nadal idziemy prosto, w kierunku północnym. Po kilku minutach marszu docieramy na dziką plażę. Warto zatrzymać się tu na chwilę i zwrócić uwagę na rozpościerający się stąd widok na Świnę, port, a w szczególności na najwyższą nad Bałtykiem latarnię morską, która ma aż 68 metrów wysokości.
11. Idąc cały czas wzdłuż dzikiej plaży docieramy do ostatniego punktu naszej ścieżki – Falochronu Zachodniego, na którym znajdują się Stawa „Młyny”. Jest to wybudowany na początku XIX wieku wiatrak, który pełni funkcję nawigacyjną. Niewątpliwie swój niesamowity urok to miejsce zawdzięcza rozpościerającemu się stąd widokowi na Morze Bałtyckie, całą plażę, a także pobliskie niemieckie miejscowości. Na tym kończymy już naszą wycieczkę, lecz kto ma jeszcze zapas sił może skorzystać z okazji i udać się na spacer brzegiem morza. Natomiast wszystkim łasuchom proponujemy wybranie się na promenadę na przepyszne lody lub gofry.
Bibliografia
Uwagi
Infrastruktura: Park nie posiada ogrodzenia. Od strony ulicy Sienkiewicza znajduje się bezpłatny parking samochodowy. Na terenie nie ma ubikacji. Przy ważniejszych pomnikach znajdują się miejsca siedzące i kosze na śmieci. Brak jest kawiarni, barów i miejsc uprzyjemniających wolny czas. W planach jest budowa trzech dużych zbiorników melioracyjnych oraz sieci rowów, których celem będzie odprowadzanie wody z bagnistych terenów parku.
Mocne strony parku - Park Zdrojowy może pochwalić się wieloma okazami roślinności śródziemnomorskiej, rozmieszczonej w wielu urokliwych zakątkach. Bliskie położenie promenady znajdującej się przy ulicy Żeromskiego oraz plaży, sprawia że jest to częste miejsce odwiedzin turystów zarówno jak i mieszkańców Świnoujścia. W upalne lata można tu znaleźć schronienie przed upałem i gorącymi promieniami słońca.
Jednym z plusów parku jest możliwość spędzania wolnego czasu ze swoimi pociechami. Park posiada dwa place zabaw. Jeden z nich, znajdujący się przy Miejskim Posterunku Policji, został niedawno odnowiony. Cała konstrukcja została dokładnie i starannie zaplanowana pod katem najmłodszych użytkowników. Na jego terenie umieszczone są ławki, skąd rodzice mogą obserwować bawiące się dzieci. Plac jest bardzo urozmaicony pod względem możliwości zabawy i rozrywki. Drabinki i huśtawki pomalowane na żywe kolory przyciągają uwagę i sprawiają wrażenie zadbanych i czystych. Całość umieszczona jest na piasku, dzięki czemu podczas upadku lub potknięcia nie dojdzie do poważniejszego urazu.
Słabe strony parku - brak jest toalet, zbyt mało ławek, obiektów gastronomicznych i rekreacyjnych.
Autorzy
Autorem pierwotnej wersji opisu parku powstałej w ramach projektu "Parki i ogrody oczami młodzieży" jest:
Gimnazjum Publiczne nr 2 w Świnoujściu
ul. Kościuszki 11
72-600 Świnoujście
Opiekun grupy:
Agnieszkę Iwaniuk Monika Tomala
Autorzy opisu:
Uczniowie szkolnego koła ekologicznego „LOP”: Patrycja Ćwiartka, Kamila Bogdał, Marta Skrok, Anna Matras, Marika Kłodzińska, Agnieszka Rutkowska, Magdalena Marynowska, Marta Bielenis, Dominika Gorączkowska, Łukasz Paluch, Sylwia Rodzik, Aleksandra Gala, Paula Babska, Agata Stachów, Natalia Piwkowska, Kasia Ogrodnik, Dominika Rainer.
Podziękowania:
Szczególne podziękowania za pomoc należą się urzędowi miasta Świnoujście (wydział geodezji) oraz pani Aleksandrze Bogdał za pomoc w korzystaniu z wielu przydatnych źródeł informacji.
Ładowanie danych ...